Quan hệ thương mại Ấn Độ - Mỹ đang đối mặt thử thách nghiêm trọng sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump ký sắc lệnh áp thêm 25% thuế với hàng hóa xuất khẩu của Ấn Độ, nâng tổng mức thuế bổ sung lên 50%. Động thái này được Nhà Trắng mô tả là “trừng phạt” việc New Delhi tiếp tục mua lượng lớn dầu mỏ từ Nga.

Bộ Ngoại giao Ấn Độ ngay lập tức phản ứng gay gắt, coi đây là hành động “bất công, vô lý và thiếu nhất quán”, đồng thời cáo buộc Washington áp dụng “tiêu chuẩn kép” khi không áp biện pháp tương tự với các quốc gia khác cũng nhập khẩu dầu Nga, như Trung Quốc hay Thổ Nhĩ Kỳ.

Trong bài phát biểu tối cùng ngày, Thủ tướng Narendra Modi, dù không trực tiếp nhắc tên ông Trump, khẳng định Ấn Độ sẽ không thỏa hiệp về quyền lợi của nông dân, ngư dân và người chăn nuôi – lực lượng đóng vai trò trọng yếu trong chính trị nội địa.

Theo giới chức New Delhi, một trong những điểm mấu chốt gây bế tắc trong đàm phán thương mại song phương là yêu cầu của Mỹ về việc Ấn Độ mở cửa cho nông sản biến đổi gen (GM) và miễn thuế đối với sản phẩm nông nghiệp, sữa từ Mỹ. Chính phủ Modi kiên quyết coi đây là “không thể đàm phán”, nhấn mạnh việc bảo vệ hàng trăm triệu nông dân trong nước là nguyên tắc bất khả xâm phạm.

Quyết định tăng thuế của Mỹ dự kiến có hiệu lực từ 27/8 nếu hai bên không đạt được thỏa thuận mới. Các chuyên gia cảnh báo, mức thuế 50% sẽ tác động mạnh đến nhiều ngành xuất khẩu chủ lực của Ấn Độ, như dệt may, may mặc, linh kiện ô tô, thép và đá quý. Liên đoàn các tổ chức xuất khẩu Ấn Độ ước tính khoảng 55% kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp.

Phản ứng chính trị tại Ấn Độ cho thấy sự chia rẽ nhưng cũng đồng thuận ở một điểm: bảo vệ lợi ích quốc gia. Phe đối lập Đảng Quốc Đại tuyên bố ủng hộ nguyên tắc tự chủ chiến lược và kêu gọi đáp trả tương xứng, thậm chí áp thuế tương tự với hàng Mỹ. Trong khi đó, nghị sĩ Shashi Tharoor cho rằng, Washington đang gửi “thông điệp ẩn” và New Delhi cần có phản ứng cứng rắn. Tuy nhiên, phe đối lập cũng chỉ trích Thủ tướng Modi, cho rằng chính sách của ông đã khiến Ấn Độ rơi vào tình thế bị động trước Mỹ.

Báo chí Ấn Độ, từng ca ngợi “mối quan hệ đặc biệt” Modi – Trump, đã đổi giọng, với nhiều xã luận nhấn mạnh nguyên tắc không thể thỏa hiệp về chủ quyền và quyền tự quyết. Tờ The Hindu khẳng định “lựa chọn đối ngoại của Ấn Độ không thể bị chi phối bởi bất kỳ quốc gia nào”, trong khi nhà bình luận Pratap Bhanu Mehta trên Indian Express gọi chính sách của Trump là “chủ nghĩa đế quốc được tăng tốc”.

Các nhà phân tích quốc tế đánh giá căng thẳng thương mại là biểu hiện mới của mối quan hệ vốn nhiều lần va chạm giữa hai nền kinh tế lớn, và nhận định “đây là rạn nứt nghiêm trọng nhất trong nhiều năm”, song cả hai bên đều không có lợi nếu quan hệ đổ vỡ. Đồng thời, giới chuyên gia quốc tế dự đoán Ấn Độ sẽ tiếp tục mua dầu Nga, coi đây là vấn đề chủ quyền và an ninh năng lượng, đồng thời tìm giải pháp hạ nhiệt căng thẳng.

Về mặt chiến lược, một số chuyên gia kêu gọi Ấn Độ tận dụng cơ hội để đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào Mỹ – hiện là thị trường lớn nhất, với kim ngạch gần 87 tỷ USD năm 2024, đồng thời nhấn mạnh thay vì áp thuế đáp trả, Ấn Độ nên hạ thuế nhập khẩu để tăng khả năng cạnh tranh và mở rộng sang các thị trường tiềm năng như Liên minh châu Âu, châu Phi và Mỹ Latin.

Với thời hạn áp thuế mới đang đến gần, triển vọng hạ nhiệt căng thẳng thương mại Ấn – Mỹ vẫn bỏ ngỏ. Câu hỏi lớn đặt ra là liệu hai nền kinh tế hàng đầu này sẽ tìm được điểm chung trước khi những biện pháp trả đũa lẫn nhau đẩy quan hệ song phương vào vòng xoáy đối đầu sâu hơn.