Ấn Độ đã khéo léo sử dụng diễn đàn quốc tế này để hiện thực hóa những hoài bão mang tính hệ thống, một sự tham gia mang tính chiến lược và đầy uy lực. Trong khi đó, Việt Nam, quốc gia đang phát triển năng động, từ vai trò là bên thụ hưởng, nay Việt Nam đã trở thành thành viên có trách nhiệm và đầy chủ động, với tầm ảnh hưởng ngày càng sâu rộng và đáng kể trên vũ đài chính trị thế giới. Sự chuyển đổi này là minh chứng cho sự trưởng thành và bản lĩnh của một quốc gia.

Bối cảnh Ấn Độ gia nhập LHQ

Bắt nguồn từ vị thế đặc biệt của một quốc gia thuộc địa song lại đóng vai trò trọng yếu trong cuộc Chiến tranh Thế giới lần thứ II, sự gia nhập của Ấn Độ vào Liên Hợp Quốc đã trở thành một cột mốc lịch sử đầy ý nghĩa. Mặc dù vẫn nằm dưới sự cai trị của Đế quốc Anh, với những đóng góp to lớn về quân sự và nguồn lực cho phe Đồng minh, Ấn Độ đã giành được một vị trí xứng đáng tại Hội nghị San Francisco năm 1945. Chính tại đây, Hiến chương Liên Hợp Quốc được soạn thảo và thông qua, mở đường cho Ấn Độ trở thành một trong 51 thành viên sáng lập vào ngày 30 tháng 10 năm 1945. Sự kiện này diễn ra hai năm trước khi quốc gia Nam Á chính thức giành độc lập ngày 15 tháng 8 năm 1947, cho thấy tầm vóc và ảnh hưởng của Ấn Độ đã được công nhận trên trường quốc tế ngay cả trước khi họ hoàn toàn tự chủ về chính trị.[1]

Trật tự thế giới được định hình sau Chiến tranh thế giới thứ hai đã xác lập nền tảng cho cấu trúc của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (HĐBA LHQ), một thể chế mà Ấn Độ, vào thời điểm đó vẫn còn là một thuộc địa, không có tiếng nói trong việc định hình cơ cấu ban đầu. Mặc dù là một cường quốc đang lên, khát vọng trở thành thành viên thường trực của Ấn Độ đã vấp phải nhiều trở ngại. Để thúc đẩy mục tiêu này, Ấn Độ đã cùng với Brazil, Đức và Nhật Bản thành lập nhóm G4 vào năm 2005. Nhóm này lập luận rằng, việc mở rộng số lượng thành viên thường trực là điều cần thiết để HĐBA phản ánh đúng hơn thực tại địa chính trị và kinh tế toàn cầu, từ đó nâng cao tính hiệu quả và hợp pháp của tổ chức. Tuy nhiên, đề xuất này đã vấp phải sự phản đối gay gắt từ một liên minh khác mang tên “Hợp nhất vì đồng thuận” (Uniting for Consensus), do Ý đứng đầu cùng với các quốc gia như Pakistan, Mexico và Hàn Quốc. Nhóm này phản đối việc tăng thêm các thành viên thường trực và thay vào đó đề xuất một giải pháp khác: mở rộng số lượng thành viên không thường trực được bầu chọn theo nhiệm kỳ, nhằm đảm bảo sự công bằng và đại diện rộng hơn.[2]

Ấn Độ đã kiên định với lập trường đòi hỏi cải tổ Hội đồng Bảo an (HĐBA) để cơ quan này phản ánh thực tế địa chính trị hiện đại.[3] Phát biểu tại Đại Hội đồng LHQ, Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ Subrahmanyam Jaishankar đã chỉ trích trật tự hiện tại, nơi mà “một số quốc gia định hình chương trình nghị sự và tìm cách xác định các chuẩn mực” cho một tổ chức toàn cầu có gần 200 thành viên.[4] Ông lập luận rằng, khi LHQ được thành lập, thế giới rất khác so với ngày nay, nhưng các thành viên thường trực của HĐBA vẫn không thay đổi. Do đó, Ấn Độ kêu gọi mạnh mẽ việc đưa nước này trở thành một thành viên thường trực của HĐBA để tạo ra một cơ quan đại diện và hợp pháp hơn.

Mặc dù mục tiêu này gặp phải nhiều thách thức, đặc biệt là quyền phủ quyết đã được 5 thành viên thường trực (P5) đặt ra từ năm 1945, Ấn Độ vẫn kiên trì thúc đẩy tiến trình này. Nước này kêu gọi đàm phán dựa trên văn bản và thúc đẩy một cách tiếp cận quyết đoán và minh bạch hơn đối với việc cải tổ.[5] Ấn Độ đã khéo léo vận động ủng hộ từ các quốc gia khác bằng cách nêu cao tiếng nói của khối phương Nam toàn cầu và thể hiện vai trò lãnh đạo trong các diễn đàn khác, điển hình là việc vận động thành công để Liên minh châu Phi gia nhập G20. Mặc dù chính sách đối ngoại của Ấn Độ dựa trên nguyên tắc không liên kết, thực tế cho thấy họ vẫn cần phải xây dựng các liên minh chiến lược linh hoạt (như nhóm G4 cùng với Đức, Nhật Bản và Brazil) để thúc đẩy các mục tiêu ngoại giao dài hạn.

Một số sáng kiến của Ấn Độ tại LHQ

Dưới thời Thủ tướng Narendra Modi, Ấn Độ đã chủ động thúc đẩy một số sáng kiến tại LHQ nhằm củng cố vai trò trên trường quốc tế. Các sáng kiến này thể hiện chiến lược ngoại giao thực dụng của Ấn Độ.

Thứ nhất, sáng kiến Ngày quốc tế Yoga. Sáng kiến nổi bật nhất của Ấn Độ dưới thời ông Modi là đề xuất lấy ngày 21 tháng 6 là Ngày Quốc tế Yoga. Sáng kiến này được ông Modi đưa ra trong bài phát biểu đầu tiên tại Đại hội đồng LHQ vào tháng 9 năm 2014 và được 177 quốc gia thành viên thông qua. Sáng kiến này quảng bá di sản văn hóa và tinh thần của Ấn Độ, nhấn mạnh vai trò của yoga đối với sức khỏe thể chất và tinh thần trên toàn cầu. Sáng kiến này tăng cường quyền lực mềm của Ấn Độ, thúc đẩy kết nối nhân dân, tạo nhiều công ăn việc làm cho người Ấn Độ trong ngành công nghiệp chăm sóc sức khỏe thể chất và tinh thần. Cũng từ khi có sáng kiến này, Ấn Độ thành lập Bộ Y học dân tộc, Yoga và vi lượng đồng căn (Bộ AYUSH), và có hệ thống thị thực dành riêng cho người nước ngoài đến Ấn Độ vì mục đích thực hành Yoga và y học cổ truyền (visa AYUSH). Ấn Độ cũng cấp nhiều suất học bổng AYUSH cho người nước ngoài đến Ấn Độ học chuyên sâu về Yoga và y học cổ truyền.[6]

Thứ hai, sáng kiến Liên minh Năng lượng Mặt trời Quốc tế (ISA). Ấn Độ cùng với Pháp đã khởi xướng Liên minh Năng lượng Mặt trời Quốc tế (ISA) tại Hội nghị về Biến đổi Khí hậu của LHQ (COP21) vào năm 2015. Mục tiêu của ISA là thúc đẩy việc sử dụng năng lượng mặt trời để giảm thiểu biến đổi khí hậu. Đây là một nỗ lực nhằm tạo ra một khuôn khổ hợp tác chung cho các quốc gia giàu tài nguyên năng lượng mặt trời, nhằm giảm chi phí sản xuất và đầu tư vào năng lượng tái tạo. Tính tới tháng 8 năm 2025, ISA có tổng số 107 thành viên của ISA. ISA thành lập Quỹ Năng lượng Mặt trời Toàn cầu (Global Solar Facility - GSF) với mục tiêu là thu hút đầu tư vào các dự án năng lượng mặt trời ở các khu vực thiếu năng lượng, đặc biệt là ở châu Phi. ISA cũng thành lập Trung tâm Đổi mới Hydro Xanh (Green Hydrogen Innovation Centre) để thúc đẩy việc sản xuất và sử dụng hydro xanh, một nguồn năng lượng sạch đầy tiềm năng.[7]

Thứ ba, bên cạnh việc kêu gọi cải cách thể chế đa phương để hợp hơn với thực tế thế giới hiện tại, Ấn Độ đã tự định vị mình là người đại diện cho khối Phương Nam toàn cầu (Global South). Sáng kiến này thể hiện qua việc Ấn Độ chủ trì các hội nghị và diễn đàn nhằm củng cố tiếng nói và lợi ích của các nước đang phát triển, đặc biệt là trong các lĩnh vực như biến đổi khí hậu, an ninh lương thực và phát triển bền vững. Mục tiêu là để các quốc gia này có vai trò lớn hơn trong quản trị toàn cầu, đồng thời khẳng định vị thế dẫn đầu của Ấn Độ trong thế giới đang phát triển.

Ấn Độ hỗ trợ Việt Nam tại LHQ
Hai nước thường xuyên phối hợp và ủng hộ lẫn nhau tại các diễn đàn khu vực và quốc tế, đặc biệt là tại LHQ và các cơ chế do ASEAN dẫn dắt. Việt Nam và Ấn Độ chia sẻ nhiều quan điểm chung về các vấn đề toàn cầu như cải cách HĐBA, biến đổi khí hậu, an ninh hàng hải và gìn giữ hòa bình. Sự phối hợp này giúp tiếng nói của các nước đang phát triển trở nên mạnh mẽ hơn trên trường quốc tế. Ấn Độ đã ủng hộ Việt Nam trong các cuộc bầu cử vào các vị trí quan trọng tại LHQ, như vị trí thành viên không thường trực của Hội đồng Bảo an. Đổi lại, Việt Nam cũng ủng hộ Ấn Độ trong nỗ lực của nước này để trở thành thành viên thường trực của HĐBA. Sự ủng hộ lẫn nhau này là minh chứng cho sự tin cậy chính trị cao giữa hai nước.
Một trong những biểu hiện rõ nét nhất về vai trò của Ấn Độ tại LHQ là sự đóng góp to lớn của họ cho các hoạt động Gìn giữ Hòa bình (GGHB). Ấn Độ là một trong những quốc gia đóng góp tích lũy quân sự lớn nhất cho LHQ, với gần 200.000 quân đã tham gia 50 trong số 71 sứ mệnh GGHB của LHQ trong sáu thập kỷ qua.[8] Ấn Độ là quốc gia có sức mạnh quân sự đứng thứ ba thế giới, với 1,12 triệu quân nhân thường trực.[9] Đóng góp vào GGHB cho phép Ấn Độ chuyển hóa năng lực quân sự thành ảnh hưởng ngoại giao, mang lại uy tín và tiếng nói quan trọng trong các cuộc thảo luận về an ninh tại HĐBA. Sự chuyên nghiệp và tinh thần cống hiến của lực lượng GGHB Ấn Độ đã được Tổng thư ký LHQ và các quan chức cấp cao khác ca ngợi.
Việt Nam và Ấn Độ đã tăng cường hợp tác quốc phòng thông qua các cuộc diễn tập song phương về gìn giữ hòa bình (LHQ). Một trong những sự kiện nổi bật là cuộc diễn tập VINBAX, viết tắt của Vietnam-India Bilateral Army Exercise, tính tới tháng 8/2025, đã có 5 cuộc diễn tập VINBAX diễn ra. Đây là cuộc diễn tập nhằm nâng cao năng lực của lực lượng gìn giữ hòa bình của cả hai nước.[10] Cuộc diễn tập tập trung vào việc chia sẻ kinh nghiệm và kỹ năng trong các hoạt động gìn giữ hòa bình phức tạp, bao gồm cả việc giải quyết các tình huống khẩn cấp, bảo vệ dân thường, và thực thi các nhiệm vụ nhân đạo. Các binh sĩ của cả hai bên đã cùng nhau thực hành các kịch bản mô phỏng môi trường hoạt động thực tế tại các phái bộ của LHQ, như việc xử lý mìn, tuần tra, và sơ tán người bị thương. Sự hợp tác này thể hiện cam kết của cả hai quốc gia trong việc đóng góp vào hòa bình và an ninh quốc tế. Việt Nam, với vai trò ngày càng tích cực trong các hoạt động gìn giữ hòa bình LHQ, đã học hỏi được nhiều kinh nghiệm quý báu từ Ấn Độ.

Trên diễn đàn ICOMOS (Hội đồng Di tích và Di chỉ quốc tế) một tổ chức hợp tác với UNESCO, Ấn Độ liên tục có tiếng nói và hành động ủng hộ Việt Nam. Gần đây nhất, đầu tháng 7 năm 2025, Ấn Độ đã hỗ trợ kỹ thuật để Việt Nam hoàn thành hồ sơ để Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử-Vĩnh Nghiêm-Côn Sơn, Kiếp Bạc được ghi nhận là di sản thế giới.[11]

Kinh nghiệm và khuyến nghị đối với Việt Nam 

Lập trường kiên định, có hệ thống của Ấn Độ trong việc đòi hỏi cải cách HĐBA là một ví dụ về chiến lược ngoại giao dài hơi nhằm khẳng định vị thế cường quốc. Mặc dù Việt Nam không theo đuổi mục tiêu trở thành thành viên thường trực, nước ta vẫn có thể học hỏi cách Ấn Độ tận dụng mọi diễn đàn để thúc đẩy chương trình nghị sự của mình. Số phiếu bầu kỷ lục (192/193) để Việt Nam là thành viên không thường trực tại Hội đồng Bảo an LHQ nhiệm ký 2020-2021 một tài sản ngoại giao vô giá, thể hiện sự tin tưởng của cộng đồng quốc tế. Việt Nam cần tận dụng triệt để uy tín này để đóng góp hiệu quả và có tiếng nói mạnh mẽ hơn trong các cuộc thảo luận về hòa bình và an ninh quốc tế. Thay vì tìm cách thay đổi cấu trúc, Việt Nam có thể hợp tác chặt chẽ với các quốc gia đang phát triển khác để thúc đẩy các chương trình nghị sự chung, từ đó tạo ra một liên minh linh hoạt để bảo vệ các lợi ích chính đáng của nhóm nước này.

Cả Ấn Độ và Việt Nam đều sử dụng LHQ để phục vụ các mục tiêu an ninh, kinh tế và nâng cao hình ảnh quốc gia. Việt Nam cần tiếp tục phát huy kinh nghiệm này thông qua các bước đi cụ thể. Nước ta nên tăng cường hợp tác với các tổ chức như Chương trình Phát triển LHQ (UNDP), Quỹ Dân số LHQ (UNFPA) và Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF) để thúc đẩy các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội. Đồng thời, Việt Nam cần tích cực tham gia vào các vấn đề an ninh phi truyền thống như biến đổi khí hậu (với cam kết Net Zero 2050), an ninh mạng và y tế.

Việt Nam cần tiếp tục phát huy cách tiếp cận ngoại giao bằng những sáng kiến của riêng mình trong các lĩnh vực có thế mạnh và phù hợp với lợi ích quốc gia. Các lĩnh vực tiềm năng bao gồm phát triển bền vững, an ninh nguồn nước, chuyển đổi số và ứng phó với biến đổi khí hậu. Việc đưa ra các sáng kiến cụ thể, như đã làm với Ngày Quốc tế phòng, chống dịch bệnh (27/12)[12], sẽ giúp Việt Nam củng cố hình ảnh thành viên có trách nhiệm và năng lực, góp phần giải quyết những thách thức chung của nhân loại.

Để thực hiện các khuyến nghị trên, việc phát triển nguồn nhân lực ngoại giao đa phương là yếu tố then chốt. Việt Nam cần đào tạo đội ngũ chuyên gia, cán bộ năng lực hợp tác quốc tế trong mọi lĩnh vực, đảm bảo cho Việt Nam có lực lượng tinh nhuệ, sẵn sàng đảm nhiệm những vai trò cao hơn và đóng góp hiệu quả hơn vào các diễn đàn quốc tế.

Kết luận

Sự tham gia của Ấn Độ tại LHQ là điển hình cho chiến lược ngoại giao dài hạn, có hệ thống, nhằm khẳng định vị thế cường quốc đang lên. Từ việc kiên trì theo đuổi mục tiêu trở thành thành viên thường trực Hội đồng Bảo an, đến việc chủ động đưa ra các sáng kiến về Ngày Quốc tế Yoga hay Liên minh Năng lượng Mặt trời Quốc tế, Ấn Độ đã khéo léo kết hợp sức mạnh quân sự, kinh tế với quyền lực mềm để tạo ra tầm ảnh hưởng toàn cầu.

Đối với Việt Nam, kinh nghiệm này mang nhiều giá trị thiết thực. Thay vì chạy đua thay đổi cấu trúc, Việt Nam có thể học hỏi cách Ấn Độ xây dựng liên minh, tận dụng các diễn đàn quốc tế để bảo vệ lợi ích quốc gia và của khối các nước đang phát triển. Hơn nữa, với uy tín quốc tế ngày càng cao, được thể hiện qua số phiếu ủng hộ kỷ lục tại Hội đồng Bảo an, Việt Nam cần tiếp tục phát huy vai trò thành viên có trách nhiệm. Cụ thể, Việt Nam nên tích cực đưa ra các sáng kiến trong những lĩnh vực thế mạnh như chống biến đổi khí hậu, an ninh nguồn nước và phát triển bền vững, nhằm đóng góp vào việc giải quyết các thách thức chung của nhân loại. Cuối cùng, việc đầu tư phát triển nguồn nhân lực ngoại giao đa phương sẽ là chìa khóa để Việt Nam có thể đảm nhiệm những trọng trách lớn hơn trong tương lai, tiếp tục khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế.

Tài liệu tham khảo
[1] https://baodanang.vn/an-do-huong-den-co-hoi-lich-su-tai-hoi-dong-bao-an-lien-hop-quoc-3224523.html
[2] https://enaun.cancilleria.gob.ar/en/content/statement-italy-behalf-%E2%80%9Cuniting-consensus%E2%80%9D-group-question-veto
[3] https://plo.vn/an-do-keu-goi-cai-cach-hdba-dua-nuoc-nay-thanh-thanh-vien-thuong-truc-post753522.html
[4] https://plo.vn/an-do-keu-goi-cai-cach-hdba-dua-nuoc-nay-thanh-thanh-vien-thuong-truc-post753522.html
[5] https://baotintuc.vn/the-gioi/an-do-tiep-tuc-keu-goi-cai-to-hoi-dong-bao-an-lhq-20240829092819665.htm
[6] https://www.indembassyhanoi.gov.in/page_ol/ayush-scholarship-scheme-for-the-academic-year/
[7] https://isa.int/
[8] https://cis.org.vn/an-do-va-hoi-dong-bao-an-lien-hop-quoc-7139.html
[9] https://baoquangninh.vn/my-trung-quoc-va-an-do-la-ba-quoc-gia-co-quan-doi-manh-nhat-2248181.html
[10] https://www.qdnd.vn/quoc-te/doi-ngoai-quoc-phong/viet-nam-an-do-nang-cao-kha-nang-phoi-hop-trong-hoat-dong-gin-giu-hoa-binh-lien-hop-quoc-804170
[11] Đại sứ quán Ấn Độ tại Việt Nam (2025). Báo cáo “Report on the inscription of Vietnam’s nomination “Yen Tu-Vinh Nghiem-Con Son, Kiep Bac Complex of Monuments and Landscapes”.
[12] https://hcdc.vn/ngay-quoc-te-phong-chong-dich-benh-2712--international-day-of-epidemic-preparedness-6cV9zu.html