Năm 2023, Ấn Độ, Hoa Kỳ, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Ả Rập Xê-út, Pháp, Đức, Ý và Liên minh Châu Âu đã đồng ý thành lập Hành lang Kinh tế Ấn Độ - Trung Đông (IMEC) nhằm tăng cường thương mại toàn cầu và đối phó với Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Trung Quốc. IMEC nhắm đến việc kết nối tổng GDP trị giá 47 nghìn tỷ USD thông qua mạng lưới cơ sở hạ tầng toàn diện, tập trung vào các tuyến thương mại hiệu quả cao, năng lượng tái tạo, hạ tầng số và cải thiện mạng lưới truyền thông quốc tế. Để thành công, các quốc gia tham gia cần phải thống nhất chiến lược thực hiện nhằm vượt qua các thách thức địa chính trị và hậu cần.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh G20 vào cuối năm 2023, một thỏa thuận đã được ký kết giữa Ấn Độ, Hoa Kỳ, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất, Ả Rập Xê-út, Pháp, Đức, Ý và Liên minh Châu Âu nhằm thiết lập IMEC. Sáng kiến này là phản ứng chiến lược trước Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường của Trung Quốc (BRI) và đặt mục tiêu đưa Ấn Độ thành một nhân tố then chốt trong thương mại toàn cầu. IMEC hướng đến việc xây dựng mạng lưới cơ sở hạ tầng toàn diện kết nối các quốc gia có tổng GDP lên đến 47 nghìn tỷ USD, bao gồm các tuyến đường biển, đường sắt, cáp ngầm và hệ thống năng lượng mặt trời. Sáng kiến này có tiềm năng lớn để tăng cường hiệu quả thương mại toàn cầu và đảm bảo an ninh năng lượng. Tuy nhiên, IMEC phải đối mặt với nhiều thách thức địa chính trị, cơ sở hạ tầng và môi trường cần phải được giải quyết để bảo đảm thành công.

Dù hứa hẹn đầy triển vọng, việc triển khai IMEC không phải là điều đảm bảo. Hành lang dự kiến sẽ đi qua các khu vực nhạy cảm về địa chính trị như Trung Đông, nơi xung đột, bất ổn chính trị và các mâu thuẫn khu vực có thể gây rủi ro lớn. Chẳng hạn, cuộc chiến tại Gaza đã làm chậm tiến độ của dự án. Các nút thắt về cơ sở hạ tầng, chẳng hạn như yêu cầu nâng cấp đáng kể hệ thống đường sắt và cảng ở một số quốc gia tham gia, cũng có thể làm trì hoãn mục tiêu hiệu quả mà dự án nhắm tới.

Sự phụ thuộc vào phương thức vận tải liên phương thức — kết hợp vận tải đường sắt, đường biển và đường bộ — có thể tạo ra những phức tạp trong hậu cần. Dù IMEC đặt mục tiêu giảm thời gian vận chuyển đến 40%, nhưng mức giảm chi phí 30% vẫn còn gây tranh cãi, vì sự liên kết các phương thức vận tải có thể làm tăng chi phí do nhu cầu xử lý bổ sung, trung chuyển và điều phối. Thành công của dự án sẽ phụ thuộc vào khả năng hành lang duy trì được hiệu quả cam kết bất chấp những trở ngại này.

IMEC không phải là sự thay thế trực tiếp cho BRI của Trung Quốc, nhưng là một phần của phản ứng toàn cầu nhằm đối phó với tầm ảnh hưởng kinh tế ngày càng tăng của Trung Quốc. Khác với BRI, vốn tập trung đáng kể vào việc tài trợ cơ sở hạ tầng ở các nước đang phát triển, IMEC tìm cách thiết lập mạng lưới các tuyến thương mại hiệu quả cao bằng cách ưu tiên công nghệ tiên tiến, giải pháp năng lượng xanh và hạ tầng số.

Điều quan trọng là, các khoản đầu tư của BRI cũng có xu hướng đa dạng. Trong khi đại dịch COVID-19 đã gây sụt giảm mạnh đầu tư của Trung Quốc vào các dự án BRI năm 2020, dữ liệu từ năm 2023 cho thấy sự phục hồi ở các lĩnh vực như năng lượng xanh và công nghệ. Nhưng với trọng tâm là giải pháp năng lượng bền vững và kết nối, IMEC có thể là một lựa chọn hấp dẫn đối với các quốc gia muốn tránh các bẫy nợ thường thấy trong các dự án BRI.

Dự án IMEC thu hút sự chú ý nhờ các kế hoạch đầy tham vọng về năng lượng xanh và cơ sở hạ tầng, song cũng phải đối mặt với những rủi ro về môi trường và xã hội. Việc phát triển các lưới điện mặt trời và hành lang hydro là một bước tiến lớn hướng tới năng lượng tái tạo, nhưng dấu chân sinh thái của việc xây dựng hạ tầng khổng lồ này là một mối quan ngại.

Trong khi hành lang hướng tới mục tiêu thúc đẩy thương mại hydro sạch, các câu hỏi vẫn đặt ra về khả năng sản xuất và vận chuyển hydro xanh quy mô lớn qua khoảng cách xa. Đảm bảo rằng nguồn năng lượng này được sản xuất bằng năng lượng tái tạo thay vì nhiên liệu hóa thạch sẽ đòi hỏi những tiến bộ công nghệ và đầu tư liên tục.

Một trong những đóng góp quan trọng của IMEC có thể là giảm sự phụ thuộc của kinh tế toàn cầu vào các điểm thắt cổ chai hàng hải quan trọng như Kênh đào Suez. Hành lang này đề xuất một tuyến đường thay thế có thể giảm tình trạng tắc nghẽn và cải thiện khả năng phục hồi thương mại cho Ấn Độ và các đối tác. Tuy nhiên, dù IMEC có thể cung cấp một tuyến thay thế, nó khó có thể thay thế hoàn toàn Kênh đào Suez do lượng hàng hóa toàn cầu lớn đang lưu thông qua tuyến này. IMEC có thể giúp giảm tải phần nào, nhưng Kênh đào Suez vẫn là trọng yếu trong thương mại quốc tế nhờ vị trí trung tâm và cơ sở hạ tầng hiện có.

IMEC cũng lên kế hoạch xây dựng hệ thống cáp 20.000 km — Hệ thống Châu Âu - Á — để củng cố các mạng lưới truyền thông toàn cầu. Với việc 95% lưu lượng truyền thông toàn cầu dựa vào cáp ngầm, dự án này là rất quan trọng để cải thiện an ninh cho việc truyền tải dữ liệu quốc tế.

Sự tham gia của Ấn Độ trong IMEC phản ánh sức mạnh ngoại giao ngày càng gia tăng của nước này. Hành lang này mang lại cho Ấn Độ cơ hội tăng cường liên minh địa chính trị với các quốc gia chủ chốt ở Trung Đông, châu Âu và Bắc Mỹ trong khi đồng thời đối trọng với ảnh hưởng của Trung Quốc trong thương mại toàn cầu. Tương tự, bằng cách tập trung vào lợi ích kinh tế và chiến lược của IMEC, Ấn Độ có thể củng cố vai trò của mình như một nhân tố quan trọng trong các mạng lưới thương mại toàn cầu.

Hành lang này cũng sẽ thúc đẩy Hạ tầng Số Công cộng của Ấn Độ, một khung cơ sở nhằm tăng cường khả năng tiếp cận tài chính và hợp lý hóa giao dịch số. Bằng cách tích hợp Hạ tầng Số Công cộng vào IMEC, Ấn Độ có thể thiết lập các tiêu chuẩn mới trong thương mại số và truyền thông xuyên biên giới.

IMEC đại diện cho cơ hội quan trọng để Ấn Độ củng cố vị thế trong các mạng lưới thương mại toàn cầu. Dự án đưa ra một chiến lược toàn diện nhằm tăng cường hợp tác khu vực và khả năng phục hồi kinh tế bằng cách tập trung vào hiệu quả thương mại, năng lượng tái tạo và kết nối số. Để IMEC thành công, các quốc gia tham gia phải đồng thuận về một kế hoạch triển khai khả thi và giải quyết những thách thức này một cách triệt để. Chỉ bằng cách đó, IMEC mới có thể hiện thực hóa tiềm năng thúc đẩy thương mại toàn cầu, bảo đảm chuyển đổi năng lượng và tạo ra một phương án mạnh mẽ thay thế cho các tuyến thương mại hiện có.

Theo ORF