Chuyến thăm của Tổng thống Vladimir Putin tới Ấn Độ được giới quan sát quốc tế theo dõi không chỉ vì ý nghĩa địa chính trị mà còn vì hàm ý kinh tế sâu rộng cho quan hệ song phương. Trong ngắn hạn, những tuyên bố về các thỏa thuận trong quốc phòng, năng lượng, hạt nhân dân dụng, chăm sóc sức khỏe và lao động tạo ấn tượng về một "giai đoạn vàng" trong quan hệ Ấn–Nga. Tuy nhiên, khi soi chiếu vào cấu trúc giao dịch và các giới hạn ngoại biên (sanctions, thị trường năng lượng toàn cầu), bức tranh bền vững đòi hỏi thận trọng. Hiện tại, trao đổi thương mại song phương đạt kỷ lục khoảng 68.7 tỷ USD trong năm tài khóa 2024–25, song sự phân bố là rất bất cân xứng: xuất khẩu Ấn Độ vào Nga chỉ vào khoảng 4.8–4.9 tỷ USD, trong khi nhập khẩu từ Nga chiếm phần lớn (khoảng 63–64 tỷ USD) và chủ yếu là nguyên liệu năng lượng, phân bón, than và kim loại quý.

Hai thực tế then chốt cần được nhấn mạnh. Thứ nhất, cơ cấu thương mại Ấn–Nga mang tính liên-ngành: Ấn Độ xuất khẩu hàng hoá lao động cường độ nhân công trong các lĩnh vực từ dược phẩm, hóa chất, sản phẩm thủy sản, cho đến một số sản phẩm thép, trong khi nhập khẩu Nga tập trung vào hàng vốn và tài nguyên như dầu thô, khí, phân bón và thiết bị quốc phòng. Thứ hai, sự gia tăng thương mại trong vài năm gần đây chủ yếu được dẫn dắt bởi dòng dầu giá chiết khấu từ Nga, do tác động của chiến tranh ở Ukraine và cơ chế giá trần/hạn chế tiếp cận thị trường phương Tây. Điều này giải thích thâm hụt thương mại lớn có lợi cho Nga (khoảng 60 tỷ USD thâm hụt năm 2025 theo số liệu trình bày), và khiến mốc 100 tỷ USD tính theo giá trị thuần trở nên dễ bị tổn thương khi giá trị dầu biến động hoặc khi các biện pháp trừng phạt thắt chặt.

Quan trọng là dầu mỏ đã trở thành điểm yếu chính trị-kinh tế. Ấn Độ đã nhập khẩu lượng lớn dầu Nga vào giai đoạn 2022–2024 — có thời điểm đạt cỡ 1.6 triệu thùng/ngày hoặc hơn — nhưng từ giữa đến cuối 2025 đã xuất hiện các dấu hiệu điều chỉnh do áp lực chính trị-thương mại từ phương Tây và thay đổi chiết khấu dầu toàn cầu. Các biện pháp trừng phạt và rủi ro liên quan đến chuỗi cung ứng khiến một số lô hàng phải tái đàm phán hoặc trì hoãn, còn áp lực ngoại giao có thể khiến các nhà nhập khẩu Ấn Độ tính toán lại chiến lược mua vào. Vì vậy, một sụt giảm đáng kể về khối lượng và giá trị dầu Nga nhập khẩu vào Ấn Độ trong ngắn hạn là kịch bản khả dĩ, kéo theo giảm tổng kim ngạch thương mại song phương nếu chưa có bù đắp ở các ngành khác.

So sánh với quan hệ Nga–Trung làm nổi bật một nghịch lý chiến lược. Thương mại Nga–Trung có thành phần ngày càng nội-ngành hơn (máy móc, điện tử, ôtô) và có quy mô lớn hơn nhiều (khoảng 106.48 tỷ USD trong nửa đầu 2025), điều này tạo ra nền tảng tăng trưởng giao thương mang tính bền vững hơn so với mô hình năng lượng-phụ thuộc của Ấn–Nga. Với việc nền kinh tế Nga đang nghiêng về Trung Quốc về mặt thị trường và chuỗi giá trị, Moscow có ít dư địa hơn để cam kết tuyệt đối với lợi ích chiến lược Ấn Độ nếu căng thẳng Ấn-Trung leo thang.

Vì vậy, câu hỏi chiến lược không chỉ là liệu hai bên có đạt được con số 100 tỷ USD hay không, mà là liệu cơ cấu thương mại có thay đổi đủ nhanh để tạo nền tảng bền vững. Các hướng khả thi bao gồm: (i) tăng đầu tư hai chiều vào sản xuất công nghiệp (máy móc chính xác, dược phẩm), (ii) phát triển dịch vụ có giá trị gia tăng như CNTT, logistics, và hợp tác không gian/viễn thám, (iii) đẩy nhanh hiện thực hoá Hành lang vận tải Bắc-Nam (International North-South Transport Corridor) để giảm chi phí giao thương và thời gian, và (iv) thúc đẩy thanh toán bằng đồng nội tệ nhằm giảm rủi ro ngoại tệ. Tuy nhiên, mỗi hướng đều đòi hỏi chính sách công nghiệp tích cực, các ưu đãi đầu tư, và nhất là khả năng Ấn Độ sản xuất những mặt hàng xuất khẩu có tính cạnh tranh quốc tế tương đương với xuất khẩu Trung Quốc.

Quan hệ Ấn–Nga đang ở giai đoạn tốt đẹp  nhưng mong manh về mặt kinh tế. Nếu hai bên không thể chuyển đổi từ một mối quan hệ dựa trên năng lượng giá rẻ sang quan hệ thương mại mang tính chuỗi giá trị cao và nội-ngành hơn, mục tiêu 100 tỷ USD sẽ khó bền vững trước những cú sốc địa chính trị và chính sách trừng phạt. Đối với New Delhi, lộ trình thực tế là đa dạng hóa đối tác năng lượng, nâng cao xuất khẩu chế tạo có giá trị gia tăng, và triển khai các cơ chế tài chính-kỹ thuật để giảm rủi ro thương mại, chỉ có như vậy quan hệ chiến lược mới được củng cố bởi nền tảng kinh tế vững chắc.