Trong bối cảnh mùa hội nghị thượng đỉnh toàn cầu, chuyến thăm Ấn Độ của Thủ tướng Đức Olaf Scholz tuần này có thể dễ dàng bị đánh giá thấp về tầm quan trọng. Các cuộc họp lãnh đạo với các thủ tướng Đức thường thiếu đi sự hào nhoáng so với các hội nghị thượng đỉnh với Mỹ, sự tin tưởng giữa Delhi và Moscow, những “ý tưởng vĩ đại” trong các cuộc gặp gỡ với Pháp, hay sự căng thẳng cấu trúc trong mối quan hệ của Ấn Độ với Trung Quốc. Tuy vậy, hội nghị thượng đỉnh Ấn-Đức có khả năng tạo ra những tác động sâu sắc đến quan hệ chiến lược song phương, cũng như các mối quan hệ của Ấn Độ với toàn khối châu Âu.

Giữa tuần diễn ra các phiên họp đồng thời của Khối Thịnh vượng chung tại Samoa, Thái Bình Dương, và diễn đàn BRICS mở rộng tại Kazan, Nga, chuyến thăm của Scholz có thể không gây được sự chú ý. Khối Thịnh vượng chung phản ánh những liên kết lâu dài giữa Ấn Độ và Đế quốc Anh trước đây. Khối này còn mang lại cơ hội cho Ấn Độ, quốc gia lớn nhất trong số 54 nước thành viên, trong việc nâng cao vị thế của Khối trên trường quốc tế. Nếu Khối Thịnh vượng chung mang dấu ấn của quá khứ, BRICS lại được nhìn nhận như một biểu tượng của tương lai. Mặc dù đang phải đối mặt với những mâu thuẫn nội bộ, BRICS vẫn được xem là dấu hiệu của trật tự toàn cầu hậu phương Tây, điều này giải thích tại sao diễn đàn này thu hút được sự quan tâm từ nhiều quốc gia khác.

Không giống như các đối tác Nga hay Trung Quốc, người Đức có thể không khéo léo trong việc bán những giấc mơ về một trật tự toàn cầu mới, nhưng họ mang đến những năng lực thực tiễn mà Ấn Độ cần để tự chuyển mình và tăng tốc trên trường quốc tế. Delhi và Berlin đã thiết lập một mối quan hệ đặc biệt từ trước và sau khi Ấn Độ giành độc lập, và từ năm 2000, hai bên đã hình thành quan hệ đối tác chiến lược chính thức. Tuy nhiên, việc biến ý định thành kết quả vẫn là một thách thức lớn.

Thủ ướng Scholz cam kết sẽ thay đổi điều này. Ý tưởng rằng Đức, cường quốc hàng đầu châu Âu, sẵn sàng thiết lập lại mối quan hệ với Ấn Độ trong bối cảnh những tranh cãi liên quan đến Ukraine có vẻ trái ngược với kỳ vọng. Sự miễn cưỡng của Ấn Độ trong việc lên án cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine đã gây ra sự phẫn nộ trong nhiều quốc gia châu Âu, và việc Ấn Độ mua số lượng lớn dầu với giá giảm càng làm gia tăng sự thất vọng này.

Tuy nhiên, khi cuộc chiến kéo dài, không thể phủ nhận rằng Ukraine đã làm nổi bật sự cấp bách trong việc suy nghĩ lại mối quan hệ giữa Đức, châu Âu và Ấn Độ. Trong thập kỷ qua, châu Âu đã không còn là “đứa con ghẻ” trong quan hệ quốc tế của Ấn Độ. Quan hệ với các cường quốc truyền thống như Anh, Pháp, Ý và các nước như Ba Lan đang có xu hướng phát triển tích cực. Các khu vực Bắc Âu, Baltic, Trung Âu, Slavkov, Balkan và Euro-Med hiện đang trở thành một phần trong từ vựng địa lý đang mở rộng của Ấn Độ. Nếu có một mắt xích còn thiếu trong mối quan hệ này, đó chính là Đức.

Chuyến thăm của Scholz diễn ra trong bối cảnh một thực tế mới của Đức — những yêu cầu ngày càng gia tăng từ Berlin nhằm từ bỏ sự e ngại về địa chính trị từ sau Thế chiến II.

Sự mở rộng của Nga ở châu Âu, sự quyết đoán của Trung Quốc ở châu Á, liên minh thực tế giữa Moscow và Bắc Kinh, cùng với sự biến động ngày càng tăng trong các chính sách của Mỹ đã tạo ra sức ép buộc Berlin phải xem xét lại nhiều giả định truyền thống của mình về châu Á - Âu và thế giới, đồng thời thảo luận về nhu cầu gánh vác trách nhiệm lớn hơn trong khu vực và toàn cầu.

Trong một tài liệu hiếm hoi, cụ thể cho từng quốc gia, được Bộ Ngoại giao Đức công bố tuần trước, Berlin đã phác thảo một phương pháp chiến lược mới đối với Ấn Độ, chỉ vài ngày trước khi Scholz đến Delhi. Bốn ý tưởng nổi bật trong tài liệu này.

Đầu tiên, Berlin nhận thức rõ sự nổi bật ngày càng tăng của Ấn Độ trên trường quốc tế, là “quốc gia đông dân nhất thế giới và một nền dân chủ ổn định” trong các lĩnh vực kinh tế và địa chính trị. Đức muốn “tận dụng sự đa dạng trong chuyên môn của Ấn Độ như một nhân tố trung tâm trong chính trị quốc tế, với vị thế nổi bật trong số các quốc gia thuộc ‘Nam toàn cầu’.”

Thứ hai, Đức ghi nhận sự khác biệt với Ấn Độ về cuộc chiến của Nga ở Ukraine, nhưng cũng nhận thấy nhu cầu xây dựng cầu nối thông qua “đối thoại trong tinh thần tin cậy và xác định các sáng kiến chung, đặc biệt trong các lĩnh vực liên quan trực tiếp đến lợi ích an ninh.” Berlin cũng “hoan nghênh sự sẵn sàng được Chính phủ Ấn Độ bày tỏ nhiều lần trong việc làm việc để đạt được một kết thúc hòa bình cho cuộc chiến. Ấn Độ có thể đóng góp quan trọng trong vấn đề này.”

Thứ ba, tài liệu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thắt chặt mối quan hệ kinh tế với Ấn Độ trong bối cảnh Ấn Độ - Thái Bình Dương ngày càng bất ổn. Đây là một sự thay đổi lớn so với truyền thống ưu tiên “Trung Quốc trước” trong chính sách kinh tế châu Á của Đức. Việc đảo ngược bốn thập kỷ hợp tác thương mại sâu sắc với Trung Quốc hiện không nằm trong chương trình nghị sự. Tuy nhiên, Berlin quyết tâm đa dạng hóa mối quan hệ kinh tế của mình ra khỏi Trung Quốc, và Ấn Độ đang đứng đầu trong danh sách các đối tác tiềm năng.

Thủ tướng Scholz sẽ đến Ấn Độ cùng với một phái đoàn doanh nghiệp lớn và hy vọng rằng Delhi sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các công ty Đức mở rộng đầu tư tại đây. Đối với Delhi, không có đối tác nào tốt hơn trong việc hồi sinh ngành sản xuất của Ấn Độ.

Cuối cùng, Đức mong muốn trở thành một đối tác an ninh mạnh mẽ cho Ấn Độ. Tất cả các lĩnh vực hợp tác quốc phòng hiện đã nằm trên bàn đàm phán khi Thủ tướng Narendra Modi gặp gỡ Thủ tướng Scholz vào thứ Năm. Các lĩnh vực này bao gồm các cuộc tham vấn giữa các cơ quan quốc phòng dân sự, tăng cường trao đổi quân sự, và các thỏa thuận tiếp cận lẫn nhau giữa lực lượng vũ trang Ấn Độ và đồng nghiệp Đức, những người hiện đang khao khát nâng cao hình ảnh của họ ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.

Từ góc độ Ấn Độ, yếu tố mới quan trọng nhất là lời hứa từ Đức trong việc hỗ trợ Ấn Độ sản xuất vũ khí trong nước. Berlin đề xuất “mở rộng hợp tác quốc phòng với Ấn Độ, tiếp tục cải thiện độ tin cậy và tính dự đoán của quy trình kiểm soát xuất khẩu vũ khí, và thúc đẩy cũng như hỗ trợ hợp tác giữa các công ty vũ khí Đức và Ấn Độ.” Các cuộc đàm phán về việc mua tàu ngầm từ Đức có thể minh chứng cho cam kết của Đức trong việc hiện đại hóa cơ sở công nghiệp quốc phòng của Ấn Độ.

Sự tiến triển trong việc thực hiện những ý tưởng này chắc chắn sẽ gia tăng sức nặng địa chính trị trong quan hệ Ấn-Đức. Vào đầu thế kỷ 20, các nhà dân tộc chủ nghĩa Ấn Độ đã tìm đến một nước Đức sẵn sàng để lật đổ ách thống trị của Anh. Tuy nhiên, điều này đã không đi đến đâu, khi các đồng minh Anh - Mỹ chiến thắng Berlin.

Ấn Độ độc lập đã xa rời Anh-Mỹ trong suốt thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Khi sự trỗi dậy của Trung Quốc thách thức các lợi ích của Ấn Độ, Delhi đã tiến gần hơn tới Mỹ. Tuy nhiên, có một khoảng trống lớn cho châu Âu trong cách tính toán của Ấn Độ. Đối mặt với một Trung Quốc khó khăn, một Nga yếu ớt và một Mỹ can thiệp, Ấn Độ có thể hưởng lợi từ một quan hệ đối tác mạnh mẽ với châu Âu. Pháp đã là một đối tác chiến lược quý giá; một mối liên kết địa chính trị mới với Đức sẽ mang lại sự cân bằng và ổn định cho quan hệ giữa Ấn Độ và các cường quốc lớn.

Tác giả: C. Raja Mohan