Trong cuộc họp gần đây của khối năm quốc gia, được tổ chức với chủ đề “Đối tác BRICS vì sự ổn định toàn cầu, an ninh chung và tăng trưởng đổi mới” - vào ngày 17/11/2020, tổ chức ghi nhận rằng, đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc hợp lý hóa hoạt động toàn diện của BRICS.

Với những nỗ lực đáng chú ý, BRICS đã liên tục thúc đẩy các sáng kiến y tế đa dạng, đặc biệt là vắc-xin, để ngăn chặn đại dịch Covid-19 đang tàn phá nền kinh tế toàn cầu. Hiện đã có vắc-xin của Trung Quốc và Nga, cả hai đều được báo cáo là hiệu quả và an toàn, và hiện đang sẵn sàng để tăng cường sản xuất quy mô lớn.

Quy mô của Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi cộng lại chiếm 1/4 nền kinh tế thế giới. Theo Tổ chức Y tế Thế giới WHO, Trung Quốc với dân số 1,3 tỷ người hiện đã quản lý để giảm lây nhiễm vi rút xuống gần 90.000 người, trong khi số ca nhiễm Covid-19 tích lũy của Ấn Độ vượt quá 9 triệu người. Brazil có hơn 6 triệu trường hợp và Nga hơn 2 triệu trường hợp tính tới tháng 11/2020. Nam Phi có tỷ lệ lây nhiễm thấp nhất trong BRICS, nhưng nhiều nhất trong số các quốc gia châu Phi.

Bên cạnh nhu cầu bức thiết phải tìm ra một giải pháp nhanh chóng và lâu dài để xử lý đại dịch toàn cầu, tổ chức này còn quan tâm sâu sắc đến việc tăng cường hợp tác kinh tế và tài chính giữa các nước thành viên, hợp tác công nghiệp hiệu quả và hợp tác thiết thực trong việc phát triển và triển khai các dự án năng lượng chung, viễn thông mới và các dự án công nghệ cao, cùng những dự án khác.

Theo các nguồn tin chính thức, Nga đã tổ chức 130 sự kiện ở các cấp khác nhau, bao gồm một số cuộc họp cấp bộ trưởng và liên ngành, và hội nghị thượng đỉnh BRICS chính thức lần thứ XII qua hình thức hội nghị truyền hình với điểm cầu chính đặt tại Mát-cơ-va.

Trong bài phát biểu, Tổng thống Vladimir Putin bày tỏ tin tưởng rằng, người đồng cấp của ông, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, sẽ đảm bảo tính liên tục trong công việc của tổ chức và sẽ bổ sung thêm các dự án và ý tưởng hợp tác mới thú vị giữa năm nước.

Trong khi chúc Thủ tướng Modi thành công, ông Putin cam đoan rằng, Nga sẽ hỗ trợ toàn diện cho các đối tác Ấn Độ trong việc chỉ đạo tổ chức cho đến vòng tiếp theo của hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ XIII vào năm 2021.

Mỗi thành viên BRICS tiếp quản vị trí Chủ tịch trong một năm. Xin nhắc lại rằng, Nga trước đây đã chủ trì BRICS vào năm 2015, đã tổ chức một hội nghị thượng đỉnh tại thành phố tỉnh Ufa. Nga cũng chủ trì nhóm vào năm 2009, trước khi BRIC chuyển thành BRICS sau khi Nam Phi gia nhập.

Năm 2016, Ấn Độ đã tổ chức Hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ tám với chủ đề “Xây dựng các giải pháp tập thể, hòa nhập và thích ứng” tại Goa, Ấn Độ. Nhằm tăng cường hiểu biết và gắn kết với các nước trong khu vực, Ấn Độ đã tổ chức một hội nghị thượng đỉnh kết nối các nhà lãnh đạo BRICS với các nhà lãnh đạo của Sáng kiến Vịnh Bengal về Hợp tác Kinh tế và Kỹ thuật Đa ngành bao gồm Bangladesh, Bhutan, Myanmar, Nepal, Sri Lanka và Thái Lan. Theo kế hoạch đề ra, hội nghị thượng đỉnh tháng 10/2016 đã thông qua một tuyên bố chung và thông qua Kế hoạch Hành động Goa.

Hiện tại, khi Ấn Độ nắm quyền lãnh đạo BRICS, có hiệu lực từ đầu tháng 1/2021, các chuyên gia và nhà nghiên cứu đang thể hiện sự quan tâm sâu sắc và đang thảo luận về các khả năng hợp tác đa phương, những thách thức hiện có và xác định các ưu tiên đa dạng, điểm mạnh và điểm yếu của BRICS.

Hầu như tất cả các chuyên gia được phỏng vấn cho bài báo này đều thừa nhận nền tảng ba bên - Nga, Ấn Độ và Trung Quốc (RIC) - tạo điều kiện thuận lợi cho việc ra quyết định đối với một số vấn đề. Trung Quốc, với Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), thúc đẩy hoạt động đầu tư và kinh doanh trên toàn thế giới với tốc độ nhanh hơn. Ấn Độ có dấu ấn với khoa học, công nghệ và thương mại. Nga nổi bật với chính sách ngoại giao tinh chỉnh, chẳng hạn như ủng hộ nhất quán các cải cách bán buôn, đặc biệt là được sự ủng hộ của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.

Giáo sư Ashok Tiku, Hiệu trưởng Trường Ngôn ngữ Amity và Thành viên Trung tâm BRICS tại Đại học Amity nhấn mạnh rằng, ưu tiên của Ấn Độ, với tư cách là Chủ tịch BRICS, nên là “tìm kiếm cơ sở chung về các cải cách của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc để tạo điều kiện cho Nam Phi, Brazil và Ấn Độ tham gia Hội đồng Bảo an này với tư cách thành viên thường trực. Trở ngại lớn nhất là Trung Quốc, nhưng nếu các thành viên khác thuyết phục được Trung Quốc, các cải cách có thể tiến triển thuận lợi”.

Giáo sư Ashok Tiku nói thêm: “Vì Ấn Độ gia nhập UNSC với tư cách là thành viên không thường trực từ tháng 1/2021, đây nên là ưu tiên hàng đầu của Ấn Độ. Chúng tôi cảm thấy Liên hợp quốc sẽ không thể hiện đúng vai trò nếu không có những cải cách cần thiết. Ưu tiên thứ hai, tất nhiên, là một hội nghị quốc tế về hợp tác chống khủng bố ”.

Nhưng đối với Tiến sĩ Pankaj Kumar Jha, Phó Giáo sư tại Đại học Toàn cầu O P Jindal ở Sonipat, Haryana, xung đột biên giới Trung Quốc và Ấn Độ sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến BRICS.

Tiến sĩ Jha nói: “Quan hệ của Trung Quốc và Ấn Độ sẽ có tác động đến BRICS, và nó đã từng xảy ra trong quá khứ trong cuộc khủng hoảng Doklam và sau đó cũng là khi Trung Quốc cố gắng đưa chương trình nghị sự riêng vào hoạt động của BRICS. Điều này đã bị Nga và Brazil phản đối kịch liệt. Ngay cả việc đưa Nam Phi tham gia nhóm cũng là ý đồ của Trung Quốc nhằm tăng cường sức mạnh của Trung Quốc vào quá trình đối thoại”.

Tiến sĩ Jha nói, tuy nhiên, Ấn Độ và Trung Quốc đang hợp tác để phát triển các cấu trúc tài chính thay thế, các hướng dẫn gắn kết trong khu vực châu Á và các quốc gia đang phát triển phía Nam địa cầu về nhiều vấn đề như thương mại, đầu tư và phát triển sự hiểu biết để sự thống trị của phương Tây có thể giảm xuống mức tối thiểu trong kiến trúc tài chính toàn cầu, và nói thêm: “nền tảng hợp tác trong BRICS mang lại các nguồn lực tiềm năng và các yêu cầu phát triển quan trọng dưới một tổ chức chung”.

Tiến sĩ Jha chỉ ra thêm rằng, cả hai quốc gia châu Á (Ấn Độ và Trung Quốc) phần lớn khác nhau về nhiều vấn đề và có những thách thức chính sách đối ngoại khác nhau, những khác biệt này đã có và sẽ vẫn còn tồn tại, đặc biệt là việc Ấn Độ tham gia Hội nghị cấp cao Đông Á bị Trung Quốc và Malaysia phản đối.

Ngoài ra, Trung Quốc đã cố gắng hạn chế sự tương tác và ưu thế của ASEAN đối với tiến trình ASEAN + 3 trong khi Ấn Độ muốn phát triển tiến trình ASEAN + 6 như một cơ chế đối thoại cốt lõi. Ấn Độ tỏ ra dè dặt trước việc Trung Quốc xây đập trên sông Brahmaputra và thậm chí trên sông Mekong. Tiến sĩ Jha giải thích lập trường của Ấn Độ đối với các hoạt động quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Đông và các biên giới biển liên quan.

Tiến sĩ Jha cũng cho biết, tuy nhiên, về các vấn đề an ninh phi truyền thống và phát triển các mối liên kết thương mại và đầu tư tốt hơn đã cho thấy những dấu hiệu hợp tác, nhưng Ấn Độ cảnh giác với việc hàng xuất khẩu của Trung Quốc được tiếp cận thị trường nhiều hơn so với các nước khác tiếp cận thị trường Trung Quốc, do đó các cuộc đàm phán và các khía cạnh nguồn gốc xuất xứ hàng hóa sẽ là những điểm khó chịu mà hai bên sẽ phải giải quyết trong những năm tới.

Về một lưu ý tích cực hơn, ông nói: “BRICS đóng vai trò như một nền tảng để thảo luận và đối thoại nhưng ASEAN là một không gian chiến lược, nơi hai nước (Ấn Độ và Trung Quốc) sẽ cố gắng tác động đến tổ chức với tư cách là các bên liên quan hợp pháp.”

Trong một bài báo có tiêu đề “Những mâu thuẫn gia tăng giữa một hội nghị thượng đỉnh BRICS khác” được xuất bản bởi Observer Research Foundation, một tổ chức phi chính phủ nghiên cứu chính sách công tư nhân và phi lợi nhuận, Tiến sĩ Rajeswari Pillai Rajagopalan cho rằng, mục tiêu của Ấn Độ trong việc tham gia với BRICS có thể là một nỗ lực để chứng minh nước này duy trì quyền tự chủ chiến lược và rằng, Ấn Độ tham gia với tất cả các cường quốc cho dù còn tồn tại một vài điều chưa thực sự phù hợp.

Tiến sĩ Rajagopalan đã viết, Trung Quốc và Nga tham gia nhóm BRICS với mục tiêu chính trị là làm đối trọng với Mỹ, mục tiêu này rất bất an với các lợi ích của Ấn Độ, vì Ấn Độ đã đầu tư đáng kể vào việc xây dựng và nuôi dưỡng các mối quan hệ song phương với Mỹ cũng như tham gia chiến lược với các nước nhỏ hơn, như Tứ giác, và các tổ chức ba bên ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Việc Ấn Độ làm việc với Trung Quốc trong khối BRICS, nhưng đồng thời tham gia với các nước khác trong nhóm Bộ tứ, như vậy là hạn chế và kiềm chế “hành vi hung hăng và bắt nạt” của Trung Quốc trong khu vực đang làm tăng thêm một loạt mâu thuẫn. Chắc chắn, BRICS không thể là một nhóm quân sự và an ninh do sự khác biệt đáng kể giữa mỗi bên, đặc biệt là giữa Ấn Độ, Trung Quốc và Nga.

Bà chỉ ra rằng sự thành công của các nhóm như BRICS sẽ phụ thuộc vào tình trạng của mối quan hệ song phương giữa các quốc gia trong nhóm. Quan hệ Ấn Độ - Trung Quốc trong bối cảnh xung đột Galwan không cho thấy rằng, tất cả đều tốt đẹp trên bình diện song phương hoặc thậm chí trong bối cảnh khu vực.

Tiến sĩ Rajagopalan kết luận rằng, khi mâu thuẫn cứ chồng chất lên nhau, các câu hỏi về tương lai của BRICS sẽ trở nên cấp thiết, nhất là trong bối cảnh các cuộc đối thoại trong nhóm trở nên kém hiệu quả.

Các nước thành viên BRICS (Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi) đại diện cho khoảng 26% diện tích địa lý của thế giới và là nơi sinh sống của 3,6 tỷ người, khoảng 42% dân số thế giới, với tổng GDP danh nghĩa là 16,6 nghìn tỷ USD.

Tác giả: Kester Kenn Klomegah, chuyên gia nghiên cứu chính sách Nga-châu Phi.

Trung tâm Nghiên cứu Ấn Độ

Nguồn: https://www.indepthnews.net/index.php/the-world/russia/4020-india-succeeds-russia-as-brics-chair-amid-rising-challenges

Bấm vào đây để đọc bản tiếng Anh của bài viết này/Click here to read the English version of this article