Đối thoại Chiến lược Ấn Độ-ASEAN được đồng tổ chức bởi cơ quan Nghiên cứu Ấn Độ (India Foundation) và Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế Malaysia (ISIS Malaysia), với sự tham dự của những nhà lãnh đạo uy tín bao gồm các Thứ trưởng của Malaysia, các cựu Ngoại trưởng Ấn Độ và các nhà ngoại giao ASEAN, và đông đảo đại diện các nhà khoa học đến từ 10 quốc gia thành viên ASEAN.

Đây là một hội nghị Kênh 1.5 giữa các quan chức cấp cao của các chính phủ và giới học thuật, với mong muốn phát triển những ý tưởng thành các sáng kiến hợp tác cụ thể trong tương lai. Sự kiện diễn ra trong bối cảnh địa chính trị khu vực và toàn cầu đang có nhiều biến động phức tạp, đòi hỏi mối quan hệ đối tác Ấn Độ-ASEAN phải được củng cố và điều chỉnh kịp thời để đối phó với những thách thức chung.

Ba phiên thảo luận chính của hội nghị đã đi sâu vào các chủ đề then chốt: địa chính trị khu vực, sự đồng điệu giữa các sáng kiến Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, và quản trị Trí tuệ Nhân tạo (AI), cùng nhau phác họa một lộ trình hợp tác toàn diện và hướng tới tương lai.

Phiên 1: Địa chính trị đương đại và mối quan hệ Ấn Độ-ASEAN

Phiên thảo luận đầu tiên mang tên “Tình hình địa chính trị ngày nay: quan điểm từ Ấn Độ và ASEAN” đã nhấn mạnh nhu cầu cấp bách phải đánh giá lại các điều khoản tương tác giữa Ấn Độ và Đông Nam Á.

Các học giả nhận định rằng, khả năng của Ấn Độ trong việc khéo léo phân khúc hóa lợi ích và quan hệ chiến lược với nhiều đối tác đa dạng như Mỹ, Trung Quốc, Nga và Liên minh châu Âu (EU) đã khiến nước này trở thành một đối tác có giá trị trong khu vực. Tuy nhiên, điều này cũng định hình nhận thức của Đông Nam Á về chiến lược của Ấn Độ.

Trong bối cảnh bất ổn địa chính trị, việc điều chỉnh quan hệ Ấn Độ-ASEAN phải có chủ đích và tầm nhìn xa. Các đại biểu đã tập trung xác định:

-       Ấn Độ có thể hỗ trợ các nỗ lực của ASEAN trong việc giải quyết những thách thức khu vực và thúc đẩy hội nhập sâu rộng hơn như thế nào?

-       Các phương thức hợp tác của Ấn Độ thông qua cơ chế liên khu vực (inter-regionalism) và các cơ chế hợp tác kiểu minilateral (tiểu đa phương) nên được triển khai ra sao?

Phiên họp đã kết luận rằng tình hình địa chính trị phức tạp hiện nay không chỉ là thách thức mà còn là động lực để Ấn Độ và ASEAN xích lại gần nhau hơn, phát huy vai trò là một trục ổn định trong khu vực.

Phiên 2: Tầm nhìn AOIP và IPOI

Phiên thảo luận thứ hai, “Các con đường hội tụ: Sức mạnh tổng hợp giữa AOIP và IPOI cùng các sáng kiến do Ấn Độ dẫn dắt”, đã đào sâu vào sự tương đồng về mặt chiến lược giữa Tầm nhìn của ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (AOIP) và Sáng kiến Đại dương Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (IPOI) của Ấn Độ.

Cả hai khuôn khổ này đều chia sẻ một tầm nhìn chung về một trật tự khu vực mở, bao trùm và hợp tác.

-       AOIP nhấn mạnh vai trò trung tâm của ASEAN, tập trung vào đối thoại, kết nối và phát triển bền vững.

-       IPOI thúc đẩy cách tiếp cận dựa trên các trụ cột thực tiễn của Ấn Độ về an ninh hàng hải, hợp tác kinh tế và quản lý môi trường.

Các đại biểu thống nhất rằng cả AOIP và IPOI đều bác bỏ động lực zero-sum (trò chơi tổng bằng không), thay vào đó tập trung vào khả năng phục hồi tập thể và thịnh vượng chung. Câu hỏi trọng tâm là làm thế nào để Ấn Độ và ASEAN vận hành hóa những sức mạnh tổng hợp này? Các đại biểu đã gợi mở về vai trò tiên phong của các sáng kiến chung do Ấn Độ dẫn dắt và hợp tác thể chế trong việc biến tầm nhìn thành hành động.

Phiên 3: Quản trị AI khu vực và Hợp tác Ấn Độ-ASEAN

Phiên thảo luận cuối cùng, “Quản trị AI khu vực: Phạm vi hợp tác ASEAN-Ấn Độ”, đã thu hút sự quan tâm đặc biệt trong bối cảnh công nghệ Trí tuệ Nhân tạo đang bùng nổ.

Ấn Độ đang nổi lên với một phương pháp tiếp cận an toàn AI kết hợp giữa đổi mới và quản trị mạnh mẽ. Khung Quản trị AI của Ấn Độ (2025–2026) áp dụng mô hình dựa trên rủi ro, nền tảng là các giá trị về trách nhiệm giải trình, minh bạch và lấy con người làm trung tâm.

Các đại biểu chỉ ra rằng mô hình của Ấn Độ—được hỗ trợ bởi India Stack (bao gồm Aadhaar, UPI và DEPA)—đã xây dựng một cơ sở hạ tầng kỹ thuật số an toàn, có khả năng mở rộng, giúp triển khai AI đáng tin cậy. Mô hình này cung cấp cho ASEAN những bài học quý giá về cách các hệ thống do nhà nước lãnh đạo có thể đảm bảo an toàn ngay cả trong điều kiện hạn chế về nguồn lực.

Trong khi ASEAN đã có những bước tiến như Hướng dẫn về Quản trị và Đạo đức AI và phụ lục về AI tạo sinh (Generative AI), sự sẵn sàng không đồng đều giữa các quốc gia vẫn là một thách thức. Kinh nghiệm của Ấn Độ về cơ sở hạ tầng có khả năng tương tác, phát triển kỹ năng và tiêu chuẩn đạo đức là nền tảng cho sự hợp tác sâu sắc hơn.

Tham gia thảo luận tại phiên số 3, Tiến sĩ Mạch Lê Thu, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Ấn Độ, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, đã đưa ra ba ý kiến quan trọng nhằm làm sâu sắc thêm hợp tác Ấn Độ-ASEAN trong lĩnh vực AI:

1.    Kiểm soát quá trình ra quyết định tự động (Automated Decision Making - ADM): TS. Mạch Lê Thu đề xuất rằng cần phải kiểm soát quá trình ADM bằng cách không cho phép tự động hóa hoàn toàn. Thay vào đó, cần tạo ra một khung giới hạn (envelop) cho các tác vụ AI tự động ra quyết định, đảm bảo các quyết định này không ảnh hưởng đến toàn bộ quá trình ra quyết định cuối cùng của con người.

2.    Cơ chế kiểm soát an ninh dữ liệu khu vực biên giới: nhấn mạnh sự cần thiết của việc thiết lập cơ chế kiểm soát an ninh dữ liệu tại các khu vực biên giới của các nước Đông Nam Á, nhằm ngăn chặn nguy cơ các “thành phố thông minh (smart city)” bị biến thành “thành phố lừa đảo (scam city)” do các lỗ hổng về an ninh mạng và dữ liệu.

3.    Hội nghị Thượng đỉnh AI tại Ấn Độ 2026: TS. Mạch Lê Thu đánh giá rằng việc Hội nghị Thượng đỉnh AI (AI Summit) được tổ chức tại Ấn Độ vào năm 2026 là một cơ hội vàng để châu Á nói chung và Đông Nam Á nói riêng có tiếng nói mạnh mẽ trong diễn ngôn và chương trình nghị sự về AI toàn cầu, qua đó định hình các tiêu chuẩn và quy tắc phù hợp với bối cảnh khu vực.

Đối thoại Chiến lược Ấn Độ-ASEAN 2025 đã tái khẳng định cam kết của cả hai bên trong việc xây dựng một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do, mở và dựa trên luật lệ. Với những điểm tương đồng về tầm nhìn và tiềm năng hợp tác to lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực mới nổi như AI, quan hệ đối tác Ấn Độ-ASEAN đang đứng trước một chương mới, hứa hẹn mang lại ổn định và thịnh vượng chung cho hơn hai tỷ người dân trong khu vực. Trung tâm Nghiên cứu Ấn Độ sẽ tiếp tục theo dõi và cung cấp các phân tích chuyên sâu về những diễn biến quan trọng này, góp phần thúc đẩy sự hiểu biết và hợp tác giữa Việt Nam và Ấn Độ, cũng như giữa ASEAN và Ấn Độ.