Các nhà lãnh đạo chính trị từ bốn quốc gia lớn bao trùm một vùng địa lý bao la, với nụ cười rực rỡ trên mặt: Những bức ảnh luôn trông rất ấn tượng.

Việc các nhà lãnh đạo QUAD - gồm Nhật, Mỹ, Ấn và Úc - gặp nhau gần đây là một thành tựu lớn, đặc biệt là khi một trong những thành viên chủ chốt, Ấn Độ, đang có quan điểm khác biệt về cuộc chiến của Nga ở Ukraine. Tuy nhiên, nếu nhóm này muốn tồn tại và tạo ra sự khác biệt thực sự, thì sẽ cần nhiều hơn những bức ảnh, nụ cười và các cuộc hội nghị thượng đỉnh.

Chúng ta đừng quên rằng QUAD có một đối thủ cạnh tranh. Ý tôi không phải là quan hệ đối tác song phương Nga-Trung đã được tuyên bố tại Bắc Kinh vào đầu tháng Hai. Những gì tôi đang đề cập đến là hội nghị thượng đỉnh BRICS, từ năm 2006 đến nay, khối này đã tập hợp các bộ trưởng từ Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc, và vào năm 2011 có thêm Nam Phi.

Ban đầu, hội nghị thượng đỉnh BRICS dường như tượng trưng cho tầm quan trọng ngày càng tăng của các nền kinh tế lớn mới nổi này, và cũng phản ánh theo cách lấy phương Tây làm trung tâm, thực tế là ý tưởng về “BRICS” ban đầu được tạo ra bởi một nhà kinh tế trưởng người Anh tại Ngân hàng Goldman Sachs như một phần của chiến lược marketing.

Giờ đây, hầu như không ai trong giới truyền thông quốc tế chú ý đến các cuộc họp. Tuy nhiên, bộ trưởng các nước này vẫn họp lại với nhau, năm nay dưới sự chủ trì của Trung Quốc, với một loạt các cuộc gặp gỡ thường xuyên ấn tượng giữa các bộ trưởng chuyên môn và các lĩnh vực kinh doanh.

So với QUAD, về mặt bản chất, các hội nghị thượng đỉnh BRICS trông dường như mang tính kỹ thuật. Nhóm QUAD được Shinzo Abe khởi xướng vào năm 2007 với ý tưởng tạo ảnh hưởng hoặc định hình lại vũ đài địa chính trị, sử dụng các cuộc tập trận quân sự chung giữa bốn nước như một cách để nhấn mạnh vai trò của QUAD như một đối trọng ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương chống lại vai trò ngày càng tăng của Trung Quốc.

Tuy nhiên, nhóm QUAD đã chìm vào giấc ngủ gần như ngay lập tức sau khi tân thủ tướng Úc, Kevin Rudd, nhậm chức vào năm 2007, cảm thấy đó là một cuộc đối đầu vô ích và đã rút khỏi nhóm.

Phải mất 10 năm và vài đời thủ tướng Úc trước khi QUAD có thể được hồi sinh - với Donald Trump ở Nhà Trắng, Abe lại trở thành thủ tướng của Nhật Bản và các cuộc tập trận chung được nối lại.

Tổng thống Joe Biden sau đó đã dành cho QUAD sự trọng thị thậm chí còn lớn hơn và trang trọng hơn, tổ chức hai lần hội nghị thượng đỉnh đầy đủ vào năm 2021. Và bây giờ họ đã gặp lại nhau hai lần vào năm 2022.

Không nghi ngờ gì khi chứng kiến Joe Biden, Fumio Kishida, Narendra Modi và giờ là Anthony Albanese hội kiến, điều đó khiến QUAD trông giống như một kẻ thay đổi cuộc chơi địa chính trị.

Vì vậy, các cuộc đụng độ biên giới của Ấn Độ với Trung Quốc vào năm 2020-21 đã thuyết phục nhiều người rằng, Ấn Độ đã tìm thấy động lực mạnh mẽ để xây dựng quan hệ an ninh chặt chẽ với các nền dân chủ hàng đầu khác ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Tuy nhiên, nếu chúng ta phải phán đoán QUAD thực sự có thể thay đổi cuộc chơi lớn đến mức nào thì phải quay trở lại với hội nghị thượng đỉnh BRICS.

Một điều cần phải chỉ ra rằng, Ấn Độ là thành viên của cả QUAD và BRICS. Thủ tướng Modi đã chuyển gần như ngay lập tức từ hội nghị thượng đỉnh được cho là của những ngườicùng chí hướng sang hội nghị thượng đỉnh khác mà không hề có một chút bối rối nào.

Hơn nữa, chương trình thường niên khá căng thẳng của các cuộc họp cấp bộ trưởng BRICS và các sự kiện khác cho thấy rằng, ngay cả khi nhóm này bị giới truyền thông quốc tế phớt lờ thì nó vẫn tạo ra một thói quen khá mạnh mẽ và sự tham vấn và cộng tác cần thiết giữa năm nước thành viên.

Đây là mục tiêu mà QUAD vẫn chưa đạt được.

Hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo đã cố gắng thiết lập một số hạng mục chung, đáng chú ý nhất là một thỏa thuận vào tháng 3 năm 2021 để cùng đầu tư vào việc sản xuất 1,2 tỷ liều vắc xin Covid-19 ở Ấn Độ để phân phối cho các nước nghèo hơn ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Tuy nhiên, điều này chỉ được thực hiện tốt hơn trên các dòng tin tức hơn là kết quả thực tế, vì nó nhanh chóng bị bỏ qua bởi cuộc khủng hoảng đại dịch của chính Ấn Độ, khiến nước này cấm xuất khẩu vắc xin cho đến khi cuộc khủng hoảng trong nước được giải quyết.

Kết quả là đợt giao vắc xin đầu tiên theo kế hoạch này đã không được thực hiện cho đến tháng 4 năm 2022 khi 325.000 liều vắc xin do Ấn Độ sản xuất cuối cùng đã được chuyển đến Campuchia.

Giờ đây, QUAD đã cam kết tại hội nghị thượng đỉnh Tokyo vào cuối tháng 5 sẽ hợp tác thành lập một cơ quan có tên là “Đối tác Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương nhằm tăng cường nhận thức về biển”, chủ yếu để theo dõi hoạt động đánh bắt cá bất hợp pháp ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và có khả năng cùng ứng phó với tự nhiên và nhân đạo những thảm họa.

Đây có vẻ như là một đấu trường tốt cho nỗ lực tập thể, bởi vì nó sẽ liên quan đến sự phối hợp của các hệ thống giám sát cấp quân sự mà không có mục đích quân sự chính thức, và do đó, có khả năng mang tính khiêu khích.

QUAD cũng cam kết đầu tư 50 tỷ USD vào các khoản đầu tư cơ sở hạ tầng trong khu vực, nhưng không rõ đây có phải là nguồn tài chính mới hay không, hay chỉ đơn giản là một phương pháp để lập danh mục hoặc tổ chức thực hiện các cam kết đã có từ trước.

Câu hỏi cơ bản mà bốn nhà lãnh đạo hiện không thể trả lời là: Mục đích chiến lược dài hạn của QUAD là gì? Gần như chắc chắn, bốn chính phủ sẽ đưa ra bốn định nghĩa hơi khác nhau về mục đích chiến lược này. Nhưng điều khác biệt nhất sẽ đến từ thứ mà ba người còn lại coi là thành viên quan trọng nhất của Nhóm Quad: Ấn Độ.

Nhật, Mỹ và Úc coi Ấn là thành viên chủ chốt, hiển nhiên là nhằm chống lại Trung Quốc. Nhưng dù Ấn Độ thực sự thấy cần phải chống lại hoặc ngăn chặn Trung Quốc, thì rõ ràng nước này cũng thấy mục đích tham vấn khá sâu sắc với Trung Quốc thông qua khuôn khổ BRICS.

Và, như mọi người đã biết, kể từ khi Nga tấn công Ukraine vào ngày 24 tháng 2, Ấn Độ vẫn phụ thuộc vào "đối tác chiến lược" của Trung Quốc, Nga, về cung cấp và công nghệ quân sự, và đã từ chối tham gia vào bất kỳ lệnh trừng phạt hoặc lên án nào đối với hành vi của Nga.

Ngoài ra, tuyên bố chung ngày 4 tháng 2 giữa Nga và Trung Quốc về mối quan hệ đối tác chiến lược là các cuộc đàm phán nhằm mục đích làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác giữa hai quốc gia này và Ấn Độ. Quốc gia Nam Á vĩ đại ở tiểu lục địa rõ ràng được coi là đang phát huy tác dụng.

QUAD sẽ không thành công nếu tìm cách buộc Ấn Độ phải chọn bên. Vậy nó phải làm thế nào? Kiến nghị của tôi là nên tìm cách mô phỏng khuôn khổ BRICS bằng cách thể chế hóa các cuộc họp và dự án của QUAD trong một chuỗi hội nghị thượng đỉnh nhiều tầng bậc và thường xuyên hơn. Mục đích là từng bước xây dựng thói quen tham vấn đồng thời thể hiện những lợi ích của việc cộng tác.

Trên thực tế, điều này sẽ không có mục đích lớn hơn là đối đầu trực tiếp với Trung Quốc trong quan hệ đối tác an ninh đầy đủ. Nhưng nó vẫn có một mục đích chiến lược, có lẽ là thực tế hơn, dựa trên lợi ích và thái độ của Ấn Độ: Mục đích sẽ là đảm bảo rằng Ấn Độ không bao giờ có hứng thú với việc trở nên thực sự thân thiết với Trung Quốc và Nga.

Trung tâm Nghiên cứu Ấn Độ

Nguồn: https://asiatimes.com/2022/06/quad-brics-and-the-battle-to-seduce-india/