Đặt vấn đề

Quan hệ an ninh - quốc phòng Ấn Độ - Nga là một yếu tố then chốt định hình cấu trúc quyền lực tại khu vực Á-Âu và hơn thế nữa, ảnh hưởng đến trật tự toàn cầu trong thế kỷ 21. Được xây dựng trên nền tảng lịch sử lâu đời, mối quan hệ này đã không ngừng phát triển bất chấp những biến động địa chính trị sâu rộng, từ sự trỗi dậy của Trung Quốc đến cuộc chiến Nga - Ukraine. Dưới tác động của các nhân tố như sự trở lại của Donald Trump, các thách thức và cơ hội của mối quan hệ này trở nên phức tạp hơn, đòi hỏi sự phân tích sâu sắc từ cả hai phía.

1. Bối cảnh quốc tế và động lực hợp tác

1.1. Sự thay đổi trật tự quyền lực

Trật tự thế giới đầu thế kỷ 21 đang chứng kiến sự chuyển dịch quyền lực từ phương Tây sang châu Á. Các quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ, và Nga ngày càng khẳng định vai trò trung tâm trong định hình các cấu trúc khu vực. Sự trỗi dậy của Trung Quốc thông qua sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) không chỉ thách thức Mỹ mà còn làm dấy lên lo ngại ở cả Ấn Độ và Nga. Đối với Ấn Độ, Trung Quốc là mối đe dọa an ninh, trong khi Nga phải duy trì cân bằng với một Trung Quốc đang mở rộng ảnh hưởng.

1.2. Tác động từ cuộc chiến Nga - Ukraine

Cuộc chiến Nga - Ukraine đã thúc đẩy Nga xích lại gần hơn với các đối tác phi phương Tây như Ấn Độ. Trong bối cảnh các biện pháp trừng phạt kinh tế của Mỹ và EU làm suy yếu nền kinh tế Nga, Moscow đã tăng cường xuất khẩu năng lượng và vũ khí sang Ấn Độ. Ngược lại, Ấn Độ tận dụng tình huống này để củng cố vị thế trong mối quan hệ đối tác chiến lược, đồng thời duy trì chính sách tự chủ chiến lược, không đứng về phía bất kỳ phe nào trong cuộc xung đột.

2. Các trụ cột hợp tác an ninh - quốc phòng

Hợp tác an ninh - quốc phòng giữa Ấn Độ và Nga được xây dựng trên ba trụ cột chính: xuất khẩu vũ khí và chuyển giao công nghệ, tập trận quân sự chung và đối thoại chiến lược, cũng như đa dạng hóa hợp tác trong khu vực Á-Âu. Đây là những yếu tố quan trọng giúp hai nước duy trì mối quan hệ đối tác chiến lược đặc biệt trong bối cảnh quốc tế phức tạp và cạnh tranh đa cực.

2.1. Xuất khẩu vũ khí và chuyển giao công nghệ

Nga từ lâu là nguồn cung cấp vũ khí lớn nhất của Ấn Độ. Trong ba thập kỷ qua, khoảng 70% các hệ thống vũ khí của Ấn Độ được nhập khẩu từ Nga, bao gồm các thiết bị hiện đại như tên lửa S-400 Triumph, tàu ngầm hạt nhân Akula-II, và các chiến đấu cơ Su-30MKI.

S-400 và ý nghĩa chiến lược: Hệ thống phòng không S-400 mà Ấn Độ ký hợp đồng mua từ Nga là minh chứng rõ ràng cho sự hợp tác sâu sắc. Bất chấp áp lực từ đạo luật CAATSA (Countering America's Adversaries Through Sanctions Act) của Mỹ, Ấn Độ vẫn kiên quyết mua S-400, nhấn mạnh lập trường tự chủ chiến lược trong chính sách quốc phòng.
Hợp tác trong sản xuất quốc phòng: Một điểm nổi bật trong mối quan hệ này là việc Nga tham gia sáng kiến "Make in India." Đây không chỉ đơn thuần là xuất khẩu vũ khí, mà còn bao gồm chuyển giao công nghệ và sản xuất chung, như trong dự án phát triển tên lửa hành trình BrahMos và các dòng chiến đấu cơ. Điều này giúp Ấn Độ xây dựng năng lực tự chủ trong sản xuất quốc phòng, giảm thiểu sự phụ thuộc vào nhập khẩu.
2.2. Tập trận quân sự và đối thoại chiến lược

Hợp tác quốc phòng giữa Ấn Độ và Nga không chỉ giới hạn ở việc mua bán vũ khí mà còn mở rộng thông qua các cuộc tập trận quân sự và đối thoại chiến lược:

Tập trận quân sự chung: Các cuộc tập trận thường niên như Indra đã cải thiện đáng kể khả năng phối hợp giữa lực lượng vũ trang của hai nước. Những cuộc tập trận này thường tập trung vào các tình huống như chống khủng bố, đảm bảo an ninh hàng hải, và ứng phó với các thách thức phi truyền thống. Chúng không chỉ tăng cường khả năng phòng thủ mà còn là minh chứng cho cam kết lâu dài trong việc đảm bảo ổn định khu vực.
Đối thoại chiến lược: Nga và Ấn Độ duy trì cơ chế đối thoại chiến lược ở nhiều cấp độ, từ các cuộc họp song phương giữa các bộ trưởng quốc phòng đến tham vấn trong khuôn khổ đa phương như BRICS, SCO, và RIC (Nga-Ấn-Trung). Đối thoại này giúp hai bên xử lý các mối lo ngại an ninh chung, đồng thời định hướng hợp tác trong các lĩnh vực quân sự và chính trị.
2.3. Đa dạng hóa hợp tác khu vực Á-Âu

Quan hệ Ấn Độ - Nga còn được củng cố thông qua các sáng kiến khu vực nhằm đối phó với các thách thức địa chính trị:

Hành lang Vận tải Bắc - Nam (INSTC): Dự án kết nối này giúp tăng cường khả năng vận tải giữa Nga, Ấn Độ, và các quốc gia Trung Á, giảm phụ thuộc vào các tuyến đường truyền thống qua châu Âu.
Chennai-Vladivostok Maritime Corridor: Đây là một dự án chiến lược nhằm mở rộng hợp tác hàng hải giữa hai quốc gia, giúp cải thiện thương mại và tăng cường hiện diện chiến lược ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Hợp tác trong SCO và BRICS: Cả Nga và Ấn Độ sử dụng các diễn đàn này để thúc đẩy tầm nhìn về một trật tự thế giới đa cực, giảm thiểu ảnh hưởng từ các liên minh phương Tây như NATO hay QUAD.
Ba trụ cột hợp tác an ninh - quốc phòng giữa Ấn Độ và Nga không chỉ tạo ra nền tảng vững chắc cho mối quan hệ song phương mà còn định hình sự cân bằng chiến lược trong khu vực và trên toàn cầu. Sự liên kết này, mặc dù đối mặt với những áp lực từ bên ngoài, tiếp tục là một yếu tố không thể thiếu trong cấu trúc an ninh và quyền lực thế giới hiện nay.

3. Donald Trump và tác động từ nhiệm kỳ thứ hai

Sự trở lại của Donald Trump vào năm 2024 mang đến những thay đổi tiềm năng đối với mối quan hệ Ấn Độ - Nga. Chính sách "Nước Mỹ trước tiên" của Trump, cùng sự tập trung vào thương mại và quân sự, có thể làm gia tăng áp lực đối với New Delhi trong việc lựa chọn đối tác chiến lược. Tuy nhiên, nếu Trump thực hiện các bước hòa giải với Nga, điều này có thể tạo điều kiện thuận lợi cho Ấn Độ trong việc duy trì quan hệ ba bên cân bằng.

Trump cũng có khả năng tăng cường cạnh tranh với Trung Quốc, điều này gián tiếp hỗ trợ mối quan hệ Ấn Độ - Nga trong việc đối phó với sự trỗi dậy của Bắc Kinh. Tuy nhiên, sự tập trung của Trump vào việc bán vũ khí cho các đối tác như Ấn Độ có thể đe dọa vai trò của Nga như một nhà cung cấp chính, đòi hỏi Moscow phải tìm cách đa dạng hóa mối quan hệ.

Kết luận

Quan hệ an ninh - quốc phòng Ấn Độ - Nga vẫn là một phần quan trọng của cấu trúc quyền lực khu vực và toàn cầu. Sự phụ thuộc lẫn nhau về vũ khí và chiến lược đã tạo nên một liên minh đặc biệt, bất chấp áp lực từ Mỹ và sự cạnh tranh ngày càng gia tăng với Trung Quốc. Trong bối cảnh quốc tế đầy biến động, khả năng thích ứng của cả New Delhi và Moscow sẽ quyết định tương lai của mối quan hệ này, đồng thời ảnh hưởng đến trật tự thế giới trong những thập kỷ tới.

Tài liệu tham khảo

1. Dhruva Jaishankar (2022), “The Ukraine War Could Transform India’s Military Preparedness,” Lowy Institute (Sydney), https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/ukraine-war-could-transform-india-s-military-preparedness
2. Embassy of India (2024), “India-Russia Bilateral Relations”,  Embassy of India , https://indianembassy-moscow.gov.in/bilateral-relations-india-russia.php
3. Vrinda Sahai (2024), The Impact of the US Elections on India, https://thediplomat.com/2024/10/the-impact-of-the-us-elections-on-india/
4. https://www.hindustantimes.com/india-news/what-donald-trumps-win-in-us-election-2024-could-mean-for-india-his-trade-h-1b-visa-defence-policies-and-geopolitics-101730649101093.html
5. https://www.isas.nus.edu.sg/papers/india-and-russia-contemporising-historical-ties-and-broadening-cooperation/
6. https://tehelka.com/trumps-comeback-saga-and-its-global-impact/