Mahatma Gandhi và Hồ Chí Minh được coi là Cha già của Dân tộc ở Ấn Độ và Việt Nam, đã lãnh đạo nhân dân trong cuộc đấu tranh anh dũng chống chủ nghĩa thực dân ở hai nước. Ấn Độ là Chủ tịch Ủy ban Giám sát và Kiểm soát Quốc tế (ICSC), được thành lập theo Hiệp định Giơ-ne-vơ năm 1954 nhằm tạo thuận lợi cho tiến trình hòa bình ở Việt Nam. Ban đầu, Ấn Độ duy trì quan hệ cấp Lãnh sự quán với hai miền Bắc và Nam Việt Nam và sau đó thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ với Việt Nam vào ngày 7 tháng 1 năm 1972. Quan hệ giữa hai nước được nâng lên tầm 'Đối tác Chiến lược' trong chuyến thăm của Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng đến Ấn Độ vào tháng 7 năm 2007. Năm 2016, trong chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Modi, quan hệ song phương đã được nâng lên thành “Đối tác Chiến lược Toàn diện”.

Trong bối cảnh hạn chế đi lại do đại dịch COVID, Thủ tướng Narendra Modi và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã tổ chức Hội nghị thượng đỉnh trực tuyến Ấn Độ-Việt Nam lần đầu tiên vào ngày 21 tháng 12 năm 2020. Hội nghị đã thông qua “Tầm nhìn chung vì hòa bình, Thịnh vượng và Người dân” để định hướng cho sự phát triển trong tương lai của quan hệ song phương. Bên lề Hội nghị cấp cao trực tuyến, hai Bộ trưởng Ngoại giao hai nước cũng đã ký Kế hoạch hành động giai đoạn 2021-2023 nhằm thực hiện Tầm nhìn chung.

Hợp tác trong lĩnh vực chính trị

Các hội nghị trực tuyến

Hội nghị cấp cao trực tuyến Ấn Độ-Việt Nam lần đầu tiên do Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc đồng chủ trì vào ngày 21 tháng 12 năm 2020. Cuộc họp Ủy ban hỗn hợp trực tuyến lần thứ 17 giữa Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ, Tiến sĩ S. Jaishankar và Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam, ông Phạm Bình Minh đã được tổ chức vào ngày 25 tháng 8 năm 2020. Cuộc gặp song phương trực tuyến giữa Raksha Mantri (Bộ trưởng Quốc phòng) Ấn Độ Shri Rajnath Singh và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam, Đại tướng Ngô Xuân Lịch tổ chức ngày 27/11/2020. Đây là hoạt động nằm trong hoạt động trao đổi song phương thường kỳ cấp Bộ trưởng Quốc phòng.

Các chuyến thăm gần đây từ phía Ấn Độ

Tổng thống Ấn Độ Ram Nath Kovind thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam từ ngày 18-20/11/2018. Trước đó, Tổng thống Ấn Độ Pranab Mukherjee đã thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam từ ngày 14-17/9/2014. Phó Tổng thống Ấn Độ M. Venkaiah Naidu thăm Việt Nam từ ngày 09-12 tháng 5 năm 2019 và có bài phát biểu quan trọng tại Đại lễ Vesak Liên Hợp Quốc lần thứ 16. Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi thăm chính thức Việt Nam ngày 2-3 tháng 9 năm 2016. Bộ trưởng Ngoại giao Smt. Sushma Swaraj đã đến thăm Việt Nam để tham dự Cuộc họp Ủy ban Hỗn hợp lần thứ 16 và Hội nghị Ấn Độ Dương lần thứ 3 từ ngày 26-28 tháng 8 năm 2018. Tại Đại hội đồng Liên minh Nghị viện lần thứ 132, Chủ tịch Danh dự Hạ viện Ấn Độ (Lok Sabha) Sumitra Mahajan dẫn đầu đoàn thăm Việt Nam từ 28/3-1/4/2015.

Các chuyến thăm gần đây từ phía Việt Nam

Chủ tịch nước Trần Đại Quang thăm cấp Nhà nước tới Ấn Độ từ ngày 02-04/3/2018. Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng cũng thăm cấp Nhà nước tới Ấn Độ từ ngày 19-22/11/2013. Phó Chủ tịch nước Việt Nam Mme. Đặng Thị Ngọc Thịnh thăm chính thức Ấn Độ từ ngày 11-13 tháng 2 năm 2020. Thủ tướng Chính phủ Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc thăm New Delhi từ ngày 24-26 tháng 1 năm 2018 để tham dự Hội nghị cấp cao kỷ niệm quan hệ ASEAN-Ấn Độ và Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng là một trong số các vị khách mời chính dự Lễ kỷ niệm Ngày Cộng hòa của Ấn Độ năm 2018. Trước đó, Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Tấn Dũng đã thăm Ấn Độ từ ngày 27-28 tháng 10 năm 2014. Đoàn đại biểu quốc hội do Chủ tịch Quốc hội Việt Nam Bà Nguyễn Thị Kim Ngân dẫn đầu thăm Ấn Độ từ ngày 8-11/12/2016.

Cơ chế thể chế cho trao đổi song phương

Có một số cơ chế song phương ở các cấp độ giữa Ấn Độ và Việt Nam. Cuộc họp Ủy ban Hỗn hợp ở cấp Bộ trưởng Ngoại giao và Tham vấn Bộ Ngoại giao và Đối thoại Chiến lược ở cấp Bộ trưởng cung cấp khuôn khổ rộng lớn cho các cuộc tham vấn song phương bao gồm tất cả các lĩnh vực cùng quan tâm. Cuộc họp Ủy ban Hỗn hợp lần thứ 16 được tổ chức tại Hà Nội vào tháng 8 năm 2018. Tham vấn Bộ Ngoại giao lần thứ 10 và Đối thoại Chiến lược lần thứ 7 được tổ chức tại New Delhi vào tháng 4 năm 2018. Do quy định hạn chế đi lại do đại dịch COVID-19, vòng thảo luận lần thứ 17 của Cuộc họp Ủy ban Hỗn hợp được tổ chức trực tuyến giữa Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ với Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam vào ngày 25 tháng 8 năm 2020.

Tiểu ban Hỗn hợp Việt Nam-Ấn Độ về Thương mại ở cấp Bộ trưởng Thương mại đã tổ chức kỳ họp lần thứ 4 tại Hà Nội vào tháng 1 năm 2019. Đối thoại Chính sách Quốc phòng Thường niên cấp Bộ trưởng Quốc phòng lần thứ 13 được tổ chức trực tuyến vào ngày 12 tháng 1 năm 2021. Tàu Hải quân Ấn Độ INS Kiltan đảm nhận chuyến thăm Thành phố Hồ Chí Minh trao hàng cứu trợ lũ lụt cho đồng bào miền Trung. Tàu INS Kiltan cũng tham gia cuộc tập trận PASSEX với Hải quân Nhân dân Việt Nam. Đối thoại An ninh Hàng hải Ấn Độ-Việt Nam cấp Thư ký chung lần thứ 2 được tổ chức vào tháng 4 năm 2021 theo phương thức trực tuyến. Đối thoại hoạch định chính sách lần thứ nhất giữa hai Bộ Ngoại giao được tổ chức vào tháng 9/2020 ở cấp Thứ trưởng/Tổng cục trưởng. Hai nước cũng duy trì trao đổi nghị viện, quốc hội.

Hợp tác kinh tế, thương mại

Thương mại song phương

Từ con số khiêm tốn 200 triệu đô la Mỹ vào năm 2000, thương mại song phương giữa Ấn Độ và Việt Nam đã tăng trưởng ổn định trong những năm qua. Theo thống kê của Ấn Độ, trong Năm tài chính (FY) tháng 4 năm 2020 – tháng 3 năm 2021, thương mại song phương giữa Ấn Độ và Việt Nam đạt 11,12 tỷ USD, trong đó xuất khẩu của Ấn Độ sang Việt Nam đạt 4,99 tỷ USD và nhập khẩu của Ấn Độ từ Việt Nam là 6,12 tỷ USD. Điều này đánh dấu mức giảm 22,47% trong thương mại song phương so với cùng kỳ năm 2020, phần lớn là do sự gián đoạn do đại dịch COVID-19 gây ra. Thâm hụt thương mại của Ấn Độ với Việt Nam giảm từ 2,22 tỷ USD trong năm tài chính 2019-2020 xuống còn 1,12 tỷ USD trong năm tài chính 2020-2021. Trong năm tài chính 2020-21, đối với Ấn Độ, Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 15 trên toàn cầu và lớn thứ 4 trong ASEAN, sau Singapore, Indonesia và Malaysia. Đối với Việt Nam, Ấn Độ là đối tác thương mại lớn thứ 10 trên toàn cầu. Trong năm tài chính 2020-2021, các mặt hàng xuất khẩu chính của Ấn Độ sang Việt Nam bao gồm sắt thép, bông, thịt đông lạnh, linh kiện ô tô, thủy sản, máy móc và thiết bị điện, thức ăn chăn nuôi và ngũ cốc. Các mặt hàng xuất khẩu chính của Ấn Độ ghi nhận mức tăng trưởng dương trong giai đoạn này là bông, linh kiện ô tô, thiết bị điện, nguyên liệu thức ăn chăn nuôi, ngũ cốc và dược phẩm. Các mặt hàng nhập khẩu chính của Ấn Độ từ Việt Nam trong giai đoạn này là máy móc và thiết bị điện, hóa chất, đồng và các sản phẩm bằng đồng, các sản phẩm sắt thép và hàng nông sản.

Đầu tư của Ấn Độ vào Việt Nam

Đầu tư của Ấn Độ vào Việt Nam ước tính khoảng 1,9 tỷ USD, bao gồm cả đầu tư qua các nước thứ ba. Theo Cục Đầu tư nước ngoài Việt Nam, tính đến tháng 4/2021, Ấn Độ có 299 dự án còn hiệu lực với tổng vốn đầu tư là 909,5 triệu USD, đứng thứ 26 trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam. Các lĩnh vực đầu tư chính của Ấn Độ là năng lượng, thăm dò khoáng sản, chế biến nông sản, sản xuất đường, chè, cà phê, hóa chất nông nghiệp, CNTT và linh kiện ô tô.

Đầu tư của Việt Nam vào Ấn Độ

Tính đến năm 2020, Việt Nam có 6 dự án đầu tư tại Ấn Độ với tổng vốn đầu tư ước tính là 28,55 triệu USD, chủ yếu trong lĩnh vực dược phẩm, công nghệ thông tin, hóa chất và vật liệu xây dựng.

Đối tác phát triển

Ấn Độ có quan hệ đối tác phát triển lâu dài với Việt Nam, đã có những đóng góp tích cực vào việc nâng cao năng lực, các Mục tiêu Phát triển bền vững và phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Ấn Độ cũng đã và đang hỗ trợ Việt Nam trong khuôn khổ ASEAN. Trong khuôn khổ Hợp tác Sông Mekong – Sông Hằng (MGC), Ấn Độ đã và đang thực hiện các Dự án Tác động Nhanh (QIP), mỗi dự án trị giá 50.000 USD, tại các tỉnh thành của Việt Nam để phát triển cơ sở hạ tầng công cộng. Với thời gian ngắn, QIP mang lại lợi ích trực tiếp cho cộng đồng ở cấp cơ sở. Từ năm 2017 đến năm 2021, 18 QIP đã được hoàn thành tại 17 tỉnh của Việt Nam, 8 dự án mới đang được triển khai trong giai đoạn 2020-2021 tại 5 tỉnh. Ngoài ra, 7 dự án viện trợ không hoàn lại vì lợi ích của cộng đồng người Chăm ở tỉnh Ninh Thuận đã được hoàn thành vào tháng 12 năm 2020 với kinh phí khoảng 1,54 triệu USD. Ấn Độ cũng đang cung cấp hỗ trợ kỹ thuật trị giá 2,25 triệu USD để bảo tồn và trùng tu các di tích Chăm cổ tại tỉnh Quảng Nam của Việt Nam, thể hiện mối liên hệ văn minh sâu sắc giữa hai nước.

Hợp tác trong lĩnh vực văn hóa

Trung tâm Văn hóa Ấn Độ Swami Vivekananda (SVCC) được thành lập tại Hà Nội vào tháng 9 năm 2016 nhằm thúc đẩy sự hiểu biết toàn diện về Ấn Độ và thúc đẩy mối liên kết chặt chẽ hơn giữa nhân dân hai nước thông qua trao đổi văn hóa. Hai nước cũng thường xuyên trao đổi đoàn thanh niên. Mối quan hệ chặt chẽ cũng được duy trì với các học viện và viện nghiên cứu ở Việt Nam. Viện Nghiên cứu Ấn Độ và Tây Nam Á (VIISAS) thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam và Trung tâm Nghiên cứu Ấn Độ tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh là một trong những trung tâm trọng điểm ở Việt Nam tập trung vào nghiên cứu Ấn Độ và có nghiên cứu học thuật. Như đã thông báo trong Hội nghị thượng đỉnh trực tuyến được tổ chức vào tháng 12 năm 2020, Hội đồng Quan hệ Văn hóa Ấn Độ (ICCR) và Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam (VASS) đứng đầu sẽ hợp tác để xuất bản cuốn Bách khoa toàn thư về Quan hệ Văn hóa và Văn minh Ấn Độ-Việt Nam, đánh dấu 50 năm quan hệ ngoại giao giữa hai nước vào năm 2022.

Du lịch và giao lưu nhân dân

Trao đổi du lịch bị ảnh hưởng trong năm 2020 do những gián đoạn trong đại dịch COVID-19 sau thời gian tăng trưởng dương do các chuyến bay thẳng được chờ đợi từ lâu giữa hai nước bắt đầu triển khai từ tháng 10 năm 2019. Năm 2019 được coi là Năm Du lịch ASEAN-Ấn Độ. Dự kiến sau khi tình hình dịch COVID bình thường trở lại, kết nối đường bay thẳng sẽ nối lại, giúp tăng cường du lịch hai chiều cũng như kết nối thương mại, kinh doanh. Phái đoàn đã tổ chức hai buổi trình diễn trên đường phố Du lịch Ấn Độ-Việt Nam vào tháng 1 và tháng 8 năm 2019 tại Hà Nội, trong khi một khác được tổ chức bởi Tổng Lãnh sự quán Ấn Độ tại Thành phố Hồ Chí Minh vào tháng 11 năm 2019. Cả hai nước đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc đơn giản hóa việc cấp thị thực để thúc đẩy du lịch song phương. Tháng 12/2017, Việt Nam mở rộng việc cấp thị thực điện tử cho công dân Ấn Độ đến Việt Nam. Ấn Độ cấp thị thực du lịch điện tử cho công dân Việt Nam từ năm 2015.

Trong năm 2020, gần 900 công dân Ấn Độ mắc kẹt tại Việt Nam trong đại dịch COVID đã được hồi hương về Ấn Độ bằng các chuyến bay đặc biệt do Chính phủ Ấn Độ tổ chức theo khuôn khổ Phái đoàn Vande Bharat.

Nâng cao năng lực, Đào tạo, Học bổng

Việt Nam là quốc gia nhận được nhiều chương trình đào tạo theo chương trình Hợp tác Kinh tế và Kỹ thuật (ITEC) của Ấn Độ. Việt Nam nhận được hơn 200 suất đào tạo hàng năm, bao gồm hơn 130 suất đào tạo theo chương trình ITEC, chương trình hợp tác kỹ thuật và dân sự theo Kế hoạch Colombo, và hơn 70 suất đào tạo theo chương trình ITEC của Bộ Quốc phòng. Hội đồng Quan hệ Văn hóa Ấn Độ có một số chương trình học bổng hàng năm bao gồm 14 học bổng EEP/CEP (Chương trình Trao đổi Giáo dục/Chương trình Trao đổi Văn hóa); 10 học bổng MGCSS (Chương trình học bổng hợp tác Sông Mekong – Sông Hằng); 20 học bổng GSS (Chương trình học bổng chung); và 4 suất học bổng Phật học và tiếng Phạn. Sáng kiến gần đây của Chính phủ Ấn Độ đưa ra vào tháng 10/2019 nhằm cung cấp chương trình học bổng tiến sĩ liên kết với 23 IIT cho 1000 sinh viên từ các nước ASEAN cũng đã nhận được phản hồi tốt từ Việt Nam. Việt Nam cũng nằm trong nhóm các quốc gia đối tác được Chính phủ Ấn Độ triển khai chương trình e-ITEC mới vào tháng 10 năm 2019.

Kỷ niệm 150 năm ngày sinh Mahatma Gandhi

Đại sứ quán Ấn Độ đã tổ chức nhiều sự kiện để kỷ niệm Mahatma@150 trong các năm 2019 và 2020. Các sự kiện này bao gồm các trại lắp chân tay giả Jaipur, được tổ chức tại bốn tỉnh của Việt Nam, mang lại lợi ích cho 1000 người, theo sáng kiến 'Ấn Độ vì Nhân loại' của Chính phủ Ấn Độ. Chính phủ Ấn Độ thông qua Đại sứ quán Ấn Độ tại Việt Nam, phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam và Bưu điện Việt Nam phối hợp ra mắt bộ tem kỷ niệm Mahatma Gandhi về Gandhi Jayanti vào ngày 2 tháng 10 năm 2019.

Cộng đồng Ấn Độ

Ước tính có khoảng 5500 người Ấn Độ, bao gồm một số du khách ngắn hạn, tạo thành cộng đồng người Ấn Độ tại Việt Nam. Phần lớn trong số họ sinh sống tại và xung quanh Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) ở miền Nam Việt Nam. Hầu hết các thành viên cộng đồng là các chuyên gia làm việc trong các công ty kinh doanh và thương mại, nhà máy lọc dầu, lĩnh vực CNTT, khách sạn/nhà hàng, khai thác mỏ, cơ sở yoga, ngành hàng không dân dụng và trường học. Một số người Ấn Độ tại Việt Nam hiện đang giữ các vị trí cấp cao trong các công ty đa quốc gia và các tổ chức quốc tế. Phòng Doanh nghiệp Ấn Độ (INCHAM), một tổ chức được Chính phủ Việt Nam công nhận, đại diện cho cộng đồng người Ấn Độ và thúc đẩy các lợi ích của doanh nghiệp Ấn Độ tại Việt Nam.

Chú thích ảnh: Đoàn công tác của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh tới làm việc tại Bộ Ngoại giao Ấn Độ, tháng 12/2022. 

Trung tâm Nghiên cứu Ấn Độ