Quan hệ đối tác an ninh ba bên mới giữa Úc, Anh và Mỹ (AUKUS) đã ngay lập tức gây tranh cãi trên khắp Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và hơn thế nữa, đây có lẽ là điều dễ hiểu. Kế hoạch mua các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân rõ ràng đã làm tăng thêm sức mạnh của Úc về khả năng răn đe của hải quân trước sức mạnh hải quân ngày càng tăng của Trung Quốc, vốn đã được tích cực thể hiện trong vài năm qua, mặc dù sẽ mất một khoảng thời gian để Úc triển khai những khả năng mới này. Nhưng điều quan trọng hơn là, nó cũng tăng cường hơn nữa các nhóm đa phương mini ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương bao gồm cả Quad liên quan đến Úc, Ấn, Nhật và Mỹ.

Phản ứng chính thức của Ấn Độ đối với AUKUS được đưa ra trong cuộc họp báo gần đây của Thứ trưởng Shri Harsh Vardhan Shringla, trong đó ông tuyên bố rằng, AUKUS “không liên quan đến QUAD, cũng như sẽ không có bất kỳ tác động nào đến hoạt động của nó”. Những người khác bày tỏ rằng, hiệp ước mới sẽ pha loãng tầm quan trọng của Quad.

Nhưng trên thực tế, AUKUS vừa phù hợp lại vừa quan trọng trong bối cảnh của Quad. Bản thân ba nhà lãnh đạo, trong khi tuyên bố về quan hệ đối tác an ninh ba bên, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của các quan hệ đối tác đang diễn ra như với ASEAN, Quad và các đối tác Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương khác, bao gồm từ châu Âu, bao gồm cả Pháp, quốc gia có vai trò quan trọng trực tiếp ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Giống như Quad – tổ chức có tầm nhìn chung về việc đảm bảo một khu vực tôn trọng tự do và pháp quyền - AUKUS cũng được thành lập trên một tầm nhìn tương tự.

Đã có sự bùng nổ về số lượng các quan hệ đa phương mini ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương trong những năm gần đây, tất cả được cho là bổ sung cho nhau đối với mục đích chung. Bản thân Ấn Độ cũng tham gia vào một số trong số đó. Điều thú vị là, những nhóm quan hệ đa phương mini mới này có sự tham gia của một hoặc hai trong số các đối tác của Quad, từ đó mở rộng ma trận chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương để thu hút một hoặc hai thành viên không thuộc nhóm Quad, đó là một cách để đưa nhiều quốc gia tán thành mục đích trọng tâm của các nhóm này - để cân bằng Trung Quốc. Các nhóm này đa phần trở thành nhóm quan hệ đối tác chính trị và ngoại giao, quân đội tiến hành các cuộc tập trận chung nhằm tăng cường khả năng tương tác để ứng phó với một loạt các tình huống có thể xảy ra trong khu vực. AUKUS có thành phần quân sự mạnh mẽ hơn với việc Úc có kế hoạch mua các tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân.

Nhưng mục tiêu dài hạn của AUKUS là bổ sung cho Quad và các nhóm đa phương mini khác - bao gồm các nhóm như Úc-Ấn-Nhật, Ấn-Nhật-Mỹ, Úc-Ấn-Indonesia, Úc-Pháp-Ấn và Ấn-Ý- Nhật trong khu vực. Mặc dù một số quốc gia ba bên này chỉ là thành viên của Quad, nhưng các quốc gia khác liên quan đến các nước không thuộc Quad trong nỗ lực đưa nhiều đối tác hơn vào quỹ đạo của Quad bằng cách mở rộng và liên kết với các đối tác có cùng lợi ích chiến lược trong khu vực. Về phương diện này, AUKUS cũng không là ngoại lệ. Những nỗ lực hiện tại nhằm xây dựng số lượng lớn hơn các liên minh có chung lý tưởng chính trị và lợi ích chiến lược nhằm tạo ra sự đồng thuận lớn hơn về chính trị và chiến lược. Đây là những dấu mốc quan trọng. Ngoài ra, nếu các quan hệ đối tác này có thể xây dựng sức mạnh quân sự thông qua cách thức mang tính như một biện pháp răn đe hiệu quả chống lại Trung Quốc, thì các bước đi như vậy cần được hoan nghênh. Một nước Úc có tiềm năng quân sự phù hợp với lợi ích của Ấn Độ cũng như của khu vực rộng lớn hơn.

Philippines đã đưa ra một trong những phản ứng thực chất hơn về cách AUKUS sửa chữa sự mất cân bằng chiến lược trong khu vực. Trong một tuyên bố Ngoại trưởng Philippines Teodoro L. Locsin, Jr. nói rằng: “Philippines hoan nghênh quyết định của Úc về việc thiết lập quan hệ đối tác an ninh ba bên với Mỹ và Anh”. Ông nói thêm rằng, “có sự mất cân bằng về sức mạnh khả dụng của các quốc gia thành viên ASEAN, với bên cân bằng chủ yếu cách xa hơn nửa vòng trái đất. Việc tăng cường khả năng phát huy sức mạnh của một đồng minh ở nước ngoài sẽ khôi phục và giữ sự cân bằng hơn là làm mất ổn định”.

Trong số các nước ASEAN khác, phản ứng đối với AUKUS dường như buồn vui lẫn lộn. Ví dụ, Malaysia đã quyết định cử Bộ trưởng Quốc phòng đến Trung Quốc để tìm hiểu phản ứng của Trung Quốc đối với AUKUS. Điều này xảy ra bất chấp thực tế là Malaysia và nhiều quốc gia ở Biển Đông đã phàn nàn về việc Trung Quốc đã nhiều lần xâm phạm không phận và hải phận. Mới mùa hè năm nay, bình luận về việc máy bay quân sự Trung Quốc bay trên vùng biển tranh chấp ngoài khơi bang Sarawak, miền Đông nước này, Ngoại trưởng Malaysia Hishammuddin Hussein cho biết các máy bay này đã “vi phạm chủ quyền và không phận của Malaysia”. Do đó, Malaysia đã có một cách tiếp cận hơi khó hiểu trong quan hệ với Trung Quốc và các quan hệ đối tác chiến lược mới nổi trong khu vực. Malaysia cũng có quan hệ chặt chẽ với Úc, gần đây hai bên đã nâng cấp mối quan hệ lên thành “Đối tác chiến lược toàn diện”, điều này cũng khiến phản ứng của họ đối với AUKUS là đáng ngạc nhiên.

Tuy nhiên, cũng có những người hoài nghi trong giới chiến lược Ấn Độ. Ví dụ, cựu Đô đốc Arun Prakash phàn nàn rằng, AUKUS là một câu lạc bộ độc quyền đã bỏ sót hai thành viên trong nhóm Quad - Ấn Độ và Nhật Bản. Mặt khác, sẽ rất ít có ý nghĩa đối với các nhóm đa phương mini để bao gồm mọi thành viên Quad. Như Sreemoy Talukdar đã viết một cách khéo léo, “AUKUS là một bước tiến quan trọng trong việc quản lý sự hỗn loạn địa chính trị ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, và nó sẽ bổ sung chứ không làm giảm tầm quan trọng của Quad.”

AUKUS là một bước phát triển quan trọng vì nó thể hiện sự nâng cao năng lực của một trong những đối tác chiến lược thân cận nhất của Ấn Độ, người vừa bắt đầu đối thoại cấp bộ trưởng 2 + 2. Một nước Úc mạnh mẽ và có năng lực là phù hợp lợi ích của Ấn Độ, Quad và khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương rộng lớn hơn. Nó cũng có ý nghĩa bởi vì Anh, sau khi dính dáng với Trung Quốc, giờ đây đã cố thủ vững chắc ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương để chống lại Trung Quốc.

Trung tâm Nghiên cứu Ấn Độ

Nguồn: https://www.orfonline.org/research/does-aukus-augment-or-diminish-the-quad/