Một bước ngoặt trong chính sách Mỹ đối với Ấn Độ dưới chính quyền Tổng thống Trump nhiệm kỳ hai là Washington đã chuyển hướng từ nhấn mạnh liên minh chiến lược chống Trung Quốc sang những biện pháp gây sức ép thương mại và chính sách gây bất đồng với New Delhi, trong đó có quyết định tăng mạnh thuế quan đối với hàng hóa Ấn Độ. Hành động này đã khiến các cuộc đàm phán thương mại song phương trượt vào khủng hoảng và đặt lại câu hỏi về bền vững mối quan hệ chiến lược song phương.

Trước hết, về tác động trực tiếp đối với Ấn Độ, cú sốc chính sách Mỹ tạo ra một nghịch lý chiến lược: trong khi New Delhi kỳ vọng khai thác quan hệ với Washington để đạt lợi ích kinh tế và kỹ thuật, thì các biện pháp thuế quan và tranh cãi về năng lượng (mua dầu từ Nga) làm suy yếu niềm tin vào lợi ích kinh tế của quan hệ này. Hậu quả ngắn hạn là áp lực chính trị trong nội bộ Ấn Độ, nơi phe đối lập lợi dụng lập luận chủ quyền kinh tế để công kích chính phủ; về dài hạn, New Delhi đối diện lựa chọn khó khăn giữa “hạ nhiệt” quan hệ để tránh tổn thất kinh tế và kiên trì lập trường độc lập chiến lược.

Thứ hai, về kinh tế, các biện pháp thuế quan của Mỹ làm dấy lên rủi ro cho xuất khẩu Ấn Độ và cho các chuỗi cung ứng khu vực. Việc Washington tăng thuế với lý do bảo vệ ngành sản xuất nội địa đặt ra rào cản mới cho các mặt hàng xuất khẩu truyền thống của Ấn Độ và có thể làm giảm sức hút đầu tư Mỹ vào một số lĩnh vực. Trong bối cảnh Ấn Độ đang cố gắng thu hút “onshoring” và mở rộng sản xuất công nghệ cao, môi trường chính sách không ổn định từ đối tác chiến lược lớn nhất có thể làm xói mòn kỳ vọng tăng trưởng và tạo chi phí điều chỉnh cho doanh nghiệp.

Thứ ba, hệ quả khu vực là đáng chú ý: sự thay đổi tương tác giữa Washington và New Delhi đã được đi kèm với sự gần gũi hơn trong quan hệ Mỹ–Pakistan và thái độ thực dụng hơn với Bangladesh, điều này tái cấu trúc cán cân ảnh hưởng ở Nam Á. Một Hoa Kỳ ít ưu tiên vai trò Ấn Độ trong chiến lược Ấn Độ Dương–Thái Bình Dương có thể tạo khoảng trống cho các đối thủ khu vực như Trung Quốc tận dụng ảnh hưởng song song, đồng thời làm phức tạp nỗ lực của Ấn Độ trong việc củng cố vị thế lãnh đạo khu vực.

Về chính sách đối nội, New Delhi đang cân nhắc hai lựa chọn: nhượng bộ có chọn lọc để cứu vãn đàm phán thương mại (ví dụ hạn chế nhập dầu Nga của một số công ty lọc dầu) hoặc giữ vững lập trường chiến lược, chấp nhận chi phí thương mại trước mắt. Cả hai hướng đều chứa đựng rủi ro chính trị và kinh tế: nhượng bộ có thể bị công luận coi là mất mặt, còn đối đầu dài hạn sẽ gây thiệt hại cho xuất khẩu và đầu tư. Do đó, một “giải pháp trung gian” gồm đa dạng hóa đối tác thương mại và gia tăng đàm phán đa phương được đề xuất như hướng đi hợp lý hơn.

Từ góc độ an ninh kinh tế, Ấn Độ cần đẩy mạnh ba trục chính sách song song. Thứ nhất, tăng tính chống chịu chuỗi cung ứng bằng cách đa dạng hóa nguồn cung và khuyến khích liên kết vùng (ví dụ ASEAN, Trung Đông, châu Âu) để giảm phụ thuộc vào thị trường đơn lẻ. Thứ hai, cải thiện khung thể chế để thu hút đầu tư chất lượng cao, đồng thời bảo vệ lợi ích SMEs khỏi cú sốc thương mại. Thứ ba, sử dụng ngoại giao kinh tế tích cực để cân bằng giữa nhu cầu chiến lược (an ninh, công nghệ) và yêu cầu thương mại (tiếp cận thị trường), nghĩa là chính sách phải tách biệt ưu tiên an ninh khỏi nhượng bộ thương mại không cần thiết.

Cuối cùng, hệ quả đối với Nam Á đòi hỏi hành động phối hợp khu vực: các nước Nam Á có chung lợi ích trong việc tránh bị phương Tây đơn phương áp đặt chi phí về thương mại và an ninh, và do đó nên tăng cường khuôn khổ hợp tác thương mại khu vực, cải thiện logistic và cơ chế giải quyết tranh chấp để bảo vệ không gian kinh tế. Đối với Ấn Độ, nhiệm vụ chính là vừa bảo vệ chủ quyền chiến lược vừa linh hoạt trong quản lý lợi ích kinh tế, nghĩa là một chiến lược ngoại giao đa tầng, đa phương và dự phòng sẽ phù hợp nhất trong bối cảnh bất định hiện nay.

Tóm lại, chính sách thương mại Mỹ thời kỳ gần đây đặt ra một bài kiểm tra cho năng lực chiến lược và ngoại giao kinh tế của Ấn Độ: để bảo đảm lợi ích quốc gia lâu dài, New Delhi cần kết hợp đa dạng hoá kinh tế, củng cố khu vực, và sử dụng ngoại giao thông minh nhằm giảm thiểu rủi ro từ những biến động đơn phương của đối tác lớn.