Đối với những người siêu giàu, sống trên Trái đất đôi khi có thể trở nên khá nhàm chán. Nhưng đừng lo lắng cho những người có túi tiền rủng rỉnh nhất thế giới. Theo Robb Report, một tạp chí về phong cách sống xa xỉ, ít nhất năm công ty trên toàn thế giới hiện đang chạy đua "để đưa hành khách đến các vì sao trên những khinh khí cầu khổng lồ gắn vào các khoang áp suất sang trọng".

Vào thời điểm nào đó trong những năm tới, những hành khách này sẽ thực hiện chuyến đi khứ hồi kéo dài sáu giờ đến rìa không gian, thưởng thức khung cảnh từ “những cửa sổ khổng lồ” trong khi nhấm nháp các món ăn hảo hạng đạt sao Michelin. Tất cả chỉ với giá không quá 200.000 đô la cho mỗi ghế sang trọng.

Một số người trong số những vị khách giàu có bay cao đó, sang năm tới, có thể ước rằng họ không bao giờ phải quay lại mặt đất. Ở đây, trên mặt đất, điều gì đó không tưởng — đối với giới siêu giàu — có thể đang bắt đầu diễn ra. Thế giới trên mặt đất của chúng ta có thể thực sự đang thiết lập một loại thuế tài sản toàn cầu.

Vào tháng 11 năm 2024, các nguyên thủ quốc gia của các cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới — các nước G20 — sẽ đưa vào chương trình nghị sự hội nghị thượng đỉnh thường niên của các nước này một tầm nhìn về việc tạo ra mức thuế tối thiểu đối với tài sản của những người giàu nhất thế giới.

Tầm nhìn đó đến từ các bộ trưởng tài chính của các quốc gia G20. Họp tại Rio de Janeiro, Brazil, các bộ trưởng này vừa thông qua “tuyên bố về hợp tác thuế quốc tế” nhấn mạnh tầm quan trọng của việc “làm cho tất cả người nộp thuế, bao gồm cả những cá nhân có giá trị tài sản ròng cực cao, đóng góp công bằng vào thuế”.

Tuyên bố tiếp tục nêu rõ, với tư cách là một “cam kết” của G20, nhu cầu “tham gia hợp tác để đảm bảo rằng những cá nhân có giá trị tài sản ròng cực cao được đánh thuế hiệu quả”.

Tuyên bố chưa từng có của bộ trưởng tài chính G20

Chúng ta nên coi trọng tuyên bố chưa từng có này của bộ trưởng tài chính G20 đến mức nào? Mogens Lykketoft, cựu bộ trưởng tài chính Đan Mạch và chủ tịch Đại hội đồng Liên hợp quốc, gọi tuyên bố này là “lần đầu tiên” “một tiêu chuẩn quốc tế đánh thuế những người siêu giàu được đưa lên bàn đàm phán của G20”.

Và bước đột phá đó, Lykketoft nói thêm, khó có thể đến vào thời điểm nào thích hợp hơn.  Trong thập kỷ qua, như nghiên cứu của tổ chức từ thiện toàn cầu Oxfam đã chỉ ra, 1% những người giàu nhất thế giới đã bỏ túi hơn 40 nghìn tỷ đôla Mỹ tài sản mới, gấp khoảng 34 lần so với toàn bộ 50% những người nghèo nhất nhân loại kiếm được trong cùng thời kỳ.

Công lao cho bước đột phá của các bộ trưởng tài chính G20 này? Tất cả thuộc về Brazil, quốc gia đang nắm giữ chức chủ tịch G20 năm nay. Bộ trưởng tài chính Brazil, cựu thị trưởng São Paulo Fernando Haddad, đã đưa ra trước cuộc họp vào tháng 2 năm nay của các bộ trưởng tài chính G20 "một đề xuất đánh thuế những người siêu giàu" dựa trên nghiên cứu của một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về sự phân phối bất bình đẳng của cải trên hành tinh của chúng ta.

Chuyên gia đó, giám đốc Đài quan sát thuế EU Gabriel Zucman, đã trình bày với các bộ trưởng tài chính G20 về trường hợp áp dụng mức thuế tối thiểu toàn cầu đối với các tỷ phú, mức thuế này sẽ có hiệu lực bất cứ khi nào những người giàu nhất thế giới không nộp đủ số tiền thuế hàng năm bằng ít nhất 2% tài sản cá nhân của họ.

Sau đó, Zucman đã làm sâu sắc thêm lập luận của ông về loại thuế này trong một báo cáo chi tiết hơn - Bản thiết kế cho một tiêu chuẩn thuế tối thiểu hiệu quả phối hợp dành cho những cá nhân có giá trị tài sản ròng cực cao — do Brazil, nước chủ tịch G20 ủy nhiệm.

Trong khi đó, Bộ trưởng Tài chính Brazil đã dành bốn tháng để tạo động lực cho kế hoạch của Zucman. Ví dụ, tại các cuộc họp mùa xuân của Ngân hàng Thế giới và Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Haddad, Bộ trưởng tài chính Brazil đã kêu gọi các nhà lãnh đạo thế giới thể hiện "lòng dũng cảm chính trị" để áp dụng "các giải pháp sáng tạo".

Haddad thúc giục: “Trong một thế giới mà các hoạt động kinh tế ngày càng mang tính xuyên quốc gia, chúng ta phải tìm ra những cách mới và sáng tạo để đánh thuế các hoạt động này” và “chuyển hướng doanh thu vào các nỗ lực chung toàn cầu như chấm dứt nạn đói nghèo và chống biến đổi khí hậu”.

Vào đầu tháng 4 năm 2024, Haddad đã thuyết phục được bộ trưởng tài chính Pháp tham gia vào nỗ lực đánh thuế giới siêu giàu. Cuối tháng đó, ông tham gia cùng các bộ trưởng tài chính khác từ Đức, Nam Phi và Tây Ban Nha để ủng hộ lời kêu gọi của Zucman về mức thuế tối thiểu hàng năm đối với các tỷ phú bằng 2% tổng tài sản của họ.

“Các tỷ phú toàn cầu chỉ trả số tiền tương đương 0,5% tài sản của họ cho thuế thu nhập cá nhân”, bốn bộ trưởng tài chính lưu ý trong bài xã luận trên tờ Guardian. “Điều quan trọng là phải đảm bảo rằng hệ thống thuế của chúng ta cung cấp sự chắc chắn, tăng đủ doanh thu và đối xử công bằng với tất cả công dân của chúng ta”.

“Một cuộc cải cách thuế như vậy”, các bộ trưởng tài chính tiếp tục, “nằm trong chương trình nghị sự của G20”.

“Nỗ lực của G20 nhằm đánh thuế những người siêu giàu do Brazil dẫn đầu đang tạo đà phát triển”, Susana Ruiz của Oxfam đã thốt lên vào cuối tháng 5 năm 2024. “Chúng ta hoàn toàn cần đánh thuế những người giàu nhất ở mọi quốc gia ― và các chính phủ, bao gồm cả Mỹ, cần phải nhận ra rằng sự phối hợp quốc tế sẽ giúp thực hiện điều đó”.

Thật không may, Mỹ vẫn chưa công nhận điều đó. Vào cuối tháng 7 năm 2024, một ngày trước khi các bộ trưởng tài chính G20 bỏ phiếu về nỗ lực của Haddad, bộ trưởng tài chính Mỹ Janet Yellen phát biểu với các phóng viên tại Rio de Janeiro rằng "chính sách thuế rất khó để phối hợp trên toàn cầu và Mỹ không thấy cần thiết hoặc thực sự nghĩ rằng việc cố gắng đàm phán một thỏa thuận toàn cầu về vấn đề đó là điều đáng mong muốn".

Sự phản đối của Mỹ sẽ ngăn cản các bộ trưởng tài chính G20 chấp thuận đề xuất cụ thể của Zucman trong tuyên bố đánh thuế người giàu mà cuộc họp ngày 25-26 tháng 7 năm 2024 của các bộ trưởng tài chính G20 đưa ra. Nhưng bộ trưởng tài chính Haddad của Brazil vẫn coi tuyên bố mới của bộ trưởng tài chính là "bước tiến đáng kể". Cũng như chính Gabriel Zucman. Zucman lưu ý rằng tuyên bố đã giành được sự chấp thuận của bộ trưởng tài chính G20, đại diện cho "sự đồng thuận mới giữa các nước G20 rằng cách chúng ta đánh thuế những người siêu giàu phải được sửa đổi".

Các bộ trưởng tài chính G20 hiện đã trình bày sự đồng thuận đó trước hội nghị thượng đỉnh các nguyên thủ quốc gia G20 vào tháng 11 tại Rio De Janeiro. Các nguyên nguyên thủ quốc gia của G20 — một nhóm bao gồm Michelle Bachelet của Chile, Stefan Lofven của Thụy Điển và Kim Campbell của Canada — đã công bố một bức thư ngỏ kêu gọi các nguyên thủ quốc gia đương nhiệm ủng hộ sáng kiến của Haddad.

Bức thư ngỏ viết: “Một thỏa thuận toàn cầu về đánh thuế những người siêu giàu sẽ là động lực thúc đẩy chủ nghĩa đa phương: chứng minh rằng các chính phủ có thể cùng nhau hợp tác vì lợi ích chung”.

Biện pháp đặc biệt mà Brazil mong muốn được áp dụng sẽ không thể tự mình chấm dứt sự tập trung liên tục của cải trên thế giới. Để bắt đầu phi tập trung của cải của những người giàu nhất thế giới, các nhà nghiên cứu của Oxfam ước tính, mức thuế tài sản toàn cầu đối với người giàu sẽ phải đạt ít nhất 8% mỗi năm, gấp bốn lần mức 2% mà Brazil hiện đang hướng tới. Nhưng lịch sử cho thấy, mức thuế đối với người giàu có thể tăng khá nhanh.

Năm 1913, năm thuế thu nhập hiện đại đầu tiên của Mỹ có hiệu lực, mức thuế đối với thu nhập cao nhất chỉ là 7%. Năm năm sau, mức thuế cao nhất là 77%.