Ấn Độ đang ở vị trí thuận lợi để thúc đẩy mối quan hệ song phương dưới thời chính phủ Công đảng mới do Keir Starmer lãnh đạo. Đảng Bảo thủ có thể đáng phải nhận nhiều lời chỉ trích vì nhiệm kỳ 15 năm đầy biến động của mình. Nhưng khi nói đến Ấn Độ, không còn nghi ngờ gì nữa rằng Đảng Bảo thủ đã chủ trì việc định hướng lại mối quan hệ tích cực giữa London và Delhi. Loại bỏ một số gánh nặng của di sản thuộc địa, đảng này đã tháo gỡ chính sách của Anh đối với Ấn Độ khỏi các yếu tố Pakistan và Kashmir, đồng thời định hình sự tham gia vào khuôn khổ Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương rộng lớn hơn.

Họ cũng đã đàm phán lộ trình chuyển đổi quan hệ song phương trên diện rộng, từ chuyển đổi xanh đến quốc phòng, công nghệ mới và an ninh hàng hải. Thỏa thuận về Di cư đã giúp hai bên giải quyết thách thức về nhập cư bất hợp pháp và tạo điều kiện thuận lợi cho dòng tài năng Ấn Độ vào Anh. Không phải tất cả các vấn đề đã được giải quyết. Delhi vẫn lo ngại về việc hoạt động chống Ấn Độ ở Anh dường như không bị trừng phạt. Cơ quan thường trực của Anh đã có sự phản kháng dai dẳng đối với một mối quan hệ mới. Ở Delhi cũng vậy, quan điểm “chống thực dân” của cánh tả và hữu đã ngăn cản giới cầm quyền nắm bắt toàn bộ các khả năng trong quan hệ với Anh.

Việc Đảng Lao động trở lại nắm quyền có thể làm dấy lên một số lo lắng của Ấn Độ về mối quan hệ song phương do sự chuyển biến tai hại trong quan hệ Ấn Độ-Anh vào cuối những năm 1990 khi Đảng Lao động chủ trì chuyến thăm của Nữ hoàng Elizabeth II tới Ấn Độ vào năm 1997. Nhân dịp kỷ niệm 50 năm độc lập của Ấn Độ. Khi dừng chân ở Pakistan trong chuyến thăm Ấn Độ, Ngoại trưởng Anh Robin Cook đã nói về việc giúp hòa giải về vấn đề Kashmir. Inder Kumar Gujral, Thủ tướng Ấn Độ đang công du ở Ai Cập vào thời điểm đó, đã bác bỏ lời đề nghị này và gọi Anh là “cường quốc hạng ba” đang đắm mình trong ảo tưởng về tầm ảnh hưởng hậu đế quốc của mình trên thế giới. Chuyến thăm của Nữ hoàng tới Jallianwala Bagh để bày tỏ sự tiếc nuối về vụ thảm sát năm 1919 là tâm điểm u ám của chuyến thăm. Nhưng Hoàng tử Philip, Hoàng gia của Nữ hoàng, nhận xét rằng số người chết ở Jallianwala Bagh có thể bị phóng đại và gây ra một cuộc náo động lớn ở Ấn Độ.

Mặc dù Thủ tướng Anh Tony Blair tìm cách hạn chế thiệt hại nhưng tranh chấp về vấn đề Kashmir vẫn tiếp tục phủ bóng đen lên quan hệ song phương dưới nhiệm kỳ của Đảng Lao động, khiến mối quan hệ giữa Delhi và London rơi vào tình trạng bất ổn.

David Cameron, người đã lãnh đạo Đảng Bảo thủ giành chiến thắng năm 2010, đã sớm có chuyến thăm Ấn Độ và bày tỏ mong muốn gác lại quá khứ. Delhi chưa sẵn sàng cho sự chuyển đổi và phải mất thêm một thập kỷ nữa, hai bên mới đưa ra được tầm nhìn đầy tham vọng cho mối quan hệ đối tác Ấn-Anh.

Sự trở lại của Lao động có thể mở ra những vết thương cũ? Không thể. Starmer đã dập tắt ngọn lửa chống Ấn Độ do Jeremy Corbyn châm ngòi trong Đảng Lao động. Việc Tuyên ngôn Lao động đề cập đến Kashmir trong cuộc bầu cử năm 2019 đã gây ra một cơn bão ở Delhi. Nhưng Starmer đã tìm cách trấn áp các hệ tư tưởng cấp tiến. Không còn cơ hội tự do cho các nhóm chống Ấn Độ nữa. Starmer đã báo hiệu ý định xây dựng trên nền tảng do Đảng Bảo thủ đặt ra.

Ở trong nước, Đảng Lao động đang tiếp cận cuộc bỏ phiếu của người theo đạo Hindu (cũng như Đảng Bảo thủ). Starmer có mặt tại Đền Swaminarayan ở Kingsbury với lời hứa bảo vệ lợi ích của những người theo đạo Hindu ở Anh. Nhưng Đảng Lao động mới không thể bỏ qua các nhóm thiểu số khác, bao gồm cả cộng đồng người Pakistan ở hải ngoại với 1,2 triệu người (cộng đồng người Ấn Độ là 1,5 triệu). Các nhóm Khalistani có trụ sở tại Anh sẽ tiếp tục vận động chính phủ mới thúc đẩy chương trình nghị sự chống Ấn Độ.

Đối với Delhi, không thể thoát khỏi thực tế rằng nền chính trị trong nước của Ấn Độ và những rạn nứt ở Tiểu lục địa sẽ tiếp tục gây tiếng vang trong cộng đồng hải ngoại rộng lớn ở Nam Á. Giống như ở hầu hết các nền dân chủ, hoạt động vận động chính trị cá nhân (retail politics) ở Anh liên quan đến việc xây dựng các ngân hàng phiếu bầu. Do đó, Delhi có hai nhiệm vụ: Một là duy trì áp lực kiềm chế hoạt động chống Ấn Độ ở Anh. Delhi cũng phải tăng cường hợp tác với “quyền lực ngầm” (deep state) ở Anh để đưa ra các giao thức hợp lý nhằm giải quyết các vấn đề phát sinh từ cộng đồng người Nam Á ngày càng lớn và đang phát triển của Vương quốc Anh.

Hai là phát huy tiềm năng tích cực nhằm hạn chế sự nổi bật của các yếu tố tiêu cực. Việc loại bỏ những hiểu lầm về nước Anh cũng quan trọng không kém. Gujral đã sai khi gọi Anh là “cường quốc hạng ba”. Vào giữa những năm 1990, GDP của Anh cao hơn cả Trung Quốc và Ấn Độ cộng lại. Ngày nay, Ấn Độ chắc chắn có nền kinh tế lớn hơn Anh một chút. Nhưng Ấn Độ, với thu nhập bình quân đầu người dưới 3.000 USD, trong khi Anh là 50.000 USD, sẽ thu được nhiều lợi ích từ mối quan hệ đối tác sâu sắc hơn với London.

Delhi nên ngừng đánh giá thấp tầm quan trọng tương đối của Anh đối với Ấn Độ. Xuất khẩu của Ấn Độ sang Anh hiện nay đạt gần 30 tỷ USD, gần gấp sáu lần xuất khẩu sang Nga. Mặc dù thua xa Mỹ và Trung Quốc nhưng Anh vẫn nằm trong số các cường quốc hạng trung hàng đầu. Sức mạnh tài chính, chiều sâu công nghệ và khả năng tiếp cận toàn cầu khiến Anh trở thành nhân tố thúc đẩy sức mạnh của một Ấn Độ đang trỗi dậy. Khi thúc đẩy Đảng Lao động theo hướng ôn hòa về mặt chính trị, Starmer mang đến cho Ấn Độ cơ hội tăng cường quan hệ với Anh.

David Lammy, tân ngoại trưởng tiếp theo, trong một bài phát biểu quan trọng vào tuần trước đã đưa ra một tầm nhìn đầy tham vọng cho mối quan hệ với Ấn Độ. Chỉ trích Đảng Bảo thủ vì hứa hẹn quá mức và thực hiện kém trong mối quan hệ với Ấn Độ, Lammy nói rằng, Đảng Lao động sẵn sàng thúc đẩy máy gia tốc chính trị để hoàn tất thỏa thuận thương mại tự do và thúc đẩy các mặt trận công nghệ và quốc phòng.

Điều quan trọng hơn nữa là thế giới quan của Đảng Lao động mà Lammy gọi là “chủ nghĩa hiện thực tiến bộ”. Sự nhấn mạnh là "chủ nghĩa hiện thực". Nếu Cook và Corbyn nâng cao luận điệu về “chính sách đối ngoại dựa trên giá trị” không phù hợp với thực tế, thì Starmer và Lammy đang nói rằng nước Anh phải đối xử với thế giới như hiện tại chứ không phải theo cách họ mong muốn.

Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả C. Raja Mohan, Giáo sư thỉnh giảng tại Viện Nghiên cứu Nam Á, Đại học Quốc gia Singapore.