Kerala nổi bật trong bản đồ chính trị Ấn Độ khi Liên minh Dân chủ Cánh tả (Left Democratic Front, LDF) tiếp tục giành thắng lợi và tái đắc cử năm 2021, một diễn biến cho thấy sức bền chính trị của liên minh này trong bối cảnh quốc gia dịch chuyển sang bên hữu. Để hiểu vì sao cộng sản Kerala vẫn duy trì được tính hấp dẫn chính trị và hiệu quả xã hội, cần phân tích đồng thời bối cảnh lịch sử, các thể chế vận hành, cũng như các chính sách công cụ được triển khai trong vài thập niên gần đây.

Trước hết, nguồn gốc lịch sử và cấu trúc xã hội của Kerala cung cấp tiền đề cho sự hóa hình của chủ nghĩa cộng sản thành hiện diện chính trị sâu rộng. Vị trí địa - thương của bờ Malabar, lịch sử tiếp xúc lâu dài với thương nhân nước ngoài và các biến cố nông dân — công nhân thời thực dân — đã tạo ra một quần thể xã hội dễ tổ chức và có truyền thống đấu tranh tập thể. Các liên đoàn nông dân, nghiệp đoàn ngành coir và các phong trào quần chúng đã liên tục tái tạo lực lượng xã hội nền tảng cho các tổ chức cộng sản từ những năm 1920 đến thời cận đại; điều này giải thích phần nào mức độ gắn kết địa phương với các tổ chức cánh tả.

Thứ hai, mặt thể chế: Kerala phát triển một mạng lưới phúc lợi công rộng và các cơ chế vận hành ở cấp địa phương (local self-government) có năng lực triển khai chính sách. Các chương trình như LIFE Mission — sáng kiến nhà ở tích hợp cho người vô gia cư và hộ thiếu chỗ ở — là biểu hiện của nỗ lực nhà nước hóa quyền tiếp cận nhà ở và dịch vụ cơ bản; trang chính thức của dự án mô tả LIFE Mission là một chiến dịch quy mô nhằm tái định cư và tạo sinh kế cho các gia đình không có nhà. Việc chính quyền bang triển khai các chính sách y tế công cộng, mở rộng tiếp cận giáo dục và bảo trợ xã hội tạo nên các chỉ báo phát triển con người vượt trội so với nhiều vùng khác của Ấn Độ — đây là cốt lõi của cái gọi là “Mô hình Kerala”.

Thứ ba, chiến lược can thiệp mục tiêu và sự tham gia xã hội là yếu tố kỹ trị của thành công. Kerala chú trọng nhận diện các nhóm cùng cực bị bỏ sót, phối hợp các hoạt động cấp giấy tờ tùy thân, trợ cấp y tế, hỗ trợ nhà ở và chương trình sinh kế một cách đồng bộ. Kết hợp với mạng lưới quần chúng (ví dụ Kudumbashree và các tổ chức cộng đồng) đã giảm lỗi loại trừ trong tiếp cận phúc lợi và gia tăng tính chính danh xã hội cho phân phối công.

Thực tiễn gần đây cho thấy kết quả cụ thể: các nguồn tin địa phương và chính phủ báo cáo tiến trình xóa nghèo cùng cực tại một số quận, với Kottayam được công bố là quận đầu tiên hoàn tất quá trình loại trừ nghèo cùng cực trong khuôn khổ chương trình bang. Những con số và tuyên bố này phản ánh khả năng tổ chức phối hợp nhà nước–xã hội đạt được mục tiêu hành chính cụ thể, dù vẫn tồn tại tranh luận về cách đo lường và các khiếu nại từ một số nhóm dân tộc và xã hội địa phương.

Dù vậy, phân tích phải cởi mở với các giới hạn và mâu thuẫn nội tại. Một luồng tranh luận học thuật cho rằng hành vi chính sách của CPI(M) ở Kerala ngày càng mang màu sắc xã hội dân chủ hơn là thực hành cách mạng — tức là một dạng “thỏa hiệp” với cơ chế thị trường trong bối cảnh liên bang và toàn cầu hóa. Mặt khác, các nhà lãnh đạo đảng khẳng định cam kết chống tư bản chủ nghĩa ở mức chiến lược, nhấn mạnh các chính sách bảo vệ lao động và chống tư hữu hoá. Sự đối thoại giữa hai quan điểm này phản ánh một thực tế: thực hành chính trị tại địa phương phải cân bằng giữa nhu cầu huy động nguồn lực (đầu tư, vốn, thị trường vốn) và mục tiêu phân phối công bằng.

Tài khóa là thách thức gai góc nhất. Mở rộng các chương trình phúc lợi quy mô lớn đòi hỏi nguồn lực lâu dài; Kerala đã tìm kiếm cơ chế hợp tác công–tư, huy động vốn qua thị trường và các công cụ tài chính sáng tạo — ví dụ các đề án huy động vốn cho LIFE Mission — nhưng tính bền vững tài chính vẫn phụ thuộc vào tăng trưởng kinh tế nội địa, hiệu quả thu chi và khả năng duy trì mức chi phúc lợi trong bối cảnh chuyển giao nguồn tài trợ liên bang.

Vấn đề tính khả tái sinh (replicability) của “Mô hình Kerala” cũng cần thận trọng. Nhiều yếu tố cấu thành thành công — lịch sử tổ chức quần chúng, mật độ xã hội dân sự, hiệu lực cấp địa phương — là đặc thù và không dễ sao chép ở các bang khác nếu không có điều chỉnh lớn về quản trị, tham gia cộng đồng và cơ cấu tài chính. Do đó, bất kỳ nỗ lực nhân rộng đều cần thích ứng bối cảnh và đầu tư vào năng lực hành chính địa phương.

Nói tóm lại, Kerala là một trường hợp quan trọng để hiểu cách liên minh cánh tả có thể vận dụng thể chế nhà nước, mạng lưới quần chúng và chính sách công để đạt được cải thiện phúc lợi đáng kể. Thành tựu về nhà ở, y tế và giảm nghèo cùng cực phản ánh năng lực tổ chức và cam kết chính trị; song để đảm bảo tính bền vững và mở rộng ảnh hưởng mô hình, cần giải quyết thách thức tài khóa, quản trị rủi ro liên quan tới di cư và suy giảm nông nghiệp, đồng thời tiến hành đánh giá độc lập và minh bạch hoá dữ liệu. Trường hợp Kerala vì thế vừa là minh chứng cho tiềm năng của chính sách phúc lợi chủ động, vừa là bài toán thực tiễn về cách duy trì công bằng xã hội trong điều kiện ràng buộc tài chính và áp lực toàn cầu.