Từ phía Ấn Độ, các hành xử gần đây, đặc biệt là lập trường thận trọng trước cuộc xung đột Nga–Ukraine và tiếp tục nhập khẩu năng lượng từ Nga, đã được lý giải không đơn thuần theo lăng kính ý thức hệ mà theo tính toán chiến lược dựa trên lợi ích quốc gia. Mối quan hệ lịch sử với Nga, đặc biệt trong lĩnh vực quốc phòng, vẫn đóng vai trò then chốt trong việc bảo đảm năng lực răn đe và hiện đại hóa quân sự của New Delhi. Đồng thời, chính sách tự chủ chiến lược của Ấn Độ khiến nước này không sẵn sàng chấp nhận các điều kiện ép buộc làm tổn hại các lựa chọn chiến lược truyền thống. Do đó, những hành động của Ấn Độ trước sức ép từ Washington có thể hiểu được như một nỗ lực cân bằng giữa việc duy trì các nguồn cung an ninh quan trọng và thúc đẩy quan hệ mới với các đối tác phương Tây.

Mặt khác, Mỹ nhìn nhận Ấn Độ như một đối tác trọng yếu trong cấu trúc an ninh khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và là thị trường thiết yếu cho nguồn vốn, công nghệ và tiêu thụ. Tính liên đới kinh tế giữa hai nền kinh tế được thể hiện qua quy mô thương mại và mức độ tham gia của các doanh nghiệp Mỹ vào hệ sinh thái kỹ thuật số Ấn Độ. Đồng thời, quan hệ quốc phòng và hợp tác công nghệ giữa Washington và New Delhi đã tiến triển sâu rộng, mở ra các kênh chuyển giao công nghệ, liên doanh sản xuất và diễn tập quân sự chung, những yếu tố mang tính dài hạn và khó có thể đảo ngược chỉ bằng các biện pháp tạm thời mang tính chính sách.

Sự xuất hiện của các biện pháp thuế quan trả đũa và chính sách cứng rắn làm bùng nổ mối lo ngại về tính dễ dự đoán trong quan hệ kinh tế song phương. Những biện pháp ấy không chỉ tạo ra tác động trực tiếp lên các ngành xuất khẩu của Ấn Độ mà còn làm suy yếu niềm tin của doanh nghiệp và nhà đầu tư, từ đó thúc đẩy New Delhi đẩy nhanh nỗ lực đa dạng hóa đối tác thương mại. Tuy nhiên, quá trình đa dạng hóa thương mại và chuyển hướng chuỗi cung ứng mang tính trung hạn và dài hạn; nó không thể bù đắp ngay lập tức những tổn thất từ những thay đổi đột ngột trong tiếp cận thị trường Mỹ. Vì vậy, các chính sách trừng phạt đã tạo ra một cú sốc, buộc cả hai bên phải cân nhắc lại chi phí lợi ích của các bước đi tiếp theo.

Về bình diện chính trị và biểu tượng, các phát ngôn mang tính hạ thấp giá trị đối tác hoặc ngôn ngữ gây tổn thương cộng đồng người Ấn tại Mỹ đã làm gia tăng áp lực chính trị nội bộ tại New Delhi; điều này dễ dàng được chuyển hóa thành áp lực đối với chính sách đối ngoại. Từ góc độ thực dụng, những yếu tố biểu tượng này có tác động không nhỏ tới hình ảnh Mỹ trong dư luận Ấn Độ, ảnh hưởng tới cơ sở ủng hộ cho hợp tác song phương trong tương lai. Đồng thời, những động thái gắn với Pakistan, một thủ đoạn gây lo ngại lâu dài trong giới hoạch định chính sách Ấn Độ, lại càng làm phức tạp thêm khung tiện ích chiến lược của mối quan hệ.

Một hệ quả quan trọng khác là sự thúc đẩy Ấn Độ gia tăng chính sách đa dạng hóa quan hệ chiến lược và kinh tế. New Delhi đã đẩy mạnh quan hệ với các đối tác châu Âu, Trung Đông và khu vực Đông Á, đồng thời tiếp tục củng cố mối quan hệ truyền thống với Moscow, song song với nâng cao hợp tác với Washington trong các lĩnh vực có lợi ích chung. Việc này phản ánh một chiến lược thực dụng có tính chất “đa hướng”, nhằm tối đa hóa không gian chiến lược trong bối cảnh địa chính trị biến động. Đồng thời, mâu thuẫn hiện tại cũng đặt ra bài toán cho Mỹ: làm thế nào để cân bằng các mục tiêu nội bộ (như chính sách thương mại và việc làm) với lợi ích chiến lược dài hạn trên bình diện khu vực và toàn cầu.

Triển vọng tái điều chỉnh quan hệ phụ thuộc vào khả năng của cả hai bên tách bạch các vấn đề, biện pháp kinh tế, an ninh khu vực, vấn đề nhân dân và quan hệ với các bên thứ ba, để tiến hành giải quyết từng vấn đề một cách có chủ đích. Một phương pháp tiếp cận từng bước, tập trung vào các lĩnh vực có thể phục hồi nhanh như hợp tác khoa học-công nghệ, chương trình người đi làm có tay nghề cao, và các dự án quốc phòng chung, có thể tạo điều kiện thuận lợi cho khôi phục lòng tin. Tuy nhiên, tính thành công của cách tiếp cận này vẫn cần có sự nhạy cảm chiến lược từ phía Mỹ trong việc thừa nhận các ràng buộc an ninh và lịch sử của Ấn Độ, đồng thời cần có cam kết rõ ràng về tính ổn định và dự đoán trong các chính sách kinh tế.

Tóm lại, căng thẳng hiện thời giữa Ấn Độ và Mỹ phản ánh một pha điều chỉnh trong quan hệ song phương, nơi các lợi ích lâu dài đan xen với những xúc tác chính trị ngắn hạn. Mối quan hệ, về bản chất, chưa bị thay đổi cấu trúc; song quá trình này sẽ thúc đẩy cả hai bên nhìn nhận lại điều kiện hợp tác, ưu tiên các kênh thể chế và chính sách nhằm đảm bảo rằng lợi ích chiến lược, kinh tế và công nghệ không bị tổn hại bởi những biến cố mang tính thời sự. Thành bại của tiến trình tái lập niềm tin sẽ phụ thuộc vào khả năng biến các lợi ích chiến lược chung thành nền tảng cho những cam kết thể chế bền vững hơn.