Quan hệ Ấn Độ – EU đang bước vào một giai đoạn mang tính bản lề, khi Thủ tướng Narendra Modi và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cam kết hoàn tất đàm phán về FTA trong năm nay và tổ chức hội nghị thượng đỉnh vào quý I/2026. Diễn biến này không chỉ là bước tiến trong khuôn khổ thương mại, mà còn phản ánh sự điều chỉnh chiến lược của cả hai bên trong một trật tự kinh tế quốc tế đang chuyển dịch mạnh mẽ.

Trong khi Mỹ theo đuổi các chính sách đơn phương mang tính bảo hộ và Trung Quốc thống trị các chuỗi sản xuất then chốt, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp và năng lượng sạch, Ấn Độ và EU đang tìm kiếm một con đường khác – hợp tác vì “hàng hóa công toàn cầu” và an ninh kinh tế bền vững. Ở đây, “kinh tế xanh” trở thành chất keo kết nối, vừa giúp hai bên thúc đẩy mục tiêu phát triển, vừa góp phần đa dạng hóa chuỗi giá trị toàn cầu theo hướng công bằng và bền vững hơn.

Nếu trong thế kỷ XX, năng lượng hóa thạch là nền tảng của quyền lực kinh tế, thì thế kỷ XXI chứng kiến sự nổi lên của năng lượng tái tạo và công nghệ carbon thấp như những biểu tượng mới của sức mạnh. Vì vậy, việc Ấn Độ và EU đồng thuận đặt kinh tế xanh ở trung tâm quan hệ song phương không chỉ là sự lựa chọn mang tính kỹ thuật, mà là định hướng chiến lược lâu dài.

Về phía Ấn Độ, quá trình công nghiệp hóa xanh mang lại cơ hội thu hút đầu tư, chuyển giao công nghệ và tạo ra hàng triệu việc làm mới trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, xe điện (EVs), sản xuất chip, và luyện kim xanh. Với EU, hợp tác với Ấn Độ giúp mở rộng chuỗi cung ứng ra ngoài phạm vi nội khối, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, đồng thời thể hiện vai trò “cường quốc chuẩn mực” trong thúc đẩy kinh tế bền vững.

Tuy nhiên, những khác biệt trong cách tiếp cận đặc biệt về các công cụ chính sách như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU đang cản trở hợp tác khí hậu song phương. Các cơ chế thương mại như FTA khó có thể giải quyết triệt để những vấn đề này. Do đó, cần một cấu trúc hợp tác chính trị – kinh tế ở tầm cao hơn, nơi lãnh đạo hai bên cùng đặt nền móng cho “quan hệ đối tác xanh” toàn diện.

Một “quan hệ đối tác xanh” giữa Ấn Độ và EU nên dựa trên ba trụ cột chính: Thứ nhất, về hợp tác chính sách carbon, hai bên cần tìm kiếm sự tương thích giữa Hệ thống giao dịch tín chỉ carbon (CCTS) của Ấn Độ và cơ chế CBAM của EU. Nếu được công nhận, CCTS có thể trở thành công cụ giúp hàng hóa Ấn Độ giảm gánh nặng tuân thủ khi xuất khẩu sang thị trường châu Âu. Đồng thời, Ấn Độ có thể hỗ trợ EU trong việc phát triển hạ tầng kỹ thuật số phục vụ giám sát và xác minh phát thải, giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ (MSMEs). Thứ hai, về đầu tư xanh, hai bên nên xây dựng một kiến trúc tài chính mới kết hợp nguồn lực trong nước và quốc tế, các công cụ giảm thiểu rủi ro, và sự phối hợp giữa khu vực công – tư. Mục tiêu là thu hút đầu tư vào các lĩnh vực ưu tiên như năng lượng tái tạo, điện khí hóa giao thông, sản xuất bán dẫn, điện tử công suất và quặng sắt xanh. Việc tích hợp các ưu đãi công nghiệp xanh, đấu thầu năng lượng tái tạo, hay trợ cấp tiêu dùng vào các dự án đầu tư có thể tạo động lực bền vững cho doanh nghiệp hai bên.

Thứ ba, về cơ chế tham vấn và thể chế hóa, cần thiết lập một Cơ chế hỗ trợ nhà đầu tư trong hiệp định đầu tư, cùng một Đối thoại cấp cao thường trực để chia sẻ thông tin và điều phối chính sách. Dự kiến Hội nghị Thượng đỉnh Ấn Độ – EU năm 2026 có thể thông qua việc thành lập Nhóm Công tác Cấp cao do đại diện hai nhà lãnh đạo chỉ định, với nhiệm vụ xây dựng lộ trình hành động đến năm 2027. Nhóm này nên bao gồm các quan chức cấp cao, doanh nghiệp, giới học thuật và các viện nghiên cứu chính sách.

Mục tiêu cuối cùng của hợp tác Ấn – Âu không chỉ nằm ở những dự án đơn lẻ, mà là ở việc xây dựng một chuỗi giá trị xanh chung, dựa trên nguyên tắc “cùng có lợi và cùng chuyển đổi”. Trong bối cảnh cả hai nền kinh tế đều đối mặt với thách thức khử carbon trong ngành thép, năng lượng và công nghiệp nặng, hợp tác song phương có thể giúp tránh những kết quả “phi hiệu quả” và tạo ra lợi ích toàn cầu.