(Tiếp theo phần 1)

Những tranh luận mới của các học giả trên thế giới về chủ nghĩa xã hội

GS, TS Tạ Ngọc Tấn

Những trình bày ở trên là những cơ sở để tìm kiếm, xem xét, lựa chọn trước tác của gần 100 học giả trên thế giới được tập hợp trong bộ sách Những tranh luận mới về chủ nghĩa xã hội. Bộ sách gồm hai tập: Tập 1: Chủ nghĩa xã hội: từ lý luận đến thực tiễn cung cấp hai nội dung chính trong cuộc tranh luận gồm: phần 1: “Những tranh luận về vấn đề cơ bản của chủ nghĩa xã hội” và phần 2: “Chủ nghĩa xã hội thế kỷ XX: Những tranh luận về nội dung và cách thức tiến hành”.

Phần 1, tập 1 giới thiệu 15 công trình nghiên cứu của các học giả, các nhà khoa học trên thế giới luận bàn sâu về chủ nghĩa xã hội trong tư tưởng của các nhà sáng lập chủ nghĩa Mác - Lênin, sức sống trường tồn của chủ nghĩa Mác, sự sáng tạo của Lênin, những cống hiến của ông trên mặt trận lý luận về chủ nghĩa xã hội và tổ chức xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Nhà triết học Nga G.P.Plêkhanốp cho rằng, hiện tại thai nghén tương lai, vì vậy, không phải mọi suy đoán về tương lai không có cơ sở khoa học. G.P.Plêkhanốp đã hoàn toàn có lý khi nhận định: “việc chủ nghĩa xã hội không có khả năng tồn tại chỉ được chứng minh trong trường hợp không có khả năng tiên đoán một cách khoa học các hiện tượng xã hội”[1]. Như vậy, Plêkhanốp hiểu “chủ nghĩa xã hội khoa học là một nghiên cứu khoa học của Mác - Ăngghen về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, phát hiện ra các mâu thuẫn đối kháng vốn có của phương thức đó, chứng minh tính chất quá độ của nó và tiên đoán một cách khoa học về những tính chất căn bản của chế độ xã hội hậu tư bản chủ nghĩa có tên gọi chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản[2]. PGS, TS lịch sử Đ.E.Slidốpxky khẳng định rằng, chỉ có học thuyết của C.Mác mới có sự phát hiện đầy đủ nhất về bản chất của hệ thống kinh tế xã hội tư bản thế kỷ XIX, từ đó xây dựng luận thuyết về chủ nghĩa xã hội khoa học cho tương lai[3]. GS, TS lịch sử S.A.Xtêpanốp cho rằng, “người ta thấy ở chủ nghĩa Mác một chìa khóa vạn năng có thể mở được bất kỳ cái khóa nào, thấy ở đó lời nói cuối cùng của khoa học”[4]. GS, TS triết học K.Kh.Delôcarốp nhấn mạnh: chủ nghĩa Mác vẫn còn nguyên tính thời sự… Tình thời sự, tính cấp bách của những vấn đề do chủ nghĩa Mác đặt ra là ở chỗ, nếu ở thời đại mình…, Mác đã tập trung sự chú ý vào sự phân hóa về xã hội ở những nước riêng biệt đã đạt được trình độ phát triển nhất định, thì ngày nay đang diễn ra việc phân hóa thành các nước giàu và các nước nghèo ở phạm vi toàn cầu, và những vấn đề như sự tha hóa, bất bình đẳng xã hội, khủng hoảng môi sinh, năng lượng trên toàn thế giới đều đã được Mác dự báo trước. Vì vậy, cần có xã hội tương lai - xã hội xã hội chủ nghĩa - mới đủ sức giải quyết vấn đề[5]. PGS, TS Aleksandr Dzjura đã phê bình một số nhà khoa học xã hội nước Nga và thế giới rằng, “…Chính những nhà khoa học đó đã tụt hậu một cách tuyệt vọng so với cuộc sống, so với thực tiễn và so với hoạt động xã hội, lịch sử với tính cách là một bộ phận cấu thành đặc trưng, không thể tách rời của lý luận nhận thức mácxít. Họ đã mất ham thích về sự sáng tạo của chủ nghĩa Mác, mất thói quen tìm kiếm chân lý hợp lý từ di sản của chủ nghĩa Mác, đánh mất bí quyết khai thác nghị lực và tiềm năng đạo đức từ nguồn văn hóa lịch sử vô cùng sâu sắc này…”[6]

Học giả V.S.Semenov đã khái quát 9 đặc trưng quan trọng của chủ nghĩa Mác-Lênin và khẳng định 11 quan điểm, kết luận và nguyên tắc có bản chất khoa học căn bản mà nếu không có chúng thì chủ nghĩa Mác sẽ không có tính sáng tạo, hoàn thiện. Các học giả Vasilij Colltashov và Boris Kagarlitxkij sau khi khẳng định giá trị khoa học của chủ nghĩa Mác-Lênin nói chung, sáng tạo lý luận về chủ nghĩa xã hội khoa học nói riêng đã phê phán thái độ phản bội, phản khoa học của giới học thuật Nga khi loại bỏ chủ nghĩa Mác một cách có hệ thống ra khỏi hệ thống giáo dục. Khi bàn về các tính quy luật của sự xuất hiện chủ nghĩa xã hội, GS, TS Triết học Épghênhi Xôlôpốp sau khi khái quát quá trình hình thành và phát triển chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Nga, phê phán một số quan điểm sai lầm, nhận thức lệch lạc về lý luận chủ nghĩa xã hội, đã khẳng định: “chủ nghĩa Mác luôn luôn là phép biện chứng và, trước hết, là phép biện chứng giữa cái đơn nhất và cái phổ biến, cái chung và cái riêng, cái tất nhiên và cái ngẫu nhiên,… là phương pháp luận hiện đại nhất”[7]. Tác giả X.Gôncharúc khi bàn quan điểm của Mác - Lênin về sự bắt đầu cách mạng xã hội chủ nghĩa đã bóc trần âm mưu của giai cấp tư sản Nga tiến hành cuộc đấu tranh tư tưởng chống lại giai cấp vô sản và nhân dân lao động Nga vào đầu thế kỷ XXI, đã khẳng định tính khoa học trường tồn của học thuyết Mác. Ông viết: “Lênin không đơn giản chỉ là người kế tục học thuyết của Mác mà còn là người tiếp tục phát triển các luận chứng và kết luận từ quan niệm của Mác. Lý luận của Lênin về cách mạng xã hội chủ nghĩa đã tỏ rõ tính khoa học và khả dụng thực tế”[8]. Các học giả Trình Ấn Học, Bôris Bêsônốp, B. Vinokurov đều đánh giá cao những cống hiến của Lênin về lý luận và tổ chức thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Nhiều học giả như: Terrell Carver, Joseph E. Stiglitz, Vađimia Saprưkin, La Chí Giai, Đinh Hiểu Khâm, Giáo sư Li Mingbin đi sâu phân tích, luận giải, nêu những quan điểm mới về xây dựng lý luận hiện đại về chủ nghĩa xã hội khoa học, phê phán hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa của thời đại tân mácxít và chủ nghĩa hậu mácxít, lý thuyết về chủ nghĩa xã hội và quyền lực của các hệ tư tưởng kinh tế, chủ nghĩa xã hội từ quá khứ đến tương lai, xem xét tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế qua các tác phẩm kinh điển, phân tích năm vấn đề về chủ nghĩa xã hội, mối quan hệ giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản.

Phần 2, tập 1 giới thiệu 15 công trình nghiên cứu của các học giả trên thế giới bàn sâu về chủ nghĩa xã hội thế kỷ XX: nội dung và cách thức tiến hành.

Giáo sư Xiao Feng khái quát bốn sự kiện lớn của phong trào xã hội chủ nghĩa thế kỷ XX: hai sự kiện đầu thế kỷ XX là Cách mạng xã hội chủ nghĩa Tháng Mười Nga và Cách mạng Trung Quốc thành công và sau Đại chiến Thế giới thứ hai, thành lập hàng loạt nước xã hội chủ nghĩa. Hai sự kiện cuối thế kỷ XX là Liên Xô, Đông Âu tan rã làm cho chủ nghĩa xã hội thế giới gặp thất bại lớn; Trung Quốc và một số nước xã hội chủ nghĩa xuất hiện cục diện phát triển mới. Giáo sư còn nêu bật hai sự việc không nhỏ và có ảnh hưởng rất lớn là: cuộc đại luận chiến của phong trào cộng sản quốc tế từ cuối năm 50 đến giữa những năm 60 thế kỷ XX và cuộc Đại cách mạng văn hóa ở Trung Quốc. Đó là những sự kiện có ảnh hưởng sâu xa đến phong trào xã hội chủ nghĩa trên thế giới. Giáo sư cũng nêu bật bốn tìm tòi trên một số vấn đề khó của lịch sử và cho rằng có hai chiến lược lớn dưới điều kiện một quả địa cầu hai chế độ[9].

Giáo sư A.V.Buzgalin - nhà kinh tế, nhà chính luận cánh tả Nga - tự hào về phong trào xã hội chủ nghĩa ở Nga đã biến đất nước Nga từ một đất nước 80% dân số là nông dân, tuyệt đại đa số mù chữ, một bộ phận trí thức giới tinh hoa sợ hãi chạy ra nước ngoài sống lưu vong trở thành một đất nước có trình độ phát triển cao, là siêu cường thứ hai trên thế giới, nhưng tất cả đã chấm dứt năm 1991 với sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô. Tác giả lý giải nguyên nhân của sự sụp đổ và từ đó rút ra 10 bài học cho chủ nghĩa xã hội tương lai[10]. TS Cheng Youzhong, sau khi luận giải những bài học kinh nghiệm từ Liên Xô đã đi sâu phân tích mối quan hệ giữa chủ nghĩa xã hội với chủ nghĩa tư bản và khẳng định rằng, công thức xây dựng chủ nghĩa xã hội của Lênin trước khi xảy ra nội chiến là chỉ dẫn sáng suốt: “Chính quyền xô viết + trật tự đường sắt Phổ + kỹ thuật và tổ chức tơrớt của Mỹ + giáo dục quốc dân,… của Mỹ +… = tổng hòa = chủ nghĩa xã hội”. Sau khi kết thúc nội chiến, vào thời gian trước khi đề xuất chính sách kinh tế mới (NEP), Lênin còn yêu cầu phải học tập, tận dụng chủ nghĩa tư bản trên nhiều lĩnh vực: kinh tế, văn hóa, pháp luật, quản lý nhà nước,…[11]. Các tác giả Jin Huimin, Li Zhongfu đi sâu phân tích, đánh giá việc nghiên cứu lý luận của các học giả Nhật Bản, từ đó minh giải những điều chỉnh lý luận của Đảng Cộng sản Nhật Bản. Các tác giả cho biết, các học giả Nhật Bản nghiên cứu sâu chủ nghĩa Mác từ các trước tác Bản thảo viết tay kinh tế triết học năm 1844, Hệ tư tưởng Đức, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản, bộ Tư bản, gần như toàn bộ các tác phẩm của Mác, Ăngghen, Lênin đến các tác phẩm của Mao Trạch Đông, Đặng Tiểu Bình, và họ luôn nhấn mạnh phải phát triển chủ nghĩa Mác. Họ cho rằng, thực hiện chủ nghĩa xã hội ở Nhật Bản tuy rất khó nhưng họ tràn đầy lòng tin về sự thắng lợi của chủ nghĩa xã hội ở Nhật Bản. (Còn tiếp) (Xem tiếp phần 3)