Các mối quan hệ quốc tế hiện đại, giống như những thế kỷ trước, vẫn chịu ảnh hưởng nặng nề của nhân tố con người, hoặc sử dụng cách nói lịch sử, vai trò của cá nhân trong lịch sử. Nga và Ấn Độ hiện đang được dẫn dắt bởi những người đã đạt được sự nổi tiếng trên toàn thế giới và được coi là những chính trị gia có năng lực. Tất nhiên, sự phù hợp góp phần thúc đẩy quan hệ song phương. Ngoài ra, lý thuyết cấu trúc của chủ nghĩa tân hiện thực cho chúng ta biết rằng, các yếu tố cấu trúc, chẳng hạn như hiện thực chứ không phải là sự liên kết được tạo ra của các cường quốc trên toàn cầu, là quan trọng nhất trong quan hệ quốc tế.

Mối quan hệ qua lăng kính của lý thuyết quan hệ quốc tế

Ấn Độ, đã tồn tại với tư cách là một quốc gia độc lập trên bản đồ chính trị toàn cầu từ năm 1947, đã đạt được những thành công đáng kể trong những năm qua, vươn lên trở thành cường quốc đẳng cấp thế giới và nền kinh tế lớn thứ ba thế giới. Vị trí nổi bật và vai trò của Ấn Độ đang không ngừng gia tăng và tác động của nó có thể được nhìn thấy trên khắp Nam và Trung Á, cũng như Cận và Trung Đông. Hơn nữa, một số nhà khoa học cho rằng, Ấn Độ là một trong số ít siêu cường quốc trên thế giới. Mặt khác, Nga là một thế lực quân sự phát triển, với nền văn hóa chiến lược, cũng như truyền thống quân sự và ngoại giao. Bằng mắt thường vẫn có thể thấy tầm ảnh hưởng và vị thế của Moscow trong không gian hậu Xô Viết, Cận Đông và Trung Đông và Châu Á. Bất chấp những thách thức về kinh tế và nhân khẩu học, Nga vẫn duy trì một vai trò quan trọng trong các vấn đề quốc tế.

Tuy nhiên, dù nổi bật, họ vẫn chưa phải là siêu cường thực sự, mà chỉ có thể kể đến Mỹ và Trung Quốc; nhưng dù sao thì họ cũng ở khá gần mốc này, có ý nghĩa to lớn đối với quan hệ quốc tế. Có lý do để cho rằng, vị thế của các siêu cường trong khu vực đang được cải thiện vào thời điểm này. Với cuộc đụng độ giữa Mỹ và Trung Quốc trên nhiều mặt, một số người cuối cùng sẽ phải gánh chịu toàn bộ gánh nặng của cuộc xung đột này, điều mà cả Ấn Độ và Nga dường như không thể thoát khỏi. Trong những thập kỷ tới, xung đột giữa Bắc Kinh và Washington sẽ vẫn là cốt lõi của chính trị quốc tế, và kết quả sẽ phải gánh chịu một cái giá đáng kể. Một số quốc gia lớn khác có thể ít chịu ảnh hưởng hơn, điều này có thể được sử dụng để đầu tư vào tăng trưởng và hiện đại hóa.

Sự độc lập mang tính lịch sử của Nga và Ấn Độ trong chính sách đối ngoại, vốn không phổ biến trong quá trình vận động và hệ thống quan hệ quốc tế đang bùng phát hiện nay, điều này có ý nghĩa đặc biệt đối với quan hệ hai nước. Sự mất độc lập trong chính sách đối ngoại của một quốc gia có thể là nguyên nhân ít có khả năng nhất làm giảm mức độ tin cậy. Tuy nhiên, dựa trên con đường phát triển hiện tại của hai quốc gia, điều này khó có thể xảy ra trong tương lai gần. Chúng ta đang đối phó với các chủ thể khá quyền lực trong các vấn đề quốc tế và không thể để họ trở nên phụ thuộc vào các siêu cường ngày nay. Hơn nữa, bất kể kịch bản và quy mô của cuộc đối đầu Mỹ-Trung như thế nào, quan hệ Nga-Ấn có thể trở thành lực lượng để ổn định Âu-Á và có khả năng là cả hệ thống quan hệ quốc tế nói chung.

Bối cảnh của mối quan hệ giữa Ấn Độ và Nga

Mối quan hệ Nga-Ấn có từ thế kỷ 17, và trong những năm qua, chúng ta đã chứng kiến những mối quan hệ này đã phát triển như thế nào. Liên Xô và Ấn Độ thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1947. Hơn 250 hiệp ước song phương đã được ký kết giữa Nga và Ấn Độ sau khi Liên Xô giải thể, trong đó, Hiệp ước Hữu nghị và Hợp tác, được ký vào ngày 28 tháng 1 năm 1993, và Tuyên bố về Quan hệ Đối tác Chiến lược Ấn Độ-Nga, được ký trong chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng thống Vladimir Putin tới Ấn Độ vào tháng 10 năm 2000, là nền tảng của quan hệ đối tác. Tương tác song phương có thể được mô tả là quan hệ đối tác chiến lược, và các nhà quan sát sau này bắt đầu sử dụng thuật ngữ đặc quyền cho tình huống này.

Kết quả là, mối quan hệ giữa các bên này bền chặt và dựa trên lợi ích tự nhiên và sự hợp tác chung. Quan hệ đối tác được xây dựng trên cơ sở bình đẳng vững chắc. Trong hoàn cảnh như vậy, không ai cảm thấy bị bóc lột và sự hợp tác không bị coi là gánh nặng. Thông thường, sự hợp tác mang tính nhân tạo, chứ không phải mang tính tự nhiên.  Trong lý thuyết quan hệ quốc tế, những người theo chủ nghĩa hiện thực cấu trúc rất xem trọng các khái niệm và yếu tố này. Vì khuôn khổ của thế giới hiện đại, quan hệ đối tác là tự cung tự cấp. Nếu chúng ta xem xét hai quốc gia khác nhau, với các dân tộc, nền văn hóa, hệ thống chính trị và lịch sử khác nhau, trong những trường hợp bình thường, họ vẫn muốn hợp tác từ quan điểm của khuôn khổ quan hệ quốc tế. Đây là bản chất của thiết kế cấu trúc. Một số lượng lớn các bên thường xuyên được yêu cầu thiết lập các cấu trúc xã hội ảo làm nền tảng để mở rộng tương tác, hình thành hợp tác chiến lược và hình thành các mối quan hệ mật thiết. Mặt khác, Matxcơva và New Delhi không yêu cầu điều này vì mối quan hệ của hai bên được củng cố bởi mức độ thân thiết và ăn ý giữa các nhà lãnh đạo.

Hợp tác trong các lĩnh vực khác nhau

Tổng thống Vladimir Putin chỉ thực hiện một vài chuyến công du quốc tế trong quá khứ. Hơn nữa, hai bên đã công bố xây dựng khuôn khổ 2 + 2, trong đó đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và liên tục giữa bộ trưởng quốc phòng và ngoại giao của hai quốc gia. Từ cuộc chiến tổng hợp chống lại đại dịch trên toàn thế giới đến hợp tác kinh tế và hợp tác quân sự-kỹ thuật, quan hệ Nga-Ấn ở cấp độ cao, nhưng vẫn còn không gian phát triển. Do đó, hai bên đã quyết định sản xuất vắc xin Sputnik V ở Ấn Độ, vốn đã được công nhận chính thức. Ngoài ra, Ấn Độ là một trong những quốc gia hiếm hoi có hai loại vắc xin được tiêm cùng một lúc: Covishield và Covaxin.

Hợp tác kinh tế thương mại cũng được mở rộng trong những năm qua; tuy nhiên, nó vẫn còn xa so với tiềm năng thực sự. Kim ngạch thương mại dao động khoảng 10 tỷ USD/năm. Ấn Độ có đủ năng lực và ý chí trở thành nhà đầu tư lớn vào kinh tế vùng Viễn Đông của Nga. Chuyến thăm của Thủ tướng Narendra Modi tới Vladivostok, Nga, vào năm 2019 là khởi đầu cho việc ra đời chiến lược mới của Ấn Độ - “Hành động ở Viễn Đông”, chiến lược này ưu tiên hợp tác thương mại giữa các vùng.  Gần đây, chính quyền bang Gujarat đã gửi lời mời đến các thống đốc vùng Viễn Đông Nga tham gia Hội nghị thượng đỉnh nhà đầu tư Gujarat vào năm 2022. Chúng tôi nhấn mạnh rằng, bang phía tây này là quê hương của Thủ tướng Modi và đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế Ấn Độ. Các bên đang nỗ lực để tăng cường hành lang hàng hải Vladivostok-Chennai bằng cách thực hiện các dự án và sáng kiến ​​cơ sở hạ tầng Bắc-Nam. Mục tiêu đến năm 2025 là nâng hợp tác thương mại và đầu tư lên 30 tỷ USD. Các siêu cường trong khu vực cũng đã ký các hợp đồng năng lượng lớn. Nga sẽ cung cấp dầu cho Ấn Độ, điều này sẽ làm sâu sắc thêm mối quan hệ song phương và củng cố sức mạnh của cả hai bên.

Trong một cuộc phỏng vấn với truyền thông Nga, Đại sứ Nga tại Ấn Độ Nikolay Kudashev cũng cho biết, mặc dù kinh tế suy thoái vào năm 2020, nhưng kim ngạch ngoại thương của khu vực liên bang Viễn Đông với Ấn Độ đã tăng hơn 5% lên 764 triệu USD, và các khu vực  Bắc Cực của Nga đã tăng kim ngạch thương mại với các đối tác Ấn Độ lên 12,6% lên mức 800 triệu USD. Ví dụ như Rosneft, Gazpromneft và Sibur có một số dự án với các đối tác Ấn Độ.

Hợp tác quân sự-kỹ thuật có thể sẽ là một trong những chủ đề quan trọng nhất trong các cuộc thảo luận song phương. Đại sứ Nga tại Ấn Độ cho biết: “Sẽ không ngoa khi tuyên bố rằng 60-70% thiết bị của quân đội Ấn Độ là của Liên Xô và Nga”. Theo các chuyên gia độc lập, gần 80% Hải quân Ấn Độ được cung cấp vũ khí của Nga, trong khi Lực lượng Không quân được trang bị tới 70%. Theo các chuyên gia, Nga được cho là đã bán hơn 65 tỷ USD vũ khí quân sự cho Ấn Độ trong những năm gần đây. Theo trang web The Diplomat thì hai quốc gia đang phối hợp sản xuất hợp pháp súng trường tấn công AK203.  Theo truyền thông nhà nước Nga, Nga và Ấn Độ đang thực hiện một số dự án song phương, bao gồm tổ hợp BrahMos, hợp tác phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ năm, đồng thời sản xuất máy bay và xe tăng được cấp phép. Vào ngày 6 tháng 12, Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ Rajnath Singh tuyên bố trên Twitter rằng, Ấn Độ đã ký nhiều thỏa thuận, hợp đồng và nghị định thư về vũ khí cỡ nhỏ và hợp tác quân sự. Ngoài ra, trước cuối năm nay, Ấn Độ sẽ nhận được hệ thống S-400 đầu tiên.

Vấn đề Afghanistan và chống khủng bố

Quốc phòng, chống khủng bố và hồ sơ Afghanistan đều là những chủ đề nóng trong quan hệ song phương lúc này. Lãnh đạo hai quốc gia đã quyết định thiết lập một cơ chế tham vấn thường trực giữa Ấn Độ và Nga vào mùa hè năm 2021, do Cố vấn An ninh Quốc gia Nikolai Patrushev và Ajit Doval đứng đầu. Đại sứ Nga cho biết, Ấn Độ đã chính thức tham gia vào khuôn khổ Moscow về Afghanistan. Nikolai Patrushev, Thư ký Hội đồng Bảo an, cũng tham gia cuộc thảo luận về an ninh ở Delhi. Trong vấn đề Afghanistan, cả hai bên đều nhấn mạnh rằng, các nước đoàn kết với nhau với cách tiếp cận tương đối chặt chẽ.

Các vấn đề của Afghanistan cần được xem xét sâu hơn. Vì nhiều lý do, Ấn Độ có thể khẳng định vị trí lãnh đạo ở Nam Á. Các đặc điểm kinh tế, nhân khẩu học và quân sự của nước này vượt trội hơn nhiều so với các nước láng giềng. Do đó, các chiến lược gia của New Delhi không thể bỏ qua những diễn biến ở Afghanistan. Sau chiến thắng của Taliban vào ngày 15 tháng 8 năm 2021 — nhóm này bị  Nga cấm - Afghanistan, đối với Ấn Độ, đã chuyển từ chỗ cơ hội sang tiềm ẩn các mối đe dọa. Chế độ độc tài thân thiện, có thể dự đoán được, bất luận kém hiệu quả, phụ thuộc vào các lực lượng nước ngoài và tham nhũng, đã được thay thế bằng một phong trào cực đoan thù địch và sử dụng chủ nghĩa khủng bố như một công cụ chính trị. Do đó, Ấn Độ trở nên nhạy cảm với các diễn biến ở Afghanistan, cũng như các động lực của quỹ đạo chính trị mới của Kabul. Mối quan tâm đã được đưa ra về sự phát triển vai trò của Pakistan trong nền chính trị Afghanistan. Phong trào Taliban được quân đội Pakistan hình thành, tài trợ và bảo vệ, phong trào này thường được ghi lại trong các tài liệu học thuật và chưa bao giờ bị che giấu. Với sự đối kháng của hai quốc gia và vấn đề Kashmir, mối quan tâm của Ấn Độ thậm chí còn trở nên rõ ràng và chính đáng hơn, nói theo ngôn ngữ của các vấn đề quốc tế.

Các nhà quan sát cho rằng Taliban không có khả năng xây dựng chính phủ thông thường và hiệu quả và khắc phục các vấn đề của Afghanistan ủng hộ quan điểm này. Taliban dường như bị chia rẽ trong mục tiêu và hành vi của họ. Một số nhóm thuộc phong trào này mâu thuẫn với nhau. Có lẽ, kịch bản dễ chịu nhất là một kịch bản trong đó những người theo chủ nghĩa hiện đại tương đối và ôn hòa chiến thắng những người theo phe cực đoan của Mạng lưới Haqqani, những người hoàn toàn phụ thuộc vào Rawalpindi. Đồng thời, trên thực tế, tất cả các cường quốc đều nhấn mạnh sự cần thiết việc Taliban từ bỏ chủ nghĩa khủng bố như một công cụ đấu tranh chính trị, cắt đứt quan hệ với al-Qaeda và thành lập một chính phủ mang tính bao trùm.

Vai trò của Ấn Độ ở Nam Á giống như vị thế độc tôn của Nga ở không gian hậu Xô Viết. Do đó, theo quan điểm của chủ nghĩa tân hiện thực, Ấn Độ, với tư cách là một nhà lãnh đạo khu vực, có thể tuyên bố có tiếng nói duy nhất của mình trong bối cảnh cuộc khủng hoảng Afghanistan.

Do đó, hợp tác trong vấn đề Afghanistan đã trở thành một trong những khía cạnh quan trọng nhất của quan hệ Nga-Ấn. Sự kiểm soát của Taliban là một thực tế ở Afghanistan hiện đại. Phong trào cấp tiến dường như có cơ hội duy trì quyền lực, ít nhất là vào lúc này. Từ quan điểm của chủ nghĩa khủng bố quốc tế, tình hình này có tính phá hoại. Chiến thắng của Taliban đóng vai trò như một mô hình kinh doanh, động lực và tấm gương cho các tổ chức khủng bố trên toàn thế giới cũng như những bên tham gia đồng tình trong các vấn đề quốc tế. Tuy nhiên, chúng ta phải tiếp tục đối phó với vấn đề Afghanistan. Đối với tất cả những người chơi nghiêm túc trong đời sống cộng đồng quốc tế, cần có sự hợp tác rộng rãi trong sự tương tác này. Nhiều quốc gia, bao gồm Nga, Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ, Iran, Pakistan, Uzbekistan, các nước Trung Á và Liên minh châu Âu, đều cần trao đổi quan điểm và khả năng hiểu rõ lập trường của nhau về vấn đề Afghanistan. Các cơ chế của Liên hợp quốc có tiềm năng đóng một vai trò hữu ích trong tình huống này.

Trung tâm Nghiên cứu Ấn Độ

Nguồn: https://www.orfonline.org/expert-speak/superpowers-great-equalisers/