Trong bối cảnh châu Âu đang đối mặt với một cuộc chuyển dịch mang tính cấu trúc sâu rộng về nhân khẩu học, lao động và địa chính trị, mối quan hệ với Ấn Độ – quốc gia dân chủ lớn nhất thế giới và là một trung tâm nhân lực đang trỗi dậy – đang được định hình lại với chiều sâu và chiến lược mới. Nếu trước đây hợp tác giữa hai bên chủ yếu xoay quanh thương mại và đầu tư, thì nay, lao động di cư có kỹ năng đang nổi lên như một trụ cột không thể thiếu trong quan hệ đối tác toàn diện EU–Ấn Độ.

Dân số học và động lực địa–kinh tế của châu Âu

Châu Âu hiện đang bước vào thời kỳ mà nhiều học giả gọi là “mùa đông dân số”. Với tuổi trung vị ở Đức đã lên đến 45, và lực lượng lao động trong độ tuổi 18–35 đang suy giảm nhanh chóng, khu vực này đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực trầm trọng trong các ngành then chốt như y tế, chăm sóc người già, công nghệ thông tin, nông nghiệp và nhà hàng–khách sạn. EU, do đó, đang buộc phải nhìn ra ngoài biên giới của mình để tìm kiếm nguồn lao động bổ sung – không chỉ vì lý do kinh tế, mà còn vì nhu cầu duy trì tính ổn định xã hội và năng lực cạnh tranh dài hạn.

Tuy nhiên, trong bối cảnh chính trị cánh hữu trỗi dậy và các đợt khủng hoảng tị nạn từ Trung Đông và Bắc Phi làm dấy lên làn sóng bài ngoại và Hồi giáo hóa, việc thiết lập các hành lang di cư hợp pháp, có chọn lọc và được kiểm soát chặt chẽ trở thành ưu tiên của các chính phủ châu Âu. Chính trong không gian đó, Ấn Độ nổi lên như một đối tác lý tưởng – không chỉ vì quy mô nhân khẩu học mà còn vì tính hợp pháp, khả năng thích ứng và chất lượng nguồn nhân lực đang ngày càng được quốc tế hóa.

Ấn Độ: Cường quốc nhân lực trong kỷ nguyên toàn cầu hóa lại

Với hơn 600 triệu người trong độ tuổi từ 18–35 và một hệ sinh thái đào tạo nghề đang được hiện đại hóa nhanh chóng, Ấn Độ đang định vị mình như một “quốc gia xuất khẩu nhân lực” có trách nhiệm. Thông qua các chương trình như Skill India, National Apprenticeship Promotion Scheme và International Workforce Mobility Initiatives, chính phủ Ấn Độ không chỉ đào tạo hàng triệu lao động có kỹ năng mà còn tích cực tìm kiếm các thị trường lao động nước ngoài để bố trí nguồn lực này một cách hiệu quả.

Điểm đáng chú ý là New Delhi đã có bước tiến đáng kể trong việc thể chế hóa hợp tác lao động thông qua các Thỏa thuận Di cư và Di động (Mobility and Migration Agreements) với nhiều quốc gia EU như Đức, Pháp, và Ý. Các thỏa thuận này không chỉ nhằm mở rộng cơ hội tiếp cận cho sinh viên và người lao động Ấn Độ, mà còn thiết lập khuôn khổ song phương về quy trình visa, công nhận bằng cấp, cơ chế làm việc tạm thời và điều khoản hồi hương hợp pháp. Việc Ấn Độ sẵn sàng nhận lại công dân của mình sau khi được xác minh quốc tịch – như đã cam kết trong các điều khoản của các hiệp định với Pháp và Ý – phản ánh thiện chí chính sách và sự nghiêm túc trong quản trị di cư của nước này.

Lao động như một trụ cột chiến lược trong quan hệ đối tác Ấn–Âu

Hợp tác lao động ngày càng gắn kết với các lĩnh vực chiến lược khác trong quan hệ EU–Ấn Độ, như chuyển đổi năng lượng, công nghiệp công nghệ cao, và thương mại. Ví dụ, trong khi EU quan tâm đến việc mở cửa thị trường Ấn Độ cho hàng hóa nông sản và sản phẩm công nghiệp, thì Ấn Độ lại mong muốn tiếp cận thị trường lao động châu Âu như một phần của thỏa thuận cân bằng trong đàm phán Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) đang được xúc tiến.

Hơn nữa, nhu cầu chuyển dịch chuỗi cung ứng ra khỏi Trung Quốc, đặc biệt trong lĩnh vực chất bán dẫn và năng lượng sạch, khiến EU ngày càng chú ý đến khả năng của Ấn Độ không chỉ như một điểm đến đầu tư sản xuất, mà còn như một trung tâm nhân lực cho nền kinh tế hậu carbon. Việc hợp tác đào tạo, trao đổi và triển khai lao động trong các ngành như sản xuất hydro xanh, kỹ thuật số, và công nghệ y tế sẽ tạo ra sự cộng hưởng chiến lược vượt xa phạm vi của chính sách di cư thuần túy.

Những thách thức và hàm ý chính sách

Dù tiềm năng lớn, hợp tác lao động Ấn–Âu vẫn đối mặt với những thách thức không nhỏ. Từ phía EU, chủ nghĩa bảo hộ ngầm, các rào cản hành chính trong việc công nhận bằng cấp, cũng như tâm lý bài di cư ở một số nước thành viên, có thể cản trở khả năng mở rộng các chương trình tiếp nhận. Trong khi đó, Ấn Độ cần tiếp tục nâng cao chất lượng đào tạo nghề, hiện đại hóa quản trị di cư và đảm bảo các quyền lợi cơ bản cho người lao động khi làm việc ở nước ngoài.

Câu hỏi lớn đặt ra là liệu EU có sẵn sàng chuyển từ tư duy “chống di cư” sang tư duy “quản trị di cư chiến lược” – nơi nhân lực quốc tế được nhìn nhận như một tài sản chứ không phải gánh nặng. Đồng thời, liệu Ấn Độ có thể chuyển mình thành một "quốc gia xuất khẩu nhân lực có trách nhiệm", với các cơ chế hỗ trợ, theo dõi và bảo vệ công dân ở nước ngoài?

Kết luận

Trong thời đại mà cấu trúc quyền lực toàn cầu đang được tái định hình không chỉ bởi các cường quốc quân sự, mà còn bởi các quốc gia sở hữu tài nguyên con người chiến lược, hợp tác lao động giữa Ấn Độ và EU mang ý nghĩa vượt lên trên lợi ích song phương. Nó phản ánh một xu thế toàn cầu mới, trong đó di cư không còn chỉ là vấn đề xã hội mà trở thành một công cụ địa–kinh tế và địa–chiến lược. Nếu được hoạch định một cách hợp lý, minh bạch và có tầm nhìn dài hạn, đây có thể là nền tảng cho một hình thái đối tác Á–Âu bền vững và công bằng trong thế kỷ 21.