Những bức ảnh luôn trông rất ấn tượng: các nhà lãnh đạo chính trị từ bốn quốc gia lớn, bao quát vùng địa lý rất rộng, nở nụ cười rất tươi.

Việc "Bộ tứ" Nhật Bản, Mỹ, Ấn Độ và Australia gặp nhau gần đây là một thành tích khá lớn, đặc biệt là khi một trong những thành viên chủ chốt, Ấn Độ, đang có quan điểm về cuộc chiến của Nga ở Ukraine rất khác so với các nước còn lại.

Tuy nhiên, nếu nhóm này để tồn tại và tạo ra sự khác biệt thực sự, sẽ cần nhiều hơn những bức ảnh, nụ cười và hội nghị thượng đỉnh.

Chúng ta đừng quên rằng, Bộ Tứ có một loại đối thủ. Ý tôi không phải là quan hệ đối tác song phương Nga-Trung đã được tuyên bố tại Bắc Kinh vào đầu tháng Hai. Những gì tôi đang đề cập đến là hội nghị thượng đỉnh BRICS - từ năm 2006 đã tập hợp các bộ trưởng từ Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc và vào năm 2011 có thêm Nam Phi.

Ban đầu, các hội nghị thượng đỉnh BRICS dường như tượng trưng cho tầm quan trọng ngày càng tăng của các nền kinh tế lớn mới nổi này, cũng phản ánh theo cách thức lấy phương Tây làm trung tâm, thực tế là ý tưởng về “BRICS” ban đầu được tạo ra bởi một nhà kinh tế trưởng người Anh tại  ngân hàng Goldman Sachs nhưlà một phần của marketing thông minh.

Giờ đây, hầu như không ai trong giới truyền thông quốc tế chú ý đến các cuộc họp đó. Tuy nhiên, các bộ trưởng vẫn họp lại với nhau, năm nay dưới sự chủ trì của Trung Quốc, với một loạt các cuộc gặp gỡ thường xuyên ấn tượng giữa các bộ trưởng chuyên môn và các lĩnh vực kinh doanh.

So với Đối thoại An ninh Tứ giác, tên đầy đủ của nhóm Bộ Tứ, các hội nghị thượng đỉnh BRICS trông gần như là mang tính kỹ thuật. Nhóm Quad do Shinzo Abe khởi xướng vào năm 2007 với ý tưởng gây ảnh hưởng hoặc định hình lại giai đoạn địa chính trị vĩ đại, sử dụng các cuộc tập trận quân sự chung giữa bốn nước như một cách để nhấn mạnh vai trò của Quad như một đối trọng ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương chống lại vai trò ngày càng tăng của Trung Quốc.

Tuy nhiên, nhóm đã chìm vào giấc ngủ gần như ngay lập tức khi thủ tướng mới của Úc, Kevin Rudd, người nhậm chức sau đó vào năm 2007, cảm thấy đó là một cuộc đối đầu vô ích và đã rút Úc ra khỏi nhóm.

Phải mất 10 năm và qua nỗ lực của một số đời thủ tướng của Úc thì Bộ tứ có thể được hồi sinh - và với Donald Trump ở Nhà Trắng, với Abe lại là thủ tướng Nhật Bản và các cuộc tập trận chung được nối lại.

Sau đó, Tổng thống Joe Biden đã càng xem trọng nhóm Quad hơn nữa, ông đã tổ chức hội nghị thượng đỉnh đầy đủ đầu tiên vào năm 2021. Và bây giờ họ đã gặp lại nhau hai lần vào năm 2022.

Không nghi ngờ gì khi chứng kiến Joe Biden, Fumio Kishida, Narendra Modi và bây giờ là Anthony Albanese gặp nhau và khiến Quad trông giống như một người thay đổi cuộc chơi địa chính trị.

Và sự thực có thể là như vậy, đối với các cuộc đụng độ biên giới của Ấn Độ với Trung Quốc vào năm 2020-21 đã thuyết phục nhiều người rằng Ấn Độ đã tìm thấy động lực mạnh mẽ để xây dựng tình bạn an ninh chặt chẽ với các nền dân chủ hàng đầu ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Tuy nhiên, chúng ta phải quay trở lại so sánh với các hội nghị thượng đỉnh BRICS nếu chúng ta có thể đánh giá Quad thực sự có thể thay đổi cuộc chơi lớn đến mức nào.

Cần phải chỉ ra rằng, Ấn Độ là một thành viên của cả Quad và BRICS. Thủ tướng Modi gần như ngay lập tức di chuyển từ hội nghị thượng đỉnh này, được cho là của những người bạn cùng chí hướng, sang hội nghị thượng đỉnh khác, với một chút bối rối.

Hơn nữa, chương trình thường niên khá căng thẳng của các cuộc họp cấp bộ trưởng BRICS, và các sự kiện khác cho thấy rằng, ngay cả khi nhóm này bị giới truyền thông quốc tế phớt lờ, nó vẫn tạo ra một thói quen khá mạnh mẽ và sự cần thiết của việc tham vấn và cộng tác giữa năm nước thành viên.

Đây là điều mà Quad vẫn chưa đạt được.

Các hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo đã cố gắng thiết lập một số dự án chung, đáng chú ý nhất là một thỏa thuận vào tháng 3 năm 2021 để đầu tư vào việc sản xuất 1,2 tỷ liều vắc xin Covid-19 ở Ấn Độ để phân phối cho các nước nghèo hơn ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Tuy nhiên, điều này được đưa ra trên các tiêu đề bài báo tốt hơn so với kết quả thực tế, vì nó nhanh chóng bị bỏ qua bởi cuộc khủng hoảng đại dịch của chính Ấn Độ, khiến nước này cấm xuất khẩu vắc xin cho đến khi cuộc khủng hoảng trong nước được khắc phục.

Kết quả là đợt giao vắc xin đầu tiên theo kế hoạch này đã không được thực hiện cho đến tháng 4 năm 2022 khi 325.000 liều vắc xin do Ấn Độ sản xuất cuối cùng đã được chuyển đến Campuchia.

Giờ đây, nhóm Quad đã cam kết tại hội nghị thượng đỉnh Tokyo vào cuối tháng 5/2022 sẽ hợp tác thành lập một cơ quan có tên là “Quan hệ Đối tác Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương về Nhận thức Lĩnh vực Hàng hải” (IPMDA), chủ yếu để theo dõi hoạt động đánh bắt bất hợp pháp ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và có khả năng cùng ứng phó với tự nhiên và nhân đạo những thảm họa.

Đây có vẻ như là một đấu trường tốt cho nỗ lực tập thể, bởi vì nó sẽ liên quan đến sự phối hợp của các hệ thống giám sát cấp quân sự mà không có mục đích quân sự chính thức và do đó có khả năng khiêu khích.

Quad cũng cam kết đầu tư 50 tỷ USD vào các khoản đầu tư cơ sở hạ tầng trong khu vực, nhưng không rõ liệu điều này có biểu thị nguồn tiền mới hay không chứ không chỉ đơn giản là một phương pháp để lập danh mục hoặc tổ chức các cam kết đã có từ trước.

Câu hỏi cơ bản mà bốn nhà lãnh đạo hiện không thể trả lời là: Mục tiêu chiến lược dài hạn của Bộ tứ là gì? Hầu như có thể khẳng định rằng, bốn chính phủ, nếu bị thúc ép, sẽ đưa ra bốn định nghĩa hơi khác nhau về mục đích chiến lược này. Nhưng điều khác biệt nhất sẽ đến từ Ấn Độ - được các thành viên còn lại coi là thành viên quan trọng nhất của Quad.

Nhật, Mỹ và Úc coi Ấn Độ là thành viên chủ chốt, lý do rõ ràng là xuất phát từ việc chống lại Trung Quốc. Nhưng dù Ấn Độ thấy cần phải chống lại hoặc răn đe Trung Quốc, nhưng rõ ràng nước này cũng thấy mục đích hiệp thương khá sâu sắc với Trung Quốc thông qua khuôn khổ BRICS.

Hơn nữa, như mọi người đã biết, kể từ khi Nga thực hiện hành động quân sự ở Ukraine vào ngày 24 tháng 2, Ấn Độ vẫn phụ thuộc vào “đối tác chiến lược” của Trung Quốc là Nga về cung cấp và công nghệ quân sự và đã từ chối tham gia bất kỳ lệnh trừng phạt hoặc lên án nào đối với hành vi của Nga.

Ngoài ra, tuyên bố chung ngày 4 tháng 2 giữa Nga và Trung Quốc về mối quan hệ đối tác chiến lược đó là các cuộc đàm phán nhằm mục đích làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác giữa hai quốc gia đó và Ấn Độ. Quốc gia vĩ đại thuộc tiểu lục địa Nam Á này rõ ràng được coi là đang phát huy vai trò.

Bộ tứ sẽ không thành công nếu tìm cách buộc Ấn Độ phải chọn bên. Vậy nó phải làm thế nào? Kiến nghị của tôi là nên tìm cách mô phỏng khuôn khổ BRICS bằng cách thể chế hóa các cuộc họp và dự án của Quad trong một chuỗi hội nghị thượng đỉnh đa cấp và thường xuyên hơn nhiều. Mục đích là xây dựng thói quen tham vấn, đồng thời không ngừng thể hiện những lợi ích của việc cộng tác.

Trên thực tế, điều này sẽ không có mục đích lớn hơn là đối phó trực tiếp với Trung Quốc trong quan hệ đối tác an ninh đầy đủ. Nhưng nó vẫn sẽ có một mục đích chiến lược, có lẽ là thực tế hơn, dựa trên lợi ích và thái độ của Ấn Độ: Mục đích sẽ là đảm bảo rằng Ấn Độ không bao giờ phát triển lợi ích trong việc trở nên thực sự thân thiết với Trung Quốc và Nga.

Trung tâm Nghiên cứu Ấn Độ

Nguồn: https://asiatimes.com/2022/06/quad-brics-and-the-battle-to-seduce-india/