Ý niệm Swadeshi khởi nguồn ở đầu thế kỷ XX như một chiến thuật tẩy chay hàng hoá ngoại nhập và khuyến khích sản phẩm nội địa, phục vụ mục tiêu chính trị là làm suy yếu nền tảng kinh tế của thực dân. Một thế kỷ sau, khái niệm này được tái sinh dưới hình thức mới: Swadeshi 2.0, nhưng với mục tiêu và phương thức khác biệt. Trước việc thương mại và công nghệ ngày càng bị vũ khí hóa trong cạnh tranh giữa các cường quốc, chính sách hướng nội của Ấn Độ không còn mang tính thuần túy biểu tượng dân tộc; thay vào đó nó được trình bày như một nỗ lực xây dựng an ninh kinh tế, giảm tổn thương chiến lược và bảo đảm một nền tảng kinh tế đáng tin cậy cho 1,4 tỷ dân. Từ góc nhìn bên ngoài và trung lập, cần đánh giá Swadeshi 2.0 cả như phản ứng địa chính trị và như chương trình phát triển công nghiệp: nó vừa là cơ hội vừa đặt ra những khó khăn lớn về thể chế, công nghệ và chất lượng.

Động lực chính dẫn đến hồi sinh ý tưởng Swadeshi trong thập niên gần đây là sự gia tăng của các biện pháp thuế quan, hạn chế thương mại và tuyên truyền chính trị có tính phân cực từ một số cường quốc, khiến New Delhi tái cân nhắc mức độ phụ thuộc chiến lược vào nguồn nhập khẩu và chuỗi cung ứng quốc tế. Trong bối cảnh đó, mục tiêu của Swadeshi 2.0 được nêu rõ: bảo vệ người tiêu dùng, doanh nghiệp và ngân sách nhà nước bằng một nền tảng kinh tế có tính dự đoán, ổn định và ít dễ bị cưỡng chế từ bên ngoài. Khác với Swadeshi ban đầu nhằm phục vụ cho cuộc tranh giành độc lập chính trị, phiên bản hiện đại hướng tới an ninh kinh tế, một đầu ra chiến lược hơn là một tuyên bố chính trị đơn lẻ.

Để tiến từ khẩu hiệu đến thực thi, Swadeshi 2.0 đòi hỏi một tập hợp chính sách phức hợp. Trước hết là cải cách thể chế: giảm thiểu xiềng xích hành chính, chấm dứt hành vi gây phiền hà có hệ thống, đơn giản hoá thủ tục thông qua số hóa, tương tác phi trực tiếp với cơ quan quản lý. Những bước này nhằm tạo môi trường cho doanh nghiệp khởi nghiệp và mở rộng, đồng thời thu hút đầu tư tư nhân vào các ngành mang tính chiến lược. Thứ hai, đầu tư vào nghiên cứu-phát triển (R&D) và nâng cấp chất lượng là điều kiện tiên quyết: Swadeshi 2.0 không thể thành công nếu chỉ dựa trên sản phẩm giá rẻ; doanh nghiệp Ấn Độ phải gia tăng năng lực thiết kế, kiểm soát chất lượng và xây dựng thương hiệu cạnh tranh trên thị trường nội địa và quốc tế. Thứ ba, nhận thức về cấu trúc chuỗi cung ứng hiện đại buộc các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp phải chấp nhận tính liên kết xuyên biên giới: iPhone, động cơ máy bay, hay thiết bị 5G đều dựa trên mạng cung ứng nhiều nước. Do đó, chiến lược hợp lý là liên minh có chọn lọc, khuyến khích liên doanh, chuyển giao công nghệ và phát triển nhà cung cấp nội địa có năng lực, thay vì tự cô lập.

Cùng với đó, Swadeshi 2.0 phải đối mặt với thách thức công nghệ nền tảng từ trí tuệ nhân tạo đến an ninh mạng, nên cần yêu cầu tiêu chuẩn hóa, quản trị rủi ro số và chính sách về quyền sở hữu trí tuệ phù hợp để thúc đẩy đổi mới mở. Vai trò của nhà nước ở đây là tạo điều kiện cho các doanh nghiệp bằng các biện pháp ưu đãi R&D, khung thuế phù hợp và bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, đồng thời giữ các cơ chế bảo vệ người tiêu dùng, lao động và môi trường. Quan trọng là sự phối hợp công-tư, trong đó Nhà nước rút lui khỏi những can thiệp không cần thiết nhưng vẫn đóng vai trò cổ vũ chiến lược dài hạn.

Tuy nhiên, Swadeshi 2.0 ẩn chứa rủi ro đáng kể. Nếu chính sách dần tiến về phía dân tộc chủ nghĩa kinh tế thuần túy với các hàng rào bảo hộ vô điều kiện, hậu quả dài hạn có thể là trì trệ năng lực cạnh tranh, thiếu động lực đổi mới và chất lượng sản phẩm kém, khiến người tiêu dùng quay lại với hàng nước ngoài. Bảo hộ kéo dài mà không kèm điều kiện nâng cấp sẽ tạo ra “bẫy” cho doanh nghiệp nội địa. Hơn nữa, mặc dù tự chủ chiến lược là mong muốn hợp lý, Ấn Độ không thể cắt đứt hoàn toàn khỏi mạng lưới toàn cầu mà không chịu tổn thất về công nghệ và quy mô thị trường, toàn cầu hóa vẫn mang lại lợi ích nếu được quản trị chủ động. Do đó, Swadeshi 2.0 cần được cân bằng: tự chủ có chọn lọc và mở cửa có chiến lược.

Nói tóm lại, Swadeshi 2.0 là một phản ứng hợp lý trước môi trường địa chính trị phức tạp và có thể trở thành trụ cột cho chính sách vĩ mô của Ấn Độ nếu được thiết kế như chương trình nâng cao năng lực cạnh tranh chứ không phải là lời kêu gọi bảo hộ mù quáng. Yếu tố quyết định thành công không nằm ở mức độ tuyên truyền “Made in India” trên biển hiệu, mà ở năng lực thực thi cải cách thể chế, đầu tư vào R&D, nâng cao chất lượng sản phẩm và phát triển chuỗi cung ứng sâu. Swadeshi 2.0 tốt nhất nên được hiểu là một chính sách tự chủ chiến lược nhằm giảm tổn thương trước cưỡng chế bên ngoài, trong khi vẫn duy trì quan hệ hợp tác và hội nhập quốc tế có chọn lọc. Chỉ khi đó, khẩu hiệu tự cường mới hóa thành một nền tảng kinh tế bền vững, giúp Ấn Độ trở nên đáng tin cậy về kinh tế trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cường quốc.