Khoảng 89 quân nhân Ấn Độ bắt đầu rút lui chiến lược khỏi quốc đảo Maldives ở Ấn Độ Dương, nơi đã bầu ra một nhà lãnh đạo thân Trung Quốc vào cuối năm 2023. Ấn Độ có khoảng 70 quân nhân được triển khai trên đảo theo thỏa thuận “hỗ trợ nhân đạo” được ký với chế độ thân Ấn Độ trước đó.

Sau khi Tổng thống Mohamed Muizzu đắc cử vào tháng 9 năm 2023, ông đã yêu cầu Ấn Độ rút quân. Sau đó, ông đồng ý cử một đội ngũ nhân viên phi quân sự đến điều hành chương trình ở quần đảo.

Trong khi đó, tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP) ngày 14/3 dẫn nguồn tin Bộ Quốc phòng Trung Quốc, ngày 13/3, một phái đoàn của Quân đội Giải phóng Nhân dân đã đến thăm và gặp Tổng thống Muizzu tại thủ đô Male của Maldives. Không đề cập đến thỏa thuận, tuyên bố của Trung Quốc cho biết chuyến đi Maldives là một phần trong chuyến công du ba quốc gia bao gồm Sri Lanka và Nepal, cũng là các nước láng giềng của Ấn Độ, nhằm thúc đẩy hợp tác quốc phòng với Bắc Kinh.

Theo tuyên bố của Trung Quốc, thỏa thuận mới với Maldives là một phần của “hợp tác bình thường” giữa hai nước và không nhằm vào “bên thứ ba”.

Trong khi đó, SCMP đưa tin vào ngày 15/3 rằng, Trung Quốc đã công bố các cuộc tập trận quân sự chung kéo dài 5 ngày với Nga và Iran ở Ấn Độ Dương gần Vịnh Oman. Một tuyên bố của Trung Quốc chỉ ra rằng, các cuộc tập trận quân sự được thiết kế để “cùng duy trì an ninh hàng hải trong khu vực”.

Cuộc tập trận mới nhất diễn ra trong bối cảnh đối đầu ngày càng gia tăng ở Biển Đỏ, nơi lực lượng Houthi được Iran hậu thuẫn ở Yemen đã tấn công chủ yếu các tàu phương Tây và Ấn Độ nhằm hỗ trợ cuộc chiến của Hamas với Israel ở Gaza. Trung Quốc, quốc gia có căn cứ hải quân nước ngoài duy nhất ở Djibouti, chưa chính thức lên án các cuộc tấn công của Houthi, nhưng SCMP nói rằng, Bắc Kinh đã bí mật thúc giục Teheran kiểm soát các cuộc tấn công ở Biển Đỏ.

Khi Ấn Độ bắt đầu rút lực lượng hải quân khỏi Maldives, hải quân Ấn Độ tuyên bố sẽ mở một căn cứ hải quân mới gần Maldives. Theo tuyên bố của hải quân, căn cứ mới, khai trương vào ngày 6 tháng 3 năm 2023 trên quần đảo Lakshadweep của Ấn Độ, sẽ biến một đơn vị nhỏ hiện có thành một “đơn vị hải quân độc lập”. Quần đảo Lakshadweep của Ấn Độ nằm cách Maldives khoảng 130 km về phía bắc, với căn cứ hải quân mới trên đảo Minicoy nằm ở điểm gần nhất với Maldives.

Trung Quốc đang mở rộng ảnh hưởng thông qua đầu tư lớn vào cảng

Trong một bài bình luận đăng trên trang web “Gateway House” của Hội đồng Quan hệ Toàn cầu Ấn Độ (ICGR) vào tháng 8 năm 2023, có lưu ý rằng, Trung Quốc đang nhanh chóng mở rộng ảnh hưởng ở Khu vực Ấn Độ Dương (IOR) thông qua đầu tư lớn vào các cảng.

Từ những khoản đầu tư nhỏ hơn 78 triệu USD vào Djibouti đến những khoản đầu tư lớn như 1,6 tỷ USD vào Gwadar ở Pakistan, các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc đang xây dựng khoảng 17 cảng trên khắp khu vực Ấn Độ Dương, bao gồm cả hợp đồng thuê cảng Darwin của Úc có thời hạn 99 năm được ký vào năm 2015. Công ty Trung Quốc có liên kết với chính phủ đã đầu tư ước tính khoảng 390 triệu USD. Bài báo của Gateway House cho biết những cảng này sẽ là “tiền đồn chiến lược, kinh tế và chính trị quan trọng” đối với Trung Quốc.

Khu vực Ấn Độ Dương là một phần quan trọng trong sáng kiến Con đường tơ lụa trên biển của Trung Quốc. Nó chiếm 80% lượng năng lượng nhập khẩu của Trung Quốc và rất cần thiết cho các hoạt động thương mại của Trung Quốc, khiến nơi đây trở thành một vùng địa lý có ý nghĩa chiến lược và kinh tế.

“Trong ba thập kỷ qua, hoạt động đầu tư và xây dựng của Trung Quốc tại Ấn Độ Dương đã tăng lên. Trong bối cảnh này, các cảng đã trở thành địa điểm đầu tư chiến lược, kinh tế và chính trị quan trọng đối với Trung Quốc,” Saeeduddin Faridi, thực tập sinh nghiên cứu của ICGR, lưu ý.

Maldives là nước đóng vai trò quan trọng ở Ấn Độ Dương

Phó giáo sư Dhananjay Tripathi, Chủ tịch Khoa Quan hệ Quốc tế, Đại học Nam Á, ở New Delhi, lập luận rằng Maldives là một nước đóng vai trò quan trọng ở Ấn Độ Dương và đang định vị mình để hưởng lợi từ sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Ấn Độ ở khu vực lân cận. Ông nói thêm rằng đó không phải là một bức tranh hoàn chỉnh khi cho rằng Tổng thống Muizzu là một nhà lãnh đạo thân Trung Quốc.

“Nó bỏ qua cường độ cơ bản của sự cạnh tranh Trung-Ấn trong khu vực,” Tripathi lưu ý trong một bài bình luận được đăng trên trang web ‘360info’ của Úc. “Căng thẳng ở biên giới Trung Quốc-Ấn Độ trên dãy Himalaya vẫn ở mức cao và Ấn Độ lo ngại về sự hiện diện ngày càng tăng của Trung Quốc ở Nam Á, trong khi Trung Quốc nghi ngờ về sự hợp tác quốc phòng ngày càng tăng giữa Ấn Độ và phương Tây”.

Xung đột chính trị lớn hơn giữa Ấn Độ và Trung Quốc

Ông dự đoán một cuộc xung đột chính trị lớn hơn giữa hai đối thủ nặng ký của châu Á ở Ấn Độ Dương, và nó có thể sẽ tiếp diễn và không chỉ giới hạn ở Maldives. Ông lưu ý rằng đó là một “cổng thu phí” giữa phía tây Ấn Độ Dương và eo biển Malacca.

Hơn một nửa thương mại đối ngoại của Ấn Độ và 80% năng lượng nhập khẩu của nước này đi qua các tuyến đường biển gần Maldives. Đối với Trung Quốc, 80% lượng dầu thô nhập khẩu từ vùng Vịnh đều đi qua Ấn Độ Dương tới eo biển Malacca. Do một kịch bản có thể xảy ra là kẻ thù sẽ chặn các tuyến đường biển, Trung Quốc đã đầu tư mạnh vào hải quân, đặc biệt tập trung vào Ấn Độ Dương.

“Bắc Kinh đặc biệt lo ngại về ảnh hưởng của Mỹ và Ấn Độ ở Ấn Độ Dương. Có vẻ như có thông tin rằng, mối quan hệ đối tác Ấn Độ-Mỹ ngày càng sâu sắc, đặc biệt là trong bối cảnh khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, sẽ khiến mọi việc trở nên khó khăn. Nhận thức được những thách thức tiềm tàng này, Trung Quốc đã tìm cách tăng cường hiện diện chiến lược ở Ấn Độ Dương”, Tripathi lập luận. “Đang có sự hiện diện đáng gờm tại các cảng có vị trí chiến lược như Gwadar ở Pakistan và Hambantota ở Sri Lanka”.

Ấn Độ củng cố vị thế của mình với SAGAR

Năm 2022, Trung Quốc thành lập Diễn đàn Hợp tác và Phát triển Khu vực Trung Quốc-Ấn Độ Dương. Tại cuộc họp lần thứ hai vào năm 2023, hơn 350 đại diện từ 30 quốc gia đã tham gia với chủ đề trọng tâm là “Thúc đẩy nền kinh tế xanh bền vững để cùng nhau xây dựng một cộng đồng hàng hải với tương lai chung”.

Ấn Độ đã lưu ý nghiêm túc đến sự mở rộng chiến lược của Trung Quốc và đã tuân theo chiến lược hai hướng để bảo vệ lợi ích của mình. Năm 2015, Ấn Độ đưa ra sáng kiến ‘SAGAR’ (An ninh và tăng trưởng cho tất cả mọi người trong khu vực) để củng cố vị thế của mình trong khu vực.

Theo Tripathi, kế hoạch SAGAR tìm cách xây dựng bầu không khí tin cậy và cởi mở, đồng thời tăng cường hợp tác hàng hải để giải quyết các vấn đề hàng hải một cách hòa bình bằng cách khuyến khích tất cả các quốc gia Ấn Độ Dương tuân thủ các quy tắc và chuẩn mực hàng hải quốc tế.

Phó giáo sư Jabin Jacob, Nghiên cứu viên phụ trợ tại Quỹ Hàng hải Quốc gia ở Ấn Độ, trích dẫn sự hỗ trợ kinh tế và phát triển gần đây của Ấn Độ cho Sri Lanka và Mauritius cũng như viện trợ phát triển liên tục của nước này cho Maldives dưới thời Muizzu. Ông nói rằng lập luận rằng Ấn Độ chỉ đơn thuần đáp lại Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc bằng các dự án phát triển của nước này là hiểu sai cách tiếp cận của Ấn Độ.

Ông lập luận trong một bài bình luận được xuất bản bởi 360.org: “Chính sách đối ngoại của Ấn Độ đối với các nước láng giềng luôn là hỗ trợ các nước láng giềng trong các mục tiêu phát triển của họ”. “Đây là sự thừa nhận thực tế rằng hậu quả của việc thiếu phát triển và bất ổn kinh tế hoặc chính trị trong khu vực các quốc gia láng giềng chắc chắn sẽ lan sang Ấn Độ và sau đó Ấn Độ buộc phải giải quyết.”

Ảnh: Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình gặp nhau tại Vũ Hán, Trung Quốc, vào ngày 27 tháng 4 năm 2018. Nguồn: Bộ Ngoại giao Ấn Độ.

Nguồn: https://indepthnews.net/india-china-geopolitical-battle-intensifies-in-the-indian-ocean/