Từ giữa thập niên 2010, hành vi ngày càng quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Đông đã khiến Philippines rà soát lại chính sách an ninh. Dưới thời chính quyền Duterte (2016–2022), Manila giãn bớt liên minh truyền thống với Washington để tìm đối sách kinh tế từ Bắc Kinh, song thực tế không đem lại lợi ích đáng kể mà còn khuyến khích xu hướng bành trướng của Trung Quốc trong “Biển Tây Philippines”. Trước tình hình đó, Philippines chủ trương “đa trục hóa” quan hệ, tìm kiếm đối tác “không truyền thống” để nâng cao khả năng ứng phó linh hoạt.

Về phía Ấn Độ, khởi xướng “Hành động Phía Đông” (Act East Policy) từ năm 2014 nhằm mở rộng ảnh hưởng chính trị‑kinh tế‑an ninh tại Đông Nam Á. Trong cạnh tranh Mỹ–Trung ngày càng gay gắt, New Delhi xem ASEAN nói chung và Philippines nói riêng là mắt xích quan trọng để cân bằng lực lượng tại Biển Đông và bảo vệ các tuyến hàng hải chiến lược. Vị trí địa‑chiến lược trên “hành lang” nối Ấn Độ Dương–Thái Bình Dương giúp Manila trở thành đối tác then chốt để Ấn Độ đa dạng hóa cảng tiếp ứng, tăng cường hậu cần, đồng thời thúc đẩy chiến lược “chuỗi đảo hàng rào” bảo vệ tự do hàng hải. Về kinh tế, Ấn Độ cũng nhìn thấy cơ hội trong xuất khẩu công nghệ thông tin, dược phẩm, tài chính số và hợp tác khai thác khoáng sản chiến lược (như niken), hỗ trợ cả nhu cầu phát triển kỹ thuật số, y tế công cộng của Philippines lẫn chuỗi cung ứng pin điện của chính mình.

Quan hệ an ninh‑quốc phòng giữa hai nước đã bước vào giai đoạn chín muồi sau năm 2016, khi lợi ích chung về bảo vệ trật tự dựa trên luật lệ càng trở nên rõ ràng. Năm 2023, hai bên ký Biên bản ghi nhớ hợp tác giữa Tuần duyên Philippines và Bờ biển Ấn Độ, thiết lập khung pháp lý cho trao đổi thông tin và phối hợp tuần tra. Đến tháng 9/2024, phiên họp lần thứ năm của Ủy ban Hợp tác Quốc phòng Chung lần đầu tiên được đồng chủ trì bởi hai Bộ trưởng Quốc phòng, rồi tháng 12/2024, Đối thoại An ninh Hàng hải cấp Chính phủ (Track‑1) khởi động, mở rộng thỏa thuận về quy trình ứng phó khẩn cấp và đào tạo chung. Đồng thời, Philippines đã khởi đàm phán mua hệ thống phòng không tầm trung Akash và tiếp nhận tên lửa siêu thanh BrahMos từ Ấn Độ, minh chứng cho quyết tâm xây dựng năng lực răn đe tập thể.

Không chỉ tập trung vào “cứng”, hợp tác kinh tế‑mềm đang dần phát triển song song. Dù kim ngạch thương mại hai chiều mới đạt khoảng 3 tỷ USD vào năm 2024, Ấn Độ đang đẩy mạnh xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin, dược phẩm, tài chính số sang thị trường Philippines, hỗ trợ Manila trong chuyển đổi số và nâng cao năng lực y tế công cộng. Việc khai thác khoáng sản chiến lược như niken và bôxit không chỉ đáp ứng nhu cầu pin điện của Ấn Độ mà còn mở ra cơ hội đầu tư cho Philippines trong việc chế biến nguyên liệu thô. Các dự án năng lượng tái tạo (điện mặt trời, gió) và hạ tầng số cũng đang được hai bên xúc tiến mạnh mẽ dưới sự hỗ trợ công nghệ và tài chính của New Delhi. Bên cạnh đó, chương trình học bổng, trao đổi sinh viên, hội thảo chuyên đề, cùng các hoạt động văn hóa — từ yoga đến Liên hoan Phim Ấn Độ — đã góp phần xây dựng nền tảng xã hội vững chắc, tăng cường thấu hiểu và tin cậy lẫn nhau.

Kể từ khi Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. lên nắm quyền, hai nước chú trọng cơ chế hóa quan hệ để đảm bảo tính bền vững và hiệu quả. Họ duy trì định kỳ họp của Ủy ban Hợp tác Thương mại và Đầu tư, hoàn thiện thỏa thuận bảo hộ đầu tư, chỉ dẫn địa lý và cơ chế giải quyết tranh chấp. Các lĩnh vực hợp tác liên tục được mở rộng từ quốc phòng – an ninh biển đến khoáng sản, năng lượng tái tạo và chuyển đổi số. Đồng thời, Chính phủ hai bên thúc đẩy các sáng kiến dân‑sự: hội thảo an ninh hàng hải, phát triển bền vững, giao lưu văn hóa và giao lưu giữa các viện nghiên cứu, doanh nghiệp, góp phần xây dựng mạng lưới đối thoại toàn diện.

Trong bối cảnh cạnh tranh quyền lực tại Ấn Độ Dương–Thái Bình Dương ngày càng khốc liệt, liên minh Philippines–Ấn Độ đóng vai trò then chốt trong chiến lược “chia sẻ trách nhiệm” của Hoa Kỳ. Sự gia tăng hợp tác an ninh, quốc phòng giữa Manila và New Delhi không chỉ giảm gánh nặng cho lực lượng Mỹ đồn trú mà còn góp phần hình thành “chuỗi đảo phòng thủ” tự nhiên, ngăn chặn tham vọng đơn phương của Trung Quốc. Khi Bắc Kinh tiếp tục quân sự hóa Biển Đông và thúc đẩy “Vành đai – Con đường”, liên kết này bảo đảm tự do hàng hải và ổn định các tuyến thương mại trọng yếu, đồng thời củng cố trật tự quốc tế dựa trên luật lệ — mục tiêu chung của Mỹ và các đối tác khu vực.

Tóm lại, quan hệ chiến lược giữa Ấn Độ và Philippines đã trải qua quá trình chuyển mình từ giai đoạn khởi tạo dưới sức ép Trung Quốc đến giai đoạn chín muồi với cơ chế hợp tác đa diện, từ “cứng” về quốc phòng – an ninh đến “mềm” về kinh tế – văn hóa. Chính sách “đa trục hóa” của Manila và “Hành động Phía Đông” của New Delhi đã cùng nhau tạo nên một liên minh uyển chuyển, bền vững, góp phần cân bằng quyền lực và duy trì ổn định tại khu vực Ấn Độ Dương–Thái Bình Dương.