Thủ tướng Narendra Modi đã có chuyến thăm cấp nhà nước kéo dài hai ngày tới Brunei vào đầu tháng 9/2024, đây là lần đầu tiên một Thủ tướng Ấn Độ có chuyến thăm đến Brunei. Chuyến thăm mang ý nghĩa đặc biệt khi Ấn Độ và Brunei kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ song phương trong năm nay, cũng là năm đánh dấu kỷ niệm 10 năm ra mắt Chính sách Hành động phía Đông của Ấn Độ (AEP). 

Mặc dù quan hệ ngoại giao giữa Ấn Độ và Brunei có tầm quan trọng, nhưng nó thường bị coi là một khía cạnh ít được chú ý trong cam kết hướng Đông của Ấn Độ. Tuy có vẻ khiêm tốn, nhưng Brunei đóng vai trò chiến lược quan trọng trong tính toán của Ấn Độ trong AEP, đặc biệt trong các lĩnh vực năng lượng và không gian. Dù không nổi bật như các quốc gia lớn trong ASEAN như Malaysia, Singapore hay Indonesia, Brunei vẫn quan trọng vì nhiều lý do ngắn hạn và dài hạn. Brunei có tiềm năng trở thành “Singapore thứ hai” đối với Ấn Độ ở khu vực Đông Nam Á, đặc biệt trong các lĩnh vực quan trọng như năng lượng, khoa học và công nghệ, và hợp tác hạ tầng với Ấn Độ. 

Chuyến thăm Brunei của Thủ tướng Modi không nên bị coi là một sự kiện đơn lẻ. Ông đã và đang nỗ lực tiếp cận các quốc gia chưa nhận được nhiều sự chú ý. Ví dụ, các chuyến thăm gần đây của Modi tới Áo và Ba Lan cho thấy nỗ lực ngoại giao của ông tập trung vào những quốc gia quan trọng với Ấn Độ và có tiềm năng trở thành đối tác mạnh mẽ hơn nhưng chưa được quan tâm đúng mức trong vài thập kỷ qua. 

Brunei Darussalam, quốc gia nhỏ nhất ở khu vực Đông Nam Á sau Singapore, phù hợp với chiến lược này. Dù có quy mô nhỏ, Brunei vẫn là một trong những nền kinh tế mạnh nhất khu vực và là một trong bốn quốc gia sản xuất dầu lớn nhất Đông Nam Á. Brunei cũng là quốc gia xuất khẩu khí đốt tự nhiên lớn thứ chín trên thế giới. Đáng chú ý, dầu mỏ và khí đốt đóng góp tới 90% GDP của Brunei. 

Do đó, hợp tác năng lượng là nền tảng của quan hệ Ấn Độ - Brunei. Đối với Ấn Độ, quốc gia tiêu thụ và nhập khẩu dầu lớn thứ ba thế giới, việc không phụ thuộc vào một số ít quốc gia để đáp ứng nhu cầu năng lượng là rất quan trọng. Vai trò của Brunei như một nhà xuất khẩu năng lượng đáng tin cậy hoàn toàn phù hợp với mục tiêu chiến lược của Ấn Độ trong việc đa dạng hóa danh mục năng lượng và giảm sự phụ thuộc quá mức vào các nguồn cung từ Nga và Tây Á. 

Hợp tác năng lượng giữa hai quốc gia cũng sẽ tiết kiệm chi phí hơn nhờ vào vị trí địa lý gần gũi tương đối của Brunei so với Nga và Tây Á. Với chuyên môn của Ấn Độ trong lĩnh vực lọc dầu và các quy trình hạ nguồn, sự hợp tác sâu hơn trong phát triển hạ tầng năng lượng tại Brunei có tiềm năng lớn. Các công ty Ấn Độ như ONGC Videsh Limited (OVL) và Gas Authority of India Limited (GAIL) đã bày tỏ sự quan tâm đến lĩnh vực dầu khí của Brunei, cho thấy tiềm năng lớn của hợp tác năng lượng. Xét đến việc Ấn Độ chưa phải là một trong năm quốc gia nhập khẩu dầu và khí đốt tự nhiên hàng đầu từ Brunei, vẫn còn nhiều cơ hội hợp tác trong lĩnh vực này. Ấn Độ hiện chỉ chiếm dưới 12% lượng xuất khẩu hydrocarbon của Brunei. 

Sự mở rộng hợp tác năng lượng này sẽ hợp lý hóa việc bảo đảm an ninh cho các tuyến đường biển giao thương giữa Ấn Độ và Brunei.  Khi hợp tác năng lượng giữa Ấn Độ và Brunei phát triển thêm, điều này sẽ dẫn đến sự hiện diện lớn hơn của Ấn Độ tại vùng biển đó, được thúc đẩy bởi các lợi ích kinh tế và năng lượng của mình. Ấn Độ liên tục ủng hộ một trật tự quốc tế dựa trên luật lệ và giải quyết hòa bình các tranh chấp ở Biển Đông, điều này phù hợp với lập trường của Brunei. Tuyên bố chung về Quan hệ Đối tác Tăng cường giữa hai nước đã tái khẳng định cam kết của họ về việc “duy trì và thúc đẩy hòa bình, ổn định, an toàn hàng hải và an ninh, cũng như tôn trọng tự do hàng hải và hàng không và giao thương hợp pháp không bị cản trở, phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982.”

Trụ cột quan trọng khác trong quan hệ Ấn Độ - Brunei là lĩnh vực không gian. Tổ chức Nghiên cứu Không gian Ấn Độ (ISRO) đã thiết lập Trạm Theo dõi và Điều khiển (TTC) tại Brunei vào năm 2000, theo dõi và giám sát tất cả các vệ tinh và phương tiện phóng vệ tinh hướng về phía đông. Hợp tác trong lĩnh vực quan trọng này được thiết lập thông qua Biên bản Ghi nhớ lâu dài giữa hai chính phủ.

Nằm trên đảo Borneo, vị trí xích đạo của Brunei làm cho nơi đây trở thành một địa điểm rất phù hợp cho việc phóng vệ tinh địa tĩnh, các trạm mặt đất và cơ sở hạ tầng giám sát không gian. Điều này không chỉ làm cho việc giao tiếp với các vệ tinh trở nên dễ dàng hơn, hỗ trợ theo dõi chính xác hơn, tiếp nhận dữ liệu và điều khiển mà còn có thể trở thành một địa điểm phóng tiết kiệm chi phí vì tiêu tốn ít nhiên liệu hơn. Là một cường quốc không gian lớn, với tầm nhìn lâu dài ở Ấn Độ - Thái Bình Dương, Ấn Độ nên hợp tác với Brunei trong việc phát triển Brunei thành một cảng không gian.

Mặc dù thương mại giữa hai nước vẫn còn tương đối khiêm tốn ở mức 195,2 triệu USD (năm 2023), so với thương mại của Ấn Độ với các quốc gia ASEAN khác, nhưng đã tăng trưởng đều đặn trong những năm gần đây. Hai quốc gia cần đa dạng hóa thương mại và đầu tư vào các lĩnh vực mới, bao gồm cơ sở hạ tầng, công nghệ thông tin, ngành khách sạn, du lịch và dược phẩm. Thương mại Ấn Độ - Brunei được quản lý thông qua Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN - Ấn Độ (AIFTA), hiện đang được xem xét lại sau khi có hiệu lực cách đây mười lăm năm.

Brunei là một phần quan trọng trong sự tham gia rộng lớn hơn của Ấn Độ với Đông Nam Á trên cả hai trụ cột đa phương và song phương. Mối quan hệ của Ấn Độ với ASEAN là chìa khóa cho AEP, và tư cách thành viên của Brunei đảm bảo rằng nước này là một phần của các cuộc đối thoại ngoại giao, kinh tế và an ninh trong khu vực mà Ấn Độ tìm cách làm sâu sắc. Năm 1992, khi Ấn Độ bắt đầu sự tham gia đa phương và song phương sâu hơn với Đông Nam Á, Brunei đã đứng ở vị trí tiên phong. Quốc vương Sultan Haji Hassanal Bolkiah đã thực hiện chuyến thăm cấp nhà nước đầu tiên đến Ấn Độ từ ngày 5-18 tháng 9 năm 1992, khi Thủ tướng lúc bấy giờ P.V. Narasimha Rao phát động chính sách Nhìn Đông. Brunei cũng là quốc gia phối hợp cho Ấn Độ trong khu vực ASEAN từ năm 2012 đến 2015.

Là một thành viên của ASEAN, Brunei đã đóng vai trò quan trọng trong sự tham gia thể chế của Ấn Độ với ASEAN. Vai trò của Brunei với tư cách là một thành viên ASEAN cho phép Ấn Độ hợp tác với quốc gia này cả theo chiều hướng song phương và thông qua các khuôn khổ do ASEAN dẫn dắt.