Cơ hội tái gia nhập RCEP của Ấn Độ: Vai trò chiến lược của Nhật Bản và ASEAN

Thư viện

Copy

Trong bối cảnh chính sách bảo hộ của Mỹ dưới thời Trump gây bất ổn thương mại toàn cầu, Ấn Độ đứng trước cơ hội lịch sử để tái gia nhập RCEP. Với sự hỗ trợ chiến lược từ Nhật Bản và ASEAN, cùng xu hướng đa dạng hóa thị trường và tự do hóa thương mại, liệu Ấn Độ có vượt qua rào cản để gia nhập khối kinh tế lớn nhất thế giới?

03:00 12-06-2025 Trung tâm Nghiên cứu Ấn Độ

Kể từ khi tái nhậm chức vào tháng 1/2025, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã tái khẳng định chính sách bảo hộ mậu dịch thông qua các biện pháp thuế quan đơn phương, điển hình là việc áp thuế đối ứng với hầu hết các quốc gia trên thế giới vào tháng 4/2025. Dù sau đó một phần được tạm hoãn, các biện pháp này đã gây bất ổn thị trường toàn cầu.

Ấn Độ – đối tác quốc phòng và kinh tế của Mỹ – không tránh khỏi tác động. Dù Thủ tướng Narendra Modi tái khẳng định quan hệ song phương tại Washington D.C., nhưng chính quyền Trump vẫn áp thuế bổ sung lên hàng hóa xuất khẩu chủ lực của Ấn Độ (phụ tùng ô tô, dệt may, trang sức). Điều này đe dọa nghiêm trọng thị phần xuất khẩu sang thị trường lớn nhất (chiếm 18,6% tổng kim ngạch 2024), làm suy yếu năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Ấn Độ.

Để giảm thiểu rủi ro, Ấn Độ đã nhanh chóng tiến hành điều chỉnh chính sách thương mại như ký kết FTA với Vương quốc Anh (4/2025) và Hiệp định TEPA với EFTA (3/2024), đồng thời đẩy nhanh đàm phán FTA với EU, kỳ vọng hoàn tất cuối 2025. Xu hướng này phản ánh sự chuyển dịch từ lập trường bảo hộ (dẫn đến việc rút khỏi RCEP năm 2019) sang tái cam kết với tự do hóa thương mại đa phương và đa dạng hóa thị trường.

Cuộc họp của các Bộ trưởng Kinh tế ASEAN - Ấn Độ dự kiến diễn ra vào mùa hè này sẽ đóng vai trò là một diễn đàn chiến lược quan trọng nhằm khuyến khích Ấn Độ quay lại RCEP. Nếu Nhật Bản, cùng với ASEAN, có thể đưa ra các đề xuất giải quyết những mối quan ngại của Ấn Độ liên quan đến nông nghiệp, đầu tư và quy tắc xuất xứ, điều này có thể trở thành chìa khóa để khởi động lại các cuộc đàm phán.

Hai yếu tố thúc đẩy khả năng tái gia nhập RCEP của Ấn Độ gồm: Thứ nhất là, sự dịch chuyển chuỗi cung ứng: Các tập đoàn đa quốc gia (ví dụ: Apple, Suzuki) đang mở rộng sản xuất tại Ấn Độ để giảm phụ thuộc vào Trung Quốc và né thuế quan Mỹ. Xuất khẩu 1.5 triệu iPhone từ Ấn Độ sang Mỹ (3/2025) minh chứng cho năng lực này. Thứ hai là, hạn chế của AIFTA: Khuôn khổ ASEAN-Ấn Độ hiện tại không xóa bỏ thuế quan cho ô tô và phụ tùng – rào cản lớn với ngành công nghiệp ô tô. RCEP (với cắt giảm thuế 90% và quy tắc xuất xứ thống nhất) sẽ tối ưu hóa mạng lưới sản xuất khu vực.

Việc Ấn Độ tái gia nhập RCEP (chiếm 30% GDP/toàn cầu) mang lại lợi ích kép: Với Ấn Độ: Mở rộng xuất khẩu, thu hút doanh nghiệp theo chiến lược "China+1", hiện thực hóa "Make in India". Với hệ thống thương mại đa phương: Biến RCEP thành khối kinh tế toàn diện (2.8 tỷ dân), tạo đà cho CPTPP/FTAAP và củng cố trật tự thương mại tự do châu Á – phản ứng trước xu hướng giải thể đa phương (Mỹ rời TPP, Anh rời EU).

Tái gia nhập RCEP không chỉ là cơ hội kinh tế mà còn là bài kiểm định cho trật tự kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Để biến chính sách thuế quan của Trump thành chất xúc tác cho hội nhập khu vực, Nhật Bản và ASEAN cần chủ động dẫn dắt đối thoại, đề xuất cơ chế linh hoạt giải quyết quan ngại của Ấn Độ. Thành công sẽ không chỉ thúc đẩy thịnh vượng kinh tế mà còn truyền tải thông điệp về hợp tác đa phương trong bối cảnh toàn cầu bất ổn.