Chuyến thăm chính thức đầu tiên tới Ấn Độ của Thủ tướng Anwar Ibrahim vào đầu tháng 9/2024 thực sự mang tính lịch sử. Đây là lần đầu tiên sau sáu năm, một Thủ tướng Malaysia đến Ấn Độ, và chuyến thăm của Thủ tướng Anwar có thể được xem như là đỉnh cao của việc thiết lập lại quan hệ với Ấn Độ kể từ cuộc tranh cãi ngoại giao ngắn ngủi vào năm 2019. Trong vài năm qua, quan hệ giữa hai nước đã có xu hướng gia tăng với hàng loạt chuyến thăm ngoại giao từ các bộ trưởng cấp cao của Ấn Độ và ngược lại. Bộ trưởng Ngoại giao Malaysia đã đến Ấn Độ để tham dự Cuộc họp Ủy ban Hỗn hợp vào cuối năm ngoái, và gần đây nhất, Ngoại trưởng Ấn Độ  S Jaishankar đã đến thăm Malaysia ngay trước cuộc bầu cử Lok Sabha lần thứ 18.

Hội nghị thượng đỉnh Modi- Anwar chứng kiến việc nâng cấp quan hệ từ Quan hệ Đối tác Chiến lược Tăng cường (ESP) lên Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện (CSP), đánh dấu một kỷ nguyên mới. Điều này diễn ra ngay trước khi ESP bước sang năm thứ 10 vào năm tới. Việc nâng cấp quan hệ lên CSP giải quyết những lo ngại rằng nền tảng hợp tác song phương không phản ánh hoặc thừa nhận thực tế địa chính trị hiện tại. Tuy các mục tiêu và điều khoản chính của CSP chưa được đề ra và hoàn thiện, nhưng thực tế rằng hiện có một mối quan hệ đối tác cấp cao như vậy giữa Malaysia và Ấn Độ là một minh chứng quan trọng về tầm quan trọng của mối quan hệ này đối với khu vực. Hiện tại, Ấn Độ là một trong bốn quốc gia có CSP với Malaysia, sau Trung Quốc, Australia, và Nhật Bản.

Do tình hình địa chính trị phức tạp hiện nay, những diễn biến tích cực trong quan hệ Malaysia-Ấn Độ không còn chỉ được nhìn nhận trong phạm vi quan hệ song phương. Với sự quyết đoán và ảnh hưởng của Trung Quốc trong khu vực trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ-Trung, việc Malaysia tăng cường quan hệ với Ấn Độ thường được quan sát chủ yếu qua "lăng kính Trung Quốc". Điều này đáng tiếc là tình thế mà các quốc gia Đông Nam Á đã đối mặt trong những năm gần đây.

Chắc chắn rằng, quan hệ mạnh mẽ hơn giữa Malaysia và Ấn Độ không phải là về Trung Quốc. Nghĩ như vậy là ngây thơ và không hiểu đúng hướng đi của quan hệ Putrajaya-New Delhi cũng như cách Putrajaya quản lý quan hệ với Bắc Kinh. Đầu tiên, Malaysia luôn có mối quan hệ tích cực với Trung Quốc, điều này được thể hiện gần đây trong chuyến thăm của Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường đến Malaysia nhân dịp kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao song phương. Thực tế, quan hệ giữa hai nước luôn thân thiện và quan trọng nhất là hoạt động tốt, mặc dù có tranh chấp ở Biển Đông. Chính sách “ngoại giao im lặng” của Putrajaya khi giải quyết các vấn đề với Bắc Kinh đã có hiệu quả, cho thấy khả năng nội tại của Malaysia trong việc phân chia các khía cạnh khác nhau của mối quan hệ với Trung Quốc.

Cách tiếp cận của Malaysia tất nhiên khác với các quốc gia Đông Nam Á khác nơi mà Ấn Độ đã xuất hiện khá nổi bật trong thời gian gần đây. Ấn Độ đã tăng cường tham gia quân sự và ngoại giao với các nước Đông Nam Á và có khả năng sẽ tiếp tục mở rộng hiện diện tại Biển Đông, điều này tiếp tục thu hút sự phản đối từ Trung Quốc. Trong khi vẫn còn phải chờ xem Ấn Độ hình dung vai trò lâu dài của mình ở Biển Đông như thế nào, xét trong bối cảnh chiến lược riêng của mình, Malaysia sẽ không tìm kiếm sự ủng hộ từ các bên thứ ba cho các tuyên bố của mình — ngay cả khi bên thứ ba, ở đây, là một “đối tác chiến lược toàn diện”. Vì vậy, quan hệ Malaysia-Ấn Độ theo nghĩa đó sẽ độc lập và không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ diễn biến nào ở Biển Đông.

Chỉ nhìn nhận mối quan hệ Malaysia-Ấn Độ đang được củng cố qua “lăng kính Trung Quốc” là không đánh giá đúng mức sự phát triển có ý thức của quan hệ song phương sau bế tắc năm năm trước. Kể từ đó, cả hai nước đã làm việc để tăng cường hợp tác dần dần và xây dựng sự phụ thuộc lẫn nhau, tránh xa những xung đột trong mối quan hệ — với phạm vi để xem xét lại chúng sau này. Việc ra mắt CSP hiện tại là một chiến thắng to lớn cho quan hệ, một thành công mạnh mẽ cho chính sách đối ngoại của Malaysia và một cột mốc quan trọng cho Chính sách Hành động Phía Đông của Ấn Độ trong dịp kỷ niệm 10 năm thành lập năm nay.

Trong bài giảng đặc biệt tại Sapru House thuộc Hội đồng các vấn đề thế giới Ấn Độ, Thủ tướng Anwar khi nói về ý định của Malaysia gia nhập nhóm BRICS+, đã nhấn mạnh rằng “Vai trò khác biệt và có ảnh hưởng của Ấn Độ trong BRICS có tầm quan trọng đặc biệt, vì chúng tôi nhận ra rằng mối quan hệ song phương mạnh mẽ của chúng tôi sẽ mang lại giá trị đáng kể cho động lực của nhóm”. Điều này tự nó đã là một chỉ số thuyết phục về giá trị mà Malaysia đặt vào mối quan hệ với Ấn Độ, hơn thế nữa là trong các khuôn khổ hợp tác, và điều này ngày càng được coi là một “khối khu vực do Trung Quốc dẫn dắt”. Đối với Malaysia, sự hiện diện của Ấn Độ trong BRICS+ mang lại sự cân bằng cho nhóm, giúp xóa bỏ quan niệm rằng nhóm này là “chống phương Tây” hay chỉ do Trung Quốc và Nga dẫn dắt. Với việc Thủ tướng Modi ủng hộ nỗ lực của Malaysia gia nhập nhóm, rõ ràng rằng sức mạnh của quan hệ song phương cũng sẽ có vai trò trong các động lực khu vực, vượt ra khỏi sự đơn giản hóa của cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung hoặc thậm chí là “bẫy nhị phân” Ấn-Trung.

Và đây có lẽ là điểm quan trọng nhất. Trong khi thường bị ảnh hưởng bởi sự cạnh tranh Mỹ-Trung, các quốc gia Đông Nam Á, phần lớn, không để mình bị sa lầy vào phương trình phức tạp giữa Ấn Độ và Trung Quốc. Đó là một đặc quyền mà các quốc gia Nam Á không thể có được. Việc các nhà quan sát và phân tích cố tình đưa “yếu tố Trung Quốc” vào mọi khía cạnh liên quan đến quan hệ giữa các nước Đông Nam Á với Ấn Độ, ít nhất là, thiếu thận trọng và không hiểu rõ bản chất độc đáo và phức tạp của những mối quan hệ này. Thực tế, những phân tích đó còn làm giảm khả năng của Ấn Độ trong việc nuôi dưỡng các mối quan hệ song phương và đa phương, độc lập với các động lực của mình với Trung Quốc.

Đối với Malaysia, tăng cường quan hệ song phương với Ấn Độ chỉ đơn giản là như vậy — không có ẩn ý nào khác. Điều này phục vụ mối quan hệ lâu dài, đa diện và độc đáo giữa hai nước theo cách tốt nhất có thể. Việc biến mọi diễn biến quan trọng trong quan hệ song phương thành vấn đề liên quan đến Trung Quốc hay cạnh tranh Mỹ-Trung bác bỏ thực tế rằng Malaysia và Ấn Độ đang hành động dựa trên giá trị gắn liền với quan hệ song phương, và điều này là vô cùng có vấn đề. Trong tương lai, các nhà hoạch định chính sách của cả hai nước phải đảm bảo rằng CSP là một tài liệu thực sự toàn diện và bền vững, giúp định hình và chuẩn bị quan hệ cho những bất ổn địa chính trị đang diễn ra.