Diễn biến chính trị quốc tế gần đây được biểu hiện qua nỗ lực ngoại giao tìm kiếm thỏa hiệp giữa Washington và Moskva, cùng với những động thái hướng tới đối thoại với Bắc Kinh, đặt ra khả năng một “tái định vị” quan hệ giữa các đại cường. Bài viết này phân tích trung lập những tác động chiến lược có thể đến với Ấn Độ, nêu các kênh rủi ro-chủ động và đề xuất những hướng hành động mang tính thực dụng dành cho New Delhi.

Tái định vị quan hệ ở đây hiểu là quá trình trong đó các nước lớn do mục tiêu chiến lược, lợi ích kinh tế hoặc tính toán địa chính trị, điều chỉnh mức độ đối đầu và hợp tác lẫn nhau. Hình thái này có thể bao gồm giảm căng thẳng trực tiếp ở một số vấn đề, đồng thời mở thêm không gian đàm phán song phương/tam phương. Hậu quả của quá trình này mang tính kép: vừa tạo cơ hội giảm chi phí an ninh cho một số khu vực, vừa có thể làm thay đổi cấu trúc ảnh hưởng khu vực theo cách khiến các đối tác nhỏ và trung bình phải tái cân nhắc vị thế của mình.

Nếu các nước lớn đạt được thỏa hiệp chiến lược mà không cần tới sự tham vấn rộng rãi với các nước trong khu vực, Ấn Độ có nguy cơ bị đẩy ra ngoài các bàn thảo quan trọng. Trong kịch bản này, New Delhi mất phần nào đòn bẩy chính trị, nhất là trong các vấn đề liên quan an ninh khu vực và cấu trúc kinh tế xuyên lục địa, do các quyết định then chốt được hình thành chủ yếu trong khuôn khổ song phương giữa các đại cường.

Sự tái hoà giải giữa các nước lớn có thể dẫn tới thay đổi trong luồng thương mại, chính sách năng lượng và các cơ chế trừng phạt ngoại giao. Những thay đổi này có thể ảnh hưởng trực tiếp tới Ấn Độ qua ba kênh chính: gián đoạn chuỗi cung ứng, điều chỉnh thị trường năng lượng, và rủi ro bị liên quan tới các biện pháp chính sách (ví dụ thuế, hạn chế xuất nhập khẩu) do sự thay đổi liên minh hoặc ưu tiên chiến lược của các đối tác lớn.

Việc một số đồng minh châu Âu hoặc các bên khác chuyển hướng ưu tiên an ninh, hoặc tăng đầu tư quốc phòng theo các khuôn khổ mới, có thể làm thay đổi cân bằng lực lượng khu vực. Ấn Độ phải đánh giá lại các lựa chọn trang bị, phối hợp huấn luyện và cơ chế hợp tác an ninh song phương, nhất là khi nguồn cung cấp công nghệ và vũ khí có thể dịch chuyển theo các quyết định chính trị của các nhà cung cấp lớn.

Phản ứng hiệu quả của Ấn Độ phụ thuộc nhiều vào năng lực nội tại: sức mạnh kinh tế, tính liên kết chính trị trong nước, và năng lực ngoại giao. Cải cách kinh tế sâu rộng (tạo môi trường đầu tư hấp dẫn, nâng cấp chuỗi giá trị công nghiệp) cùng với cơ chế chính trị có khả năng thống nhất quan điểm về các vấn đề địa-chính trị then chốt sẽ gia tăng khả năng đàm phán và tự chủ chiến lược. Thiếu những yếu tố này, chính sách ngoại giao dễ trở nên ứng phó và phụ thuộc.

Về mặt chiến lược, Ấn Độ nên tiến hành đồng thời một loạt biện pháp thực dụng nhằm tăng cường vị thế và giảm rủi ro: đa dạng hoá quan hệ đối tác với Liên minh châu Âu, ASEAN, Nhật Bản, Australia và các đối tác khu vực để tránh phụ thuộc vào một trục quyền lực duy nhất; chủ động tái cấu trúc chuỗi cung ứng then chốt, nhất là năng lượng, bán dẫn và dược phẩm, bằng các chính sách ưu đãi đầu tư và quan hệ đối tác công–tư để giảm tổn thương trước những biến động bên ngoài; nâng cao năng lực ngoại giao chiến lược thông qua tăng cường kỹ năng đàm phán đa phương và tận dụng tối đa diễn đàn quốc tế nhằm đưa lợi ích khu vực vào trọng tâm các cuộc thảo luận giữa các đại cường; đẩy mạnh nội địa hoá công nghiệp quốc phòng và đầu tư có hệ thống vào nghiên cứu, phát triển và chuyển giao công nghệ để củng cố khả năng tự chủ về an ninh; đồng thời xây dựng cơ chế chính trị xuyên đảng, xuyên chính phủ đảm bảo sự nhất quán và liên tục trong các chính sách đối ngoại và an ninh. Những bước đi kết hợp này, nếu được triển khai kiên trì và có phối hợp, sẽ giúp New Delhi vừa bảo vệ được không gian chiến lược của mình trước những thay đổi trong quan hệ đại cường, vừa tạo điều kiện để tận dụng các cơ hội hợp tác mới nhằm phục vụ lợi ích quốc gia.

Việc một hoặc nhiều nước lớn đảo chiều ưu tiên, tìm cách tái hòa giải hay phối hợp chặt chẽ hơn, sẽ tạo ra môi trường địa chính trị có tính chuyển dịch cao. Đối với Ấn Độ, kịch bản này vừa tạo ra rủi ro về khả năng bị lu mờ vừa mở ra cơ hội định hình vai trò mới nếu New Delhi chủ động thích ứng. Phản ứng hiệu quả đòi hỏi sự kết hợp giữa ngoại giao đa phương có chiến lược và củng cố nội lực kinh tế-chính trị, nhằm bảo đảm quyền tự chủ trong quyết sách và tối đa hoá lợi ích quốc gia trong một trật tự toàn cầu đang biến động.