Nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc, Tập Cận Bình, và Thủ tướng Ấn Độ, Narendra Modi, đã có cuộc gặp chính thức lần đầu tiên sau hơn năm năm vào thứ Tư tại một hội nghị thượng đỉnh của các quốc gia thị trường mới nổi ở Nga, mở ra triển vọng về khả năng giảm căng thẳng giữa hai cường quốc châu Á.

Cuộc gặp này diễn ra hai ngày sau khi Trung Quốc và Ấn Độ đạt được thỏa thuận về việc tuần tra biên giới chung ở dãy Himalaya, nơi đã xảy ra cuộc đụng độ giữa lực lượng hai nước vào năm 2020. Quan hệ giữa Bắc Kinh và New Delhi đã trở nên lạnh nhạt kể từ đó, khi Ấn Độ tiến gần hơn đến Mỹ thông qua một nhóm an ninh khu vực mang tên Bộ tứ (Quad).

Trong các tuyên bố riêng rẽ, cả ông Tập và ông Modi đều nhấn mạnh sự cần thiết của việc hai quốc gia láng giềng giải quyết bất đồng một cách hòa bình.

Theo truyền thông Trung Quốc, ông Tập nói với ông Modi rằng việc hàn gắn mối quan hệ "là lợi ích căn bản của cả hai nước", đồng thời kêu gọi Trung Quốc và Ấn Độ "nêu gương cho các quốc gia đang phát triển".

Trong khi đó, theo Bộ Ngoại giao Ấn Độ, ông Modi kêu gọi xây dựng mối quan hệ "ổn định, dễ đoán và thân thiện" giữa hai quốc gia đông dân nhất thế giới, cho rằng điều này sẽ có "tác động tích cực đến hòa bình và thịnh vượng khu vực và toàn cầu".

Cả hai nhà lãnh đạo đều nhấn mạnh mong muốn của họ về một thế giới "đa cực" hơn, ám chỉ trật tự toàn cầu hiện tại, nơi Mỹ chiếm ưu thế và có ảnh hưởng mà Trung Quốc và Ấn Độ cho là không công bằng.

Cuộc gặp giữa ông Tập và ông Modi diễn ra tại Hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ 16. Nhóm này mở rộng trong năm nay để bao gồm thêm Ai Cập, Ethiopia, Iran và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, với sự đại diện của gần một nửa dân số thế giới.

BRICS được thành lập như một đối trọng với các diễn đàn do Mỹ dẫn dắt như Nhóm G7 và nhằm tăng cường tiếng nói của các quốc gia đang phát triển, nhưng đã gặp khó khăn trong việc đưa ra một tiếng nói thống nhất. Điều này phần lớn là do các lợi ích cạnh tranh của hai thành viên lớn nhất.

Trung Quốc muốn thông qua nhóm này để củng cố uy tín của mình như một nhà lãnh đạo của cái gọi là "phương Nam toàn cầu". Ấn Độ cũng tuyên bố lãnh đạo phương Nam toàn cầu, nhưng không giống như Trung Quốc, vẫn giữ vững quan điểm không liên kết và không muốn BRICS phát triển thành một khối rõ ràng chống phương Tây.

Các chuyên gia cho rằng sự giảm căng thẳng giữa Trung Quốc và Ấn Độ sẽ không thay đổi nhiều trong nội bộ BRICS. Bắc Kinh có tham vọng trở thành cường quốc hàng đầu ở châu Á.

Stewart Patrick, một nhà nghiên cứu cao cấp tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nhận định rằng: "Việc hạ nhiệt căng thẳng giữa Ấn Độ và Trung Quốc sẽ không làm thay đổi cơ bản động lực của BRICS, vì dù sự hòa giải giữa hai cường quốc châu Á là lợi ích của cả hai, sự cạnh tranh địa chính trị dài hạn giữa họ vẫn sẽ tiếp tục. Ấn Độ không mong muốn thay thế sự thống trị của Mỹ bằng sự thống trị của Trung Quốc, và họ không muốn BRICS trở thành một khối chống phương Tây."

Trong một phiên thảo luận bàn tròn vào thứ Tư, các lãnh đạo tại hội nghị BRICS đã thảo luận về một loạt vấn đề, bao gồm việc tạo ra các nền tảng tài chính ngoài tầm với của đồng đô la Mỹ. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã đưa ra một đề xuất về việc tạo ra một sàn giao dịch ngũ cốc BRICS, có thể phát triển thành một sàn giao dịch hàng hóa. Nga là nhà xuất khẩu lúa mì lớn nhất thế giới, và cuộc chiến ở Ukraine, một nhà xuất khẩu ngũ cốc hàng đầu khác, đã khiến giá ngũ cốc tăng vọt vào năm 2022.

Mặc dù mối quan hệ được cải thiện giữa Trung Quốc và Ấn Độ có thể khiến BRICS trở thành một nhóm gắn kết hơn, nhưng sự tan băng lâu dài không phải là điều chắc chắn. Các nhà phân tích cảnh báo rằng, thỏa thuận biên giới đạt được trong tuần này có thể bị phá vỡ, vì chi tiết về cách thức hai bên sẽ tuần tra khu vực tranh chấp vẫn còn mơ hồ. Khu vực này được coi là một trong những vùng đất khó sinh tồn nhất ở châu Á.

Đối với Trung Quốc, việc giảm căng thẳng với Ấn Độ có thể giúp chia rẽ mối quan hệ giữa New Delhi và Washington. Nó cũng mang lại cho Bắc Kinh bớt đi một mối đau đầu khi nền kinh tế của nước này đang gặp khó khăn do cuộc khủng hoảng bất động sản.

Về phía Ấn Độ, một thỏa thuận biên giới lâu dài sẽ là một sự giải tỏa cho chính phủ của ông Modi, chính phủ đã có bước đi mang tính biểu tượng là cấm hàng chục ứng dụng của Trung Quốc, bao gồm TikTok, sau cuộc đụng độ năm 2020. Kể từ đó, ông Modi đã cố gắng làm giảm sự chú ý đến cuộc xung đột này.

Mối quan hệ êm ả hơn với Trung Quốc sẽ để lại cho Ấn Độ vị thế đứng giữa các lực lượng địa chính trị trong khu vực châu Á. Washington đã lôi kéo New Delhi như một đối trọng chiến lược với Trung Quốc, khi họ tìm cách liên kết các quốc gia khác nhau vào một vòng tròn sắp xếp phòng thủ xung quanh châu Á.

Chính sách đối ngoại của Ấn Độ từ lâu đã được định hình bởi một loạt các mối quan hệ bạn bè chồng chéo và đôi khi mâu thuẫn. Ấn Độ là quốc gia duy nhất nằm trong cả Bộ tứ (Quad) — một câu lạc bộ tập trung vào quốc phòng bao gồm Mỹ, Nhật Bản và Australia — và Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) do Trung Quốc và Nga dẫn dắt. Nhóm SCO này cũng bao gồm cả quốc gia láng giềng của Ấn Độ là Pakistan.

Mỹ đã làm việc để thắt chặt quan hệ với Ấn Độ trong khoảng 25 năm qua. Điều này đã tăng tốc dưới cả hai chính quyền Trump và Biden, khi Ấn Độ ngày càng tham gia sâu hơn vào hợp tác kinh tế, công nghệ và quân sự với Washington. Ví dụ mới nhất là Ấn Độ đã ký thỏa thuận trị giá 3,5 tỷ USD vào tuần trước để mua máy bay không người lái Predator của Mỹ.