Từ những ngày đầu tiên của điện ảnh câm đến kỷ nguyên kỹ thuật số hiện đại, Bollywood đã trải qua  hành trình biến đổi toàn diện, thích nghi và phát triển để duy trì vị thế là một trong những nhà sản xuất phim lớn nhất thế giới.

Tính đến năm 2025, Bollywood tiếp tục định hình lại chính mình, đối mặt với những thách thức mới và nắm bắt các cơ hội chưa từng có, phản ánh sự thay đổi nhanh chóng của xã hội, công nghệ và thị hiếu khán giả toàn cầu.

Bối cảnh lịch sử

Lịch sử của Bollywood bắt đầu từ năm 1913 với bộ phim truyện dài đầu tiên của Ấn Độ, Raja Harishchandra, do Dadasaheb Phalke đạo diễn. Những năm đầu tiên chứng kiến sự thống trị của phim câm, nhưng sự ra đời của phim có tiếng động vào năm 1931 với phim Alam Ara đã cách mạng hóa ngành điện ảnh Ấn Độ.

Thập niên 1940 và 1950 được coi là thời kỳ hoàng kim của điện ảnh Ấn Độ, sản sinh ra những bộ phim mang tính biểu tượng với các chủ đề xã hội sâu sắc, âm nhạc lôi cuốn và diễn xuất xuất sắc từ các ngôi sao như Dilip Kumar, Raj Kapoor và Nargis. Các đạo diễn như Guru Dutt và Mehboob Khan đã tạo ra những tác phẩm kinh điển như Pyaasa, Mother India và Awara, đặt nền móng cho phong cách kể chuyện đặc trưng của Bollywood.

Thập niên 1970 chứng kiến sự trỗi dậy của thể loại phim hành động và hình tượng "người đàn ông trẻ tuổi giận dữ" (angry young man), do Amitabh Bachchan thủ vai, phản ánh sự bất mãn xã hội và chính trị thời bấy giờ. Các bộ phim như Deewaar và Sholay đã trở thành hiện tượng phòng vé. Tuy nhiên, thập niên 1980 lại là một giai đoạn tương đối trì trệ, với nhiều bộ phim lặp lại công thức và thiếu sự đổi mới. Sự phục hưng đến vào thập niên 1990, khi các bộ phim tập trung vào gia đình, tình yêu và giá trị truyền thống như Dilwale Dulhania Le Jayenge và Kuch Kuch Hota Hai đã chiếm được cảm tình của khán giả, đặc biệt là cộng đồng người Ấn Độ ở nước ngoài. Đây cũng là thời điểm Bollywood bắt đầu mở rộng thị trường ra quốc tế.

So sánh Bollywood, Mollywood và Tollywood

Điện ảnh Ấn Độ là một bức tranh đa sắc, trong đó Bollywood (tiếng Hindi) thường được biết đến rộng rãi nhất. Tuy nhiên, Mollywood (tiếng Malayalam) và Tollywood (bao gồm điện ảnh Telugu và đôi khi cả Bengali) cũng là những cường quốc điện ảnh khu vực với bản sắc riêng biệt. Trong khi Bollywood là anh cả hào nhoáng và có tầm vóc toàn cầu, Mollywood mang đến những câu chuyện chân thực và nghệ thuật, còn Tollywood (Telugu) đang nổi lên như một đối thủ đáng gờm với các tác phẩm bom tấn hoành tráng. Sự đa dạng này làm phong phú thêm bức tranh điện ảnh Ấn Độ.

Bollywood, có trụ sở tại Mumbai, là ngành công nghiệp lớn nhất về quy mô sản xuất và doanh thu, nổi tiếng với những bộ phim "masala" kết hợp nhiều thể loại như lãng mạn, hài, hành động và kịch tính, thường đi kèm với các bài hát và vũ đạo hoành tráng. Bollywood có sức hấp dẫn toàn cầu mạnh mẽ, đặc biệt trong cộng đồng người Ấn Độ ở nước ngoài, và thường tập trung vào các chủ đề gia đình, tình yêu và xã hội.

Ngược lại, Mollywood (điện ảnh tiếng Malayalam, có trụ sở tại Kerala) được biết đến với cách kể chuyện thực tế, sâu sắc và tập trung vào nhân vật. Phim Malayalam thường có kịch bản phức tạp, diễn xuất tinh tế và ít phụ thuộc vào các yếu tố thương mại như ca hát và nhảy múa. Mollywood được đánh giá cao về chất lượng nghệ thuật và đã nhận được nhiều giải thưởng quốc gia, thu hút một lượng lớn khán giả yêu thích nội dung chân thực và thử nghiệm.

Tollywood là tên gọi chung cho hai ngành công nghiệp điện ảnh lớn: điện ảnh Telugu (có trụ sở tại Hyderabad) và điện ảnh Bengali (có trụ sở tại Kolkata). Điện ảnh Telugu nổi bật với các bộ phim hành động quy mô lớn, kỹ xảo hoành tráng và các ngôi sao có lượng người hâm mộ cuồng nhiệt. Gần đây, nhiều bộ phim Telugu đã đạt thành công vang dội trên toàn quốc và quốc tế (ví dụ: Baahubali, RRR), thách thức sự thống trị của Bollywood về doanh thu phòng vé. Trong khi đó, điện ảnh Bengali, đặc biệt là trong quá khứ, nổi tiếng với phong cách nghệ thuật, các tác phẩm mang tính xã hội sâu sắc và những đạo diễn huyền thoại như Satyajit Ray.

Phát triển của Bollywood trong thế kỷ 21

Hai thập kỷ đầu của thế kỷ 21 đã chứng kiến Bollywood trải qua những thay đổi sâu rộng, định hình lại cấu trúc, nội dung và cách tiếp cận khán giả.

Sự chuyển đổi từ phim nhựa sang kỹ thuật số là một trong những thay đổi mang tính cách mạng nhất. Quay phim kỹ thuật số, chỉnh sửa phi tuyến tính và hiệu ứng hình ảnh (VFX) tiên tiến đã trở thành tiêu chuẩn, cho phép các nhà làm phim thử nghiệm với quy mô lớn hơn và tạo ra những trải nghiệm hình ảnh sống động hơn. Công nghệ âm thanh cũng được cải thiện đáng kể, với hệ thống âm thanh vòm và kỹ thuật trộn âm hiện đại nâng cao trải nghiệm xem phim. Đến năm 2025, việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong sản xuất phim, từ việc tạo kịch bản, thiết kế nhân vật đến tối ưu hóa quy trình hậu kỳ, đang dần trở thành hiện thực, hứa hẹn những đột phá mới về hiệu quả và sáng tạo.

Bollywood đã vượt ra khỏi công thức ca hát và nhảy múa truyền thống để khám phá nhiều thể loại và chủ đề đa dạng hơn. Phim thực tế, tập trung vào các vấn đề xã hội nhạy cảm như bình đẳng giới, phân biệt đẳng cấp, tham nhũng và sức khỏe tâm thần, đã trở nên phổ biến. Các bộ phim tiểu sử (biopics) về các nhân vật lịch sử, vận động viên và những người có ảnh hưởng đã gặt hái thành công lớn, ví dụ như Dangal hay Pad Man. Thể loại kinh dị, giật gân và chính kịch hình sự cũng được đầu tư nhiều hơn, thu hút một phân khúc khán giả mới tìm kiếm nội dung phức tạp và ít dự đoán hơn. Sự xuất hiện của các nhà làm phim độc lập đã mang đến những góc nhìn mới mẻ và thách thức các quy ước cũ.

Hiện nay, Bollywood là một ngành công nghiệp thâm dụng lao động và tạo ra một lượng lớn việc làm. Ngành công nghiệp giải trí Ấn Độ (bao gồm cả phim và truyền hình) sử dụng hơn 1 triệu người. Riêng Bollywood được ước tính tạo ra khoảng 1,88 triệu việc làm trực tiếp và gián tiếp, với khả năng tạo ra gần 35.000 việc làm mới mỗi năm. Về đóng góp vào kinh tế bang Maharashtra, Mumbai (thủ phủ của Maharashtra và là trung tâm của Bollywood) là trung tâm tài chính và thương mại của Ấn Độ, đóng góp 6,16% tổng GDP quốc gia. Ngành công nghiệp giải trí, bao gồm Bollywood, là một trong những ngành sử dụng nhiều lao động và đóng góp đáng kể vào kinh tế Mumbai. Mumbai chiếm 45% thuế giải trí của Ấn Độ, cho thấy vai trò quan trọng của ngành này trong việc tạo doanh thu cho bang. Nhiều phim trường và hãng sản xuất phim lớn nhất nằm ở Mumbai, thu hút một lượng lớn lao động địa phương, bao gồm các biên đạo, người viết kịch bản, quay phim, đạo diễn, casting, nghệ sĩ trang điểm, và nhân viên ánh sáng.

Mô hình kinh doanh mới

Thế kỷ 21 chứng kiến sự xuất hiện của một thế hệ diễn viên, đạo diễn và biên kịch tài năng mới, mang đến năng lượng và ý tưởng tươi mới cho ngành. Các ngôi sao như Ranbir Kapoor, Ranveer Singh, Alia Bhatt và Deepika Padukone đã khẳng định vị thế của mình, trong khi các đạo diễn như Zoya Akhtar, Anurag Kashyap và Shoojit Sircar đã định hình lại phong cách kể chuyện.

Về mặt kinh doanh, Bollywood đã chuyển mình từ một ngành công nghiệp gia đình sang một cấu trúc doanh nghiệp chuyên nghiệp hơn. Các hãng phim lớn như Yash Raj Films, Dharma Productions, và T-Series đã củng cố vị thế, trong khi các tập đoàn quốc tế cũng bắt đầu đầu tư vào Bollywood. Sự phát triển của các rạp chiếu phim đa màn hình (multiplexes) đã nâng cao trải nghiệm xem phim và thu hút nhiều khán giả hơn. Tuy nhiên, sự thay đổi lớn nhất là sự bùng nổ của các nền tảng phát trực tuyến (OTT - Over-The-Top) như Netflix, Amazon Prime Video, Disney+ Hotstar và Zee5. Các nền tảng này không chỉ cung cấp một kênh phân phối mới mà còn tạo ra nhu cầu về nội dung gốc đa dạng, chất lượng cao, thúc đẩy các nhà làm phim Bollywood thử nghiệm với các định dạng và câu chuyện khác nhau, không bị ràng buộc bởi các yêu cầu kiểm duyệt hoặc phòng vé truyền thống.

Bollywood đã củng cố vị thế của mình trên trường quốc tế. Cộng đồng người Ấn Độ ở nước ngoài vẫn là một thị trường quan trọng, nhưng phim Bollywood cũng đã tìm thấy khán giả ở các quốc gia không nói tiếng Hindi, đặc biệt là ở Trung Quốc, Nga, Trung Đông và một số nước châu Phi. Các liên hoan phim quốc tế ngày càng chào đón các tác phẩm Bollywood, giúp nâng cao danh tiếng và khả năng tiếp cận toàn cầu. Sự hợp tác quốc tế trong sản xuất và phân phối phim cũng trở nên phổ biến hơn, mở ra cánh cửa cho các dự án xuyên văn hóa.

Bollywood dưới tác động của chuyển đổi số

Số hóa đã thay đổi cách phim được quảng bá và tiêu thụ. Mạng xã hội đóng vai trò trung tâm trong chiến lược tiếp thị, cho phép các nhà làm phim tiếp cận trực tiếp với khán giả, tạo ra sự tương tác và xây dựng cộng đồng người hâm mộ trung thành. Các đoạn giới thiệu phim, bài hát và clip hậu trường được lan truyền rộng rãi trên các nền tảng như YouTube, Instagram và Twitter, tạo ra sự cường điệu trước khi phát hành. Đến năm 2025, sự tương tác này ngày càng trở nên phức tạp, với việc sử dụng dữ liệu lớn để phân tích thị hiếu khán giả và cá nhân hóa trải nghiệm xem.

Mặc dù có sự phát triển vượt bậc, Bollywood vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Một trong những thách thức lớn nhất là sự cạnh tranh ngày càng tăng từ các ngành công nghiệp điện ảnh khu vực của Ấn Độ, đặc biệt là từ các phim tiếng Nam Ấn như Tamil, Telugu, Kannada và Malayalam. Các bộ phim này, với những câu chuyện độc đáo, kỹ thuật sản xuất tiên tiến và sức hút mạnh mẽ, đã đạt được thành công vang dội trên toàn quốc và thậm chí cả quốc tế, đôi khi vượt qua doanh thu của các bộ phim Bollywood. Điều này buộc Bollywood phải không ngừng nâng cao chất lượng và tính độc đáo của nội dung để giữ chân khán giả.

Một bộ phận khán giả đã bày tỏ sự mệt mỏi với các cốt truyện rập khuôn, thiếu sáng tạo và lặp đi lặp lại. Áp lực tạo ra các bộ phim bom tấn thường dẫn đến việc các nhà làm phim dựa vào các công thức đã được thử nghiệm, hạn chế sự thử nghiệm và đổi mới. Điều này càng trở nên rõ ràng hơn khi khán giả có quyền truy cập vào một thư viện nội dung toàn cầu đa dạng thông qua các nền tảng OTT.

Nạn sao chép lậu vẫn là một vấn đề nhức nhối, gây thiệt hại đáng kể cho doanh thu của ngành. Mặc dù các biện pháp chống sao chép lậu đã được tăng cường, nhưng việc truy cập trái phép vào nội dung vẫn là một thách thức liên tục. Ngoài ra, các vấn đề về kiểm duyệt, đặc biệt là liên quan đến các chủ đề chính trị hoặc xã hội nhạy cảm, đôi khi hạn chế sự tự do sáng tạo và gây ra tranh cãi.

Đại dịch COVID-19 đã gây ra một cú sốc lớn cho ngành điện ảnh, buộc các rạp chiếu phải đóng cửa và đẩy nhanh sự chuyển dịch sang các nền tảng OTT. Mặc dù các rạp chiếu đã mở cửa trở lại, nhưng thói quen xem phim của khán giả đã thay đổi đáng kể. Nhiều người thích sự tiện lợi của việc xem phim tại nhà hơn, và chỉ những bộ phim có trải nghiệm điện ảnh thực sự độc đáo mới có thể thu hút họ đến rạp. Điều này đặt ra câu hỏi về mô hình doanh thu truyền thống và buộc các nhà sản xuất phải tìm kiếm các chiến lược phân phối linh hoạt hơn.

Bollywood, với tầm ảnh hưởng văn hóa rộng lớn, thường xuyên trở thành tâm điểm của các cuộc tranh luận xã hội và chính trị. Các bộ phim và diễn viên đôi khi phải đối mặt với sự chỉ trích, tẩy chay hoặc thậm chí là đe dọa từ các nhóm bảo thủ hoặc chính trị. Điều này tạo ra một môi trường áp lực, nơi các nhà làm phim phải cân bằng giữa sự tự do sáng tạo và việc tránh gây ra tranh cãi không mong muốn.

Nhìn về phía trước đến năm 2025 và xa hơn, Bollywood được dự đoán sẽ tiếp tục một quỹ đạo phát triển năng động, với một số xu hướng chính định hình tương lai của nó. Các nền tảng OTT sẽ tiếp tục là động lực chính của sự tăng trưởng và đổi mới. Chúng sẽ không chỉ là kênh phân phối mà còn là nơi ươm mầm cho các tài năng mới và các loại hình kể chuyện thử nghiệm. Bollywood sẽ đầu tư mạnh hơn vào việc sản xuất nội dung gốc chất lượng cao cho các nền tảng này, bao gồm cả phim truyện và loạt phim dài tập, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của khán giả toàn cầu.

Để cạnh tranh hiệu quả, Bollywood sẽ phải tiếp tục đa dạng hóa nội dung của mình. Điều này bao gồm việc khám phá các câu chuyện từ các vùng khác nhau của Ấn Độ, làm nổi bật các nền văn hóa và ngôn ngữ địa phương, và kể những câu chuyện mang tính toàn cầu nhưng vẫn giữ được bản sắc Ấn Độ. Sự nhấn mạnh vào các nhân vật phức tạp, cốt truyện phi tuyến tính và các chủ đề thách thức sẽ trở nên phổ biến hơn.

Việc áp dụng các công nghệ mới như AI, học máy và thực tế ảo (VR) sẽ ngày càng tăng. AI có thể được sử dụng để phân tích dữ liệu khán giả, dự đoán xu hướng, hỗ trợ viết kịch bản và thậm chí tạo ra các hiệu ứng hình ảnh chân thực hơn. VR có thể mang lại những trải nghiệm xem phim nhập vai hoàn toàn mới, mở ra các khả năng sáng tạo chưa từng có.

Bollywood sẽ tìm kiếm nhiều cơ hội hợp tác hơn với các hãng phim và nhà làm phim quốc tế. Những sự hợp tác này không chỉ mang lại nguồn tài chính mà còn giúp trao đổi kiến thức, kỹ thuật và mở rộng phạm vi tiếp cận thị trường. Các dự án đồng sản xuất có thể trở thành một xu hướng quan trọng, tạo ra những bộ phim có sức hấp dẫn toàn cầu.

Với nhận thức ngày càng cao về môi trường và các vấn đề xã hội, ngành công nghiệp điện ảnh sẽ phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng để áp dụng các phương pháp sản xuất bền vững và đạo đức hơn. Điều này bao gồm việc giảm thiểu tác động môi trường của các hoạt động quay phim, đảm bảo điều kiện làm việc công bằng và thúc đẩy sự đa dạng và hòa nhập trong toàn bộ chuỗi sản xuất.

Hợp tác Việt Nam - Ấn Độ trong lĩnh vực điện ảnh

Theo thông tin từ Đại sứ quán Ấn Độ tại Hà Nội, Liên hoan Phim Ấn Độ 2025 đã diễn ra tại Trung tâm Chiếu phim Quốc gia, Hà Nội vào các ngày 5, 9, 10 và 11 tháng 1 năm 2025. Ngoài ra, Tuần phim Ấn Độ cũng đã được tổ chức nhiều tỉnh thành Việt Nam trong năm 2025.

Các bộ phim được trình chiếu trong các sự kiện này bao gồm:

RRR (Tiếng Gầm Tự Do): Một bộ phim sử thi hành động tiếng Telugu, kể về câu chuyện hư cấu của hai nhà cách mạng trong thời kỳ thuộc địa của Ấn Độ.
- English Vinglish (Tiếng Anh Tiếng Em): Một câu chuyện cảm động bằng tiếng Hindi về hành trình khám phá bản thân của một bà nội trợ khi học tiếng Anh.
- Zindagi Na Milegi Dobara (Sống Chỉ Một Lần): Một bộ phim tiếng Hindi truyền cảm hứng về tình bạn và sự trưởng thành qua một chuyến đi đường dài.
- Dangal (Nữ Đô Vật): Một bộ phim chính kịch tiếng Hindi dựa trên câu chuyện có thật về một người cha huấn luyện các con gái mình trở thành vận động viên đô vật đẳng cấp thế giới.
Những bộ phim này đại diện cho sự đa dạng của điện ảnh Ấn Độ, từ các tác phẩm bom tấn hành động đến những câu chuyện đầy ý nghĩa về gia đình và sự tự khám phá. Một lần nữa khẳng định điện ảnh Ấn Độ như công cụ ngoại giao sức mạnh mềm để truyền đi hình ảnh, con người, văn hóa Ấn Độ tới bạn bè quốc tế.

Một số dự án điện ảnh Ấn Độ đã và đang được thực hiện tại Việt Nam, đánh dấu sự tăng cường hợp tác giữa hai nền điện ảnh. Một trong những dự án đáng chú ý nhất là bộ phim Bollywood mang tên SILAA. Đây là tác phẩm điện ảnh Ấn Độ đầu tiên được quay trong các hang động kỳ vĩ của Việt Nam, đặc biệt là tại hang Sơn Đoòng (Quảng Bình). Ngoài ra, phim còn lấy bối cảnh ở nhiều danh thắng nổi tiếng khác như Đồng Hới (Quảng Trị), Ninh Bình, Cao Bằng, Hạ Long (Quảng Ninh), Bà Nà và Hội An (Đà Nẵng). SILAA đã chính thức bấm máy vào tháng 7 năm 2025 và dự kiến ra mắt toàn cầu vào năm 2026.

Bên cạnh đó, dự án phim hợp tác sản xuất giữa Việt Nam và Ấn Độ mang tên Love in Vietnam (Tình yêu ở Việt Nam) cũng đã khởi quay vào tháng 9 năm 2024 tại Đà Lạt và đang trong giai đoạn hoàn tất sản xuất, dự kiến ra mắt vào giữa năm 2025. Bộ phim này được quay ở nhiều địa điểm tại Việt Nam như Đà Lạt, Đà Nẵng, Hội An, Phú Yên, Nha Trang và Hạ Long, với bối cảnh chính tại Samten Hills Dalat.

Những dự án này thể hiện sự quan tâm của các nhà làm phim Ấn Độ đối với cảnh quan thiên nhiên và văn hóa Việt Nam,mở ra cơ hội lớn để quảng bá du lịch và tăng cường giao lưu văn hóa giữa hai quốc gia.

Kết luận

Tính đến năm 2025, Bollywood là một ngành công nghiệp điện ảnh đang trong quá trình chuyển đổi liên tục. Từ những khởi đầu khiêm tốn, nó đã phát triển thành một thế lực toàn cầu, không ngừng thích nghi với những thay đổi về công nghệ, thị hiếu khán giả và bối cảnh xã hội. Mặc dù phải đối mặt với những thách thức như cạnh tranh khu vực, nạn sao chép lậu và sự thay đổi trong thói quen xem phim, Bollywood vẫn giữ vững khả năng phục hồi và sức sáng tạo. Với sự tập trung vào nội dung đa dạng, đổi mới công nghệ và mở rộng thị trường toàn cầu, Bollywood chắc chắn sẽ tiếp tục là một nguồn giải trí và biểu tượng văn hóa quan trọng, định hình câu chuyện của Ấn Độ và thế giới trong những năm tới.

Chú thích ảnh: Đại sứ Ấn Độ tại Việt Nam tại sự kiện bấm máy khởi quay phim Love in Vietnam (Tình yêu ở Việt Nam) tại Đà Lạt