(Tiếp theo phần 1)

Ấn Độ còn mở rộng sự hiện diện quân sự sang cả Biển Đông. Năm 2016, Ấn Độ ký một thỏa thuận với Việt Nam về việc xây dựng một trạm giám sát vệ tinh ở miền Nam Việt Nam, cho phép hai bên theo dõi tình hình ở Biển Đông, nhất là tại những điểm mà Ấn Độ có được những nhượng bộ từ Việt Nam liên quan đến các lô thăm dò dầu khí (Ấn Độ cũng có các trạm tương tự đặt ở Brunei và Indonesia). Năm 2011, Việt Nam cũng trao cho hải quân Ấn Độ quyền tiếp cận đặc biệt đối với cảng Nha Trang, cách không xa căn cứ tàu ngầm thiết yếu của Trung Quốc đặt tại đảo Hải Nam.

Bán đảo Arập và mũi châu Phi

Như đã nêu ở phần trên, tham vọng của Ấn Độ sẽ tàn lụi nếu không có được khả năng tiếp cận vững chắc đối với nguồn dầu mỏ nhập khẩu và các hàng hóa thiết yếu khác. Vì lý do này, New Delhi đã chú ý nhiều đến các yết hầu tiềm năng tại các điểm hướng ra biển Đỏ và vùng Vịnh. Sự hiện diện quân sự tại khu vực này bảo đảm lợi ích của Ấn Độ trong việc theo dõi Trung Quốc và ở cấp độ thấp hơn là Pakistan. Cùng lúc, các nước cũng ủng hộ sức mạnh hải quân mạnh mẽ hơn của Ấn Độ một khi New Delhi chứng tỏ được năng lực đóng góp vào sự nghiệp chung.

Nổi bật nhất chính là quan hệ đối tác quân sự bền chặt giữa Ấn Độ và Oman - quốc gia án ngữ phía Nam eo biển Hormuz đầy sóng gió. Tháng 2/2018, Thủ tướng Narendra Modi đã ký một thỏa thuận với Oman, cho phép tàu hải quân Ấn Độ cập cảng Duqm và máy bay Ấn Độ tiếp cận một số căn cứ không quân của Oman. Ngoài ra, Ấn Độ cũng đang vận hành một trạm thu tình báo tín hiệu tại thành phố Ras al-Hadd, phía Đông Bắc Oman. Ấn Độ gần đây cũng ký hiệp định hỗ trợ hậu cần với Pháp và Mỹ mà địa điểm triển khai tập trung ở Trung Đông và mũi châu Phi. Thỏa thuận ký với Pháp hồi tháng 3/2018 cho phép hải quân Ấn Độ tiếp cận các cơ sở tại Djibouti (cũng là nơi đặt căn cứ quân sự đầu tiên của Trung Quốc ở nước ngoài) và Abu Dhabi. Với thỏa thuận ký với Mỹ, Ấn Độ có thể tiếp cận hầu như mọi căn cứ của Mỹ trong khu vực.

Có quan hệ đối tác ngày phát triển với Mỹ, nhưng Ấn Độ cũng rất quan tâm đến việc mở rộng hợp tác với Iran. Đơn cử như việc một công ty của Ấn Độ đang tham gia phát triển cảng nước sâu ở Chabahar. Chưa chắc chắn liệu hải quân Ấn Độ có được tiếp cận cảng này hay không, nhưng đây là khả năng không thể loại trừ. Cảng Chabahar sẽ đặc biệt có giá trị đối với các mục tiêu chiến lược của Ấn Độ. Nó chỉ cách cảng biển nước sâu Gwadar mà Trung Quốc đang xây dựng ở Pakistan và dự kiến sẽ có hải quân đồn trú với số lượng hạn chế ở đây khoảng 345 km. Khoảng cách từ cảng Chabahar tới thành phố cảng Jiwani của Pakistan - nơi Trung Quốc dự kiến đặt căn cứ hải quân và không quân thậm chí còn ngắn hơn. Ngoài ra, cảng Chabahar cũng giúp Ấn Độ có được tuyến đường nhập khẩu hàng hóa từ Afghanistan, không phải chạy qua Pakistan.

Nam Ấn Độ Dương

Sự quan tâm của Ấn Độ đối với vùng biển kéo dài từ duyên hải nước này tới Đông Nam châu Phi cũng ngang hàng với lợi ích của New Delhi ở bán đảo Arập và mũi châu Phi: Đó là việc bảo đảm quyền tự do hàng hải qua các vùng biển nóng và chống lại sự bao vây của Trung Quốc. Để đạt được các mục tiêu này, Ấn Độ sẵn sàng phô trương sức mạnh để bảo đảm rằng các quốc gia quần đảo nhỏ bé trong khu vực nằm trong quỹ đạo của New Delhi khi các cường quốc bên ngoài bắt đầu nhòm ngó khu vực. Đơn cử như năm 1983, Ấn Độ bắn tín hiệu sẵn sàng mở chiến dịch hải quân để ngăn chặn âm mưu đảo chính lật đổ thủ tướng tại quốc đảo Mauritius. Ba năm sau, New Delhi lại giương cò súng khi phái một tàu chiến đến dập tắt một cuộc đảo chính ở Seychelles hòng lật đổ một đồng minh của Ấn Độ. Năm 1988, Ấn Độ một lần nữa phái đặc nhiệm và tàu chiến ra bên ngoài để ngăn chặn đảo chính, nhưng lần này là ở Maldives. Hải quân Trung Quốc đồn trú quanh Maldives hồi năm 2017 được xem là nguyên nhân khiến Ấn Độ phải từ bỏ ý định can thiệp một lần nữa ở Maldives khi tổng thống nước này, người nhận được hậu thuẫn từ Bắc Kinh, áp đặt tình trạng khẩn cấp và bắt giữ nhiều thủ lĩnh đối lập, trong đó có cựu tổng thống từng được Ấn Độ giải cứu năm 1988.

Mối quan tâm mới của Trung Quốc ở những quốc gia này và các khoản chi tiêu hào phóng mà Bắc Kinh bỏ ra để bảo đảm có được ảnh hưởng chính trị tại đó tạo ra thách thức thực sự đối với vòng cung ảnh hưởng của Ấn Độ, đồng thời cản trở tham vọng quân sự của New Delhi. Ví như tại Seychelles, năm 2015, Ấn Độ đã đạt được thỏa thuận về việc cùng phát triển đảo Assumption, trong đó có việc xây dựng một đường băng và một cầu tàu. Nhưng kể từ đó, dự án bị ngưng trệ, do sự phản đối của giới chính trị trong nội bộ Seychelles cũng như mối lo ngại rằng dự án này sẽ gây tổn hại đến dòng đầu tư, viện trợ của Trung Quốc đối với nước này. Tháng 1/2018, Ấn Độ buộc phải nhượng bộ, chấp nhận sửa đổi thỏa thuận, giảm quy mô đồng thời đưa ra những điều khoản cứng rắn hơn, như ngăn không cho Ấn Độ sử dụng đảo này trong thời chiến. Thế nhưng, mức xuống thang này vẫn là chưa đủ để Quốc hội Seychelles xem xét thông qua.

Tình cảnh với đảo quốc Mauritius cũng tương tự như vậy. Giống với Seychelles, New Delhi năm 2015 cũng ký thỏa thuận phát triển hạ tầng, được xem là nền móng tiềm tàng cho khả năng Ấn Độ lập một căn cứ ở quần đảo Agalega. Nhưng cũng thời điểm này, dòng tiền từ Trung Quốc đổ mạnh vào Mauritius, nổi bật là dự án khu kinh tế đặc biệt trị giá 700 triệu USD, và đó cũng có thể là nhân tố chặn đà tiến của Ấn Độ trong mục tiêu mở rộng sự hiện diện quân sự ở Mauritius. Trong khi đó, tại Maldives, chính quyền do Trung Quốc hậu thuẫn hồi tháng 6/2018 đã từ chối gia hạn thỏa thuận cho phép Ấn Độ duy trì sự hiện diện quân sự quy mô nhỏ ở quốc đảo này cũng như thực thi các chiến dịch tuần tra hàng hải hỗn hợp (chính quyền này đã bị loại trong cuộc bầu cử hồi tháng 10 và lực lượng quân sự Ấn Độ được cho là vẫn chưa rời khỏi Maldives). Cùng lúc, Trung Quốc giờ cũng phải đối mặt với những khó khăn trong việc định vị tác động chính trị nội bộ và những lo ngại về chủ quyền trong những dự án thuộc sáng kiến “Vành đai và Con đường”.

Tuy nhiên, Ấn Độ hiện vẫn đang vận hành trạm trinh sát radar hàng hải ở Mauritius và một trạm khác tại Madagascar. New Delhi cũng có thể giành được quyền tiếp cận căn cứ hải quân của Pháp trên đảo Reunion - điểm nằm giữa Mauritius và Madagascar, nhờ vào hiệp định trao đổi hậu cần mới ký kết với Paris. Hơn thế, tiếp giáp ngay Đông Bắc Mauritius là quần đảo Diego Garcia thuộc Anh, nơi đặt căn cứ lớn nhất của Mỹ tại Ấn Độ Dương - cũng là điểm mà New Delhi có thể sẽ sớm được quyền tiếp cận theo các thỏa thuận mới ký với Washington.

Những tác động chiến lược

Nhìn tổng thể, bước vươn mình ra bên ngoài của Ấn Độ cho thấy hạn chế cũng như giá trị cố hữu của New Delhi với tư cách là một đối tác của các cường quốc khác. Ấn Độ vẫn đang phải vật lộn để giành được sự ủng hộ cần thiết từ các nước trong khu vực nhằm xây dựng mạng lưới căn cứ của riêng mình. Giống Trung Quốc, Ấn Độ nhận thấy rằng các nước nhỏ dễ chấp nhận đặt mình vào tình thế cạnh tranh giữa các đối thủ lớn hơn để thu lợi và quan trọng nhất là để tránh phải đối mặt với nguy cơ bị lôi kéo vào cuộc xung đột giữa các cường quốc. Nhưng hầu bao của New Delhi không đủ dày để dễ dàng có ngay hậu thuẫn chính trị cho sự hiện diện quân sự trên quy mô khắp vùng lãnh địa tiếp giáp; Ấn Độ cũng không có sức mạnh quân sự đủ để tuyên bố rõ ràng rằng sự hiện diện an ninh của Ấn Độ là lựa chọn tốt nhất và duy nhất cho các nước trong khu vực.

Nhưng ở chiều hướng khác, Ấn Độ cũng không phải một mình gánh chịu những động cơ quân sự, khác hẳn với Trung Quốc. New Delhi đơn giản chỉ cần chứng tỏ mình là một đối tác có giá trị đối với các cường quốc bên ngoài - đặc biệt là Mỹ và đồng minh của Mỹ, kế đến là với những nước nhỏ hơn nhưng có vị trí địa chiến lược và cùng lo ngại về sự trỗi dậy của Trung Quốc. Những quốc gia này có lợi ích lớn trong việc mang lại cho Ấn Độ quyền tiếp cận căn cứ cần thiết để chứng tỏ vai trò của New Delhi, đồng nghĩa với việc Ấn Độ không phải xây dựng một mạng lưới các cơ sở từ con số không - một nhiệm vụ rất nặng nề. Mục tiêu này là một phần nguyên nhân hối thúc Ấn Độ tham gia đóng góp vào việc bảo đảm an ninh cho các tuyến hàng hải quanh bán đảo Arập và đẩy New Delhi tới chỗ dễ dàng chấp nhận các chiến dịch đa quốc gia quanh những yết hầu hàng hải ở Đông Nam Á một khi muốn chứng tỏ quyết tâm trước Trung Quốc.

Ấn Độ chưa chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh không thể tránh khỏi với Trung Quốc. Đương nhiên, New Delhi muốn sẵn sàng cho tình huống đó và cho mọi khả năng. Nhưng cũng giống như các đối tác khác trong liên minh Bộ tứ an ninh là Nhật Bản, Úc và Mỹ, mục tiêu hàng đầu của Ấn Độ là không muốn trở thành bên khơi mào cho một cuộc chiến với Trung Quốc. Nhật Bản, Ấn Độ và Úc có lợi ích đan xen và có ít lý do để nghi ngờ tính toán dài hạn của nhau. Tuy nhiên, ba nước cách xa nhau hàng nghìn dặm và việc xây dựng tiềm lực hải quân của mỗi nước tập trung vào phát triển các khả năng xử lý những mối đe dọa tại những khu vực riêng rẽ. Cứ theo xu thế này, mỗi nước sẽ phải dựa quá nhiều vào Mỹ để đối phó với thách thức trực tiếp từ Trung Quốc mà Washington là người thay mặt lên tiếng.

Xét đến khả năng Mỹ bị cuốn vào một khu vực nào đó, hoặc đơn giản là từ chối can dự vào các vấn đề khu vực vốn sẽ gây tốn kém, xuất hiện nguy cơ một ngày nào đó Trung Quốc xem đây là cơ hội mở để khai thác hố ngăn cách giữa khả năng và tầm với tương ứng của Úc, Nhật Bản, Ấn Độ và rồi chính Trung Quốc sẽ đánh vào những điểm dễ bị tổn thương về mặt địa lý bằng vũ lực. Đó là lý do từng nước trong nhóm bộ tam này đang tiến đến lắp ghép những mảnh rời rạc để tạo ra một cấu trúc bao vây sẵn sàng - một khu vực địa lý rộng lớn hơn nhiều so với việc chỉ đơn thuần là cộng dồn vùng lãnh địa chịu ảnh hưởng của từng nước.

Phillip Orchard là nhà phân tích của Geopolitical Futures. Trước khi làm việc cho Geopolitical Futures, ông có gần 6 năm làm việc cho tổ chức phân tích tình báo Stratfor.

Nguồn: http://nghiencuubiendong.vn/quan-h-quc-t/7127-an-do-va-chuoi-dao-ngoc