Diễn biến gần đây giữa Washington và New Delhi cho thấy một bước ngoặt trong quan hệ song phương vốn được xây dựng suốt hơn hai thập niên. Mối quan hệ nồng ấm giữa lãnh đạo hai nước, thể hiện ở các chuyến thăm cấp cao và tuyên bố hữu nghị, đã dần chuyển thành sự bất đồng công khai khi vấn đề thương mại gắn chặt với mối quan hệ năng lượng và an ninh quốc tế. Nguyên nhân trực tiếp của căng thẳng mới là quyết định của phía Mỹ áp mức thuế 50% lên hàng xuất khẩu Ấn Độ, hành động sau đó được gia tăng liên quan tới việc New Delhi mua dầu từ Nga, một nguồn thu bị cho là tiếp tay cho chiến dịch quân sự của Kremlin.

Trước khi cuộc đối đầu thương mại bùng lên, những căng thẳng ngoại giao khác đã làm suy giảm niềm tin giữa hai bên. Việc Mỹ can thiệp công khai vào mối xung đột giữa Ấn Độ và Pakistan, coi đó là bước đi vượt quá truyền thống của New Delhi không chấp nhận bên thứ ba trung gian, đã chạm tới giới hạn đỏ trong chính sách đối ngoại Ấn Độ. Sự kiện đó, cộng thêm các phát ngôn chỉ trích nền kinh tế và chính sách năng lượng của Ấn Độ, khiến các quan hệ đối thoại chính thức hạ nhiệt và làm giảm đà của các vòng đàm phán thương mại vốn đang tìm kiếm sự dung hòa giữa cơ cấu bảo hộ của Ấn Độ và lợi ích xuất khẩu Mỹ.

Ở chiều tiếp cận chiến lược,việc Ấn Độ tăng mạnh lượng dầu mua từ Nga trong bối cảnh giá giảm do trừng phạt phương Tây đã tạo nên một thách thức ngoại giao phức tạp. Việc xử lý mối quan hệ với Moscow là vấn đề then chốt cho New Delhi: quan hệ truyền thống về công nghệ quốc phòng và hợp tác chiến lược vẫn có ý nghĩa, mặc dù nhập khẩu quốc phòng từ Nga đã giảm đáng kể so với những năm trước. Ấn Độ vừa muốn duy trì khả năng tự chủ chiến lược, vừa cần đảm bảo quan hệ kinh tế-thương mại với các đối tác phương Tây, điều này dẫn đến một chính sách cân bằng khó nhằn giữa lợi ích địa chính trị và kinh tế.

Hậu quả thực tế đã bộc lộ trên nhiều mặt. Về thương mại, các biện pháp thuế của Mỹ làm chậm tiến trình đàm phán và đặt ra nguy cơ thiệt hại cho những ngành nghề có quan hệ mật thiết với chuỗi cung ứng xuyên biên giới. Về địa chính trị, hành xử công khai và mang tính chỉ trích của phía Mỹ đã làm lộ ra khác biệt về cách xử lý các mối quan hệ đa phương: trong khi Washington một phần muốn dùng trừng phạt để cô lập Nga, New Delhi ưu tiên bảo vệ lợi ích năng lượng và an ninh quốc phòng. Về ngoại giao, khoảng cách về phong cách xử lý gồm kênh kín và thận trọng dưới một số chính quyền so với phát ngôn công khai và áp lực trực tiếp, đã làm giảm hiệu quả xử lý khác biệt song phương.

Tuy nhiên, một số yếu tố có tính che chở. Quan hệ kinh tế doanh nghiệp giữa hai nước vẫn tương đối bền vững, cho thấy tầng quan hệ kinh tế thực dụng có khả năng giảm nhẹ tác động chính trị. Đồng thời, cả hai bên đều có lợi ích thiết thân trong việc duy trì hợp tác công nghệ, khoa học và quân sự trong dài hạn, nên nguy cơ cắt đứt hoàn toàn không phải là kịch bản hàng đầu trong ngắn hạn.

Về chính sách, tình huống này nhấn mạnh nhu cầu về quản trị đa chiều: New Delhi vẫn cần chiến lược đa phương hóa nguồn năng lượng và cân bằng giữa cam kết với các đồng minh phương Tây và lợi ích với Moscow; Washington cần cân nhắc sử dụng các biện pháp kinh tế một cách có chọn lọc để không làm xói mòn các thành tựu địa chính trị tích lũy. Cả hai bên nên tăng cường kênh đối thoại song song, duy trì đối thoại chiến lược kín để quản trị khác biệt, đồng thời giữ các cơ chế kinh tế để giảm rủi ro lan tỏa cho khu vực.

Tóm lại, căng thẳng hiện tại phản ánh xung đột cấu trúc giữa mục tiêu trừng phạt đa phương và thực tế kinh tế–an ninh quốc gia. Việc xử lý khôn ngoan sẽ đòi hỏi cả Washington và New Delhi phải dung hòa lợi ích ngắn hạn với tầm nhìn chiến lược dài hạn, tránh để những quyết sách mang tính biểu tượng làm tổn hại tới quan hệ đối tác có lợi cho cả hai bên.