Ngày 8/11/2016, khi thế giới bị cuốn theo cuộc bầu cử ở Mỹ, thì Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã xuất hiện trên sóng truyền hình quốc gia để thông báo về một quyết định kinh tế triệt để.

Ông Modi tuyên bố ngừng lưu thông các đồng tiền có mệnh giá lớn trong cuộc chiến chống tham nhũng và rửa tiền. Các đồng tiền mệnh giá Rs500  và Rs 1,000 chiếm khoảng 86% giá trị của tất cả các loại tiền tệ đang  lưu hành trong nền kinh tế phụ thuộc vào tiền mặt.

Kết quả của việc thông báo bất ngờ trên khiến người dân bình thường phải xếp hàng dài trước ngân hàng, tình trạng thiếu tiền mặt cấp tính và đình trệ các hoạt động kinh doanh kéo dài hàng tuần. Ông Modi thừa nhận sự bất tiện này trong khi thúc giục người dân Ấn ủng hộ cái mà ông gọi là "phong trào làm trong sạch đất nước".

Chủ nghĩa biểu tượng vô cùng mạnh mẽ. Hành động thu hồi tiền mặt giá trị cao được coi như là bằng chứng cho thấy ông Modi quyết tâm xóa sạch lịch sử và tẩy xóa di sản của các chính sách kinh tế thời kỳ xã hội chủ nghĩa ở Ấn Độ - và việc sử dụng rộng rãi các khoản tiền đen để phá hoại nền kinh tế.

Những người ủng hộ nói rằng, việc cải cách nền kinh tế chỉ là một phần của kế hoạch cải cách toàn diện của ông Modi và Đảng cầm quyền BJP vì họ đang tìm cách xây dựng một Ấn Độ mạnh mẽ để có thể khẳng định bản thân trên vũ đài toàn cầu.

Swapan Dasgupta, một nghị sĩ có quan hệ chặt chẽ với BJP, nói rằng: “Ông ấy không chỉ đơn thuần là một nhà cải cách, mà còn muốn chuyển đổi mô hình. Đó là làm cho Ấn Độ trở thành một xã hội có mục đích hơn. Ông ấy muốn động viên mọi người để Ấn Độ chuyển từ trốn chạy sang chạy đua”.

Theo ông Dasgupta, mặc dù việc ngưng sử dụng tiền mệnh giá lớn dường như không đạt được mục đích triệt tiêu tiền đen như dự kiến, nhưng nó rất quan trọng, bởi vì nó “chạm đến mọi công dân. Nó cho thấy, nếu cần thiết, Chính phủ có thể đưa ra một quyết định đau đớn và quốc gia sẽ trở nên đoàn kết sau đó”.

Đã ba năm rưỡi kể từ khi sự nổi tiếng của ông Modi đã giúp BJP lần đầu tiên đạt đa số ghế trong nghị viện. Đảng Quốc đại đã suy yếu trở thành phe đối lập, và chỉ giành 44 ghế trong số 543 ghế của quốc hội. Ông Modi được giao quyền với một chính phủ theo đuổi các chính sách không bị cản trở bởi chính sách liên minh đã hạn chế các chính phủ trước đây.

Đối với nhiều cử tri, điểm thu hút nhất của ông Modi là lời hứa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo ra nhiều việc làm cho dân số trẻ của Ấn Độ với 65% trong số đó dưới 35 tuổi. Ông cũng nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ cộng đồng doanh nghiệp tin rằng, ông có thể giải phóng tiềm năng kinh tế của đất nước. Gurcharan Das, tác giả và cựu giám đốc điều hành của Procter & Gamble India, nói rằng: “Đó là cuộc bầu cử đầu tiên, nơi mà người chiến thắng đã không thu hút cử tri bằng cách biến cử tri thành nạn nhân. Thay vào đó, ông “đã kêu gọi những khát vọng”.”

Trong những năm sau độc lập năm 1947, chương trình kinh tế của Ấn Độ được dẫn dắt bởi Jawaharlal Nehru, Thủ tướng đầu tiên của Ấn Độ, và con gái của ông là Indira Gandhi (cũng là Thủ tướng) và đảng Quốc đại, những người đã dẫn dắt cuộc đấu tranh tự do của đất nước.

Những chính sách theo khuynh hướng xã hội chủ nghĩa của ông Nehru và sự mất lòng tin đối với vốn tư nhân đã dẫn tới việc kiểm soát nhà nước, kiềm chế nền kinh tế. Ông tin rằng, bản sắc Ấn Độ phụ thuộc vào sự đa dạng tôn giáo và "nền văn hoá tổng hợp". Với một chính sách đối ngoại được gọi là "không liên kết", New Delhi đã cố gắng tránh né tránh những tranh chấp trong các cuộc cạnh tranh quốc tế.

Năm 1991, để đối phó với cuộc khủng hoảng cán cân thanh toán, Ấn Độ đã bắt đầu thay đổi từ các nguyên tắc của Chính phủ Nehru, cho phép đầu tư tư nhân và nước ngoài nhiều hơn và tăng cường quan hệ với Mỹ. Quá trình tự do hóa này thường không mấy thành công: Ấn Độ vẫn duy trì một khu vực phi chính thức rộng lớn của các doanh nghiệp quy mô nhỏ, phần lớn không được kiểm soát và nằm ngoài mạng lưới thuế.

Dưới thời Chính phủ BJP của ông Modi, sự thay đổi thứ hai dường như đang diễn ra. Ấn Độ đang trải qua một “sự chuyển đổi sâu sắc và cơ bản của các ý tưởng và lý tưởng”, theo Ram Madhav, Tổng Thư ký quốc gia của BJP, viết trên tờ Indian Express.

Ông đã đưa ra tầm nhìn bảo thủ của BJP cho Ấn Độ bằng cách nhấn mạnh “các thể chế tôn giáo - xã hội, như nhà nước, gia đình, tầng lớp, đạo sư và lễ hội”.

Thời gian đầu của nhiệm kỳ Modi có dấu hiệu tăng trưởng, nhưng sau khi đạt mức 9,1% trong quý I năm ngoái, tăng trưởng GDP của Ấn Độ đã giảm trong 5 quý liên tiếp, giảm xuống mức 5,7% trong ba tháng kết thúc vào ngày 30 tháng 6/2017.

Trong khi đó, chính phủ đã tiến lên với những cải cách quan trọng. Vào tháng 7, chính phủ đã thông qua sắc thuế hàng hoá và dịch vụ để thay thế một số lượng lớn các khoản thuế của các bang và địa phương, và lần đầu tiên đưa Ấn Độ này trở thành một thị trường đơn nhất thực sự.

Việc chuyển sang GST nhằm mục đích tăng tính tuân thủ thuế và doanh thu là một điều khó khăn. Các khiếu nại bao gồm số khung thuế khác nhau, tần suất yêu cầu nộp hồ sơ và những khó khăn với trang web để nộp hồ sơ khai thuế. Mặc dù có vấn đề, nhưng hầu hết các doanh nghiệp lớn vẫn lạc quan rằng, thuế sẽ mang lại lợi ích lâu dài. Chính phủ cũng đã quyết định tư nhân hoá hãng hàng không quốc gia Air India.

Năm ngoái, Ấn Độ đã đưa ra luật về phá sản đầu tiên, dự kiến sẽ giúp ngăn chặn sự tích tụ các khoản nợ xấu ở các ngân hàng. Luật đã bắt đầu với 12 trường hợp phá sản lớn đầu tiên.

Tuy nhiên, hiện các ngân hàng Ấn Độ đang chịu áp lực rất lớn, trong khi chính phủ lại thiếu không gian tài chính để thực hiện tái cơ cấu vốn đáng kể cho các ngân hàng quốc doanh.

Những con số tăng trưởng chậm chạp gần đây đã gây ra lo lắng ở New Delhi. Tuy nhiên, Jayant Sinha, nguyên Phó Bộ trưởng Tài chính và hiện là Bộ trưởng Bộ Hàng không dân dụng, cho rằng, sự suy thoái là hậu quả tự nhiên của việc thúc đẩy sự minh bạch và tuân thủ luật pháp.

Ông cho biết: “Khi bạn tiến hành những cuộc cải cách cơ bản, bạn sẽ gặp gián đoạn. Chúng tôi vừa đạp cần ly hợp, giải phóng bánh răng, và chúng tôi đang chuyển sang số 4. Chúng tôi đang trong quá trình vào số”.

Trung tâm Nghiên cứu Ấn Độ

Nguồn: https://www.ft.com/content/f4da3168-9482-11e7-83ab-f4624cccbabe