Bên lề cuộc họp Hợp tác Sông Mêkong – Sông Hồng (MGC) lần thứ 12 vừa kết thúc tại Bangkok vào ngày 16 tháng 7 năm 2023, Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ, Tiến sĩ S. Jaishankar đã gặp người đồng cấp Myanmar U Than Swe để thảo luận về các sáng kiến kết nối khu vực, đặc biệt nhấn mạnh đến việc đẩy nhanh quá trình Dự án Đường cao tốc đi qua 3 nước Ấn Độ-Myanmar-Thái Lan (IMT-TH). Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình và ổn định ở các khu vực biên giới, bày tỏ quan ngại về nạn buôn người, nhắc lại sự ủng hộ của Ấn Độ đối với quá trình chuyển đổi dân chủ ở Myanmar, đề xuất các sáng kiến lấy người dân làm trung tâm để giải quyết các thách thức cấp bách và hướng tới phối hợp chặt chẽ chính sách của Ấn Độ với ASEAN về Myanmar.

IMT-TH mang đến cơ hội quan trọng để tăng cường kết nối và hội nhập khu vực. Nó nhằm mục đích kết nối khu vực Đông Bắc của Ấn Độ với Thái Lan thông qua Myanmar, tạo thuận lợi cho thương mại, y tế, giáo dục và du lịch giữa ba quốc gia đồng thời là tuyến giao thông hiệu quả và tiết kiệm chi phí hơn. Ấn Độ đã đề xuất mở rộng mạng lưới đường bộ bao gồm Campuchia, Lào và Việt Nam, tiếp tục mở rộng phạm vi và tác động tiềm năng của nó. Bangladesh cũng quan tâm đến việc tham gia sáng kiến tăng cường liên kết thương mại và du lịch.

Từ khi được hình thành vào năm 2002, dự án Đường cao tốc qua 3 nước đã phải đối mặt với nhiều sự chậm trễ và thách thức, bao gồm cả sự bất ổn chính trị ở Myanmar và các vấn đề tài chính. Tuy nhiên, những năm gần đây đã có tiến bộ, với một số đoạn đường cao tốc đã được hoàn thành hoặc sắp hoàn thành. Dự án nhằm mục đích thiết lập tuyến đường chiến lược thiết yếu. Ban đầu, chính phủ tìm cách đưa đường cao tốc vào hoạt động vào năm 2015 và sau đó kéo dài thời gian đến năm 2019. Giờ đây, thời hạn mới được đặt ra là năm 2027. Do đó, điều quan trọng là phải đánh giá chặt chẽ tình hình hiện tại để đánh giá tiến độ của dự án bị trì hoãn này.

Dự án IMT-TH tuân bắt đầu từ Bangkok và đi qua các thành phố như Sukhothai và Mae Sot ở Thái Lan và Yangon, Mandalay, Kalewa và Tamu ở Myanmar trước khi đến Ấn Độ. Ở Ấn Độ, nó có khả năng đi qua Moreh, Kohima, Guwahati, Srirampur, Siliguri và Kolkata, kéo dài hơn 2.800 km. Đoạn dài nhất của đường cao tốc sẽ ở Ấn Độ, trong khi đoạn đường ngắn nhất sẽ ở Thái Lan.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Thái Lan, Vijavat Isarabhakdi, đã tuyên bố trong một cuộc phỏng vấn gần đây rằng hầu hết công việc của dự án ở Thái Lan đã hoàn thành. Đối tác Ấn Độ cũng đề cập rằng khoảng 70% công việc đã hoàn thành. Khi được tiếp cận, Aung Naing Oo, Bộ trưởng Thương mại Myanmar, tiết lộ rằng phần lớn đường cao tốc đã được xây dựng, kéo dài 1.512 km. Các nhà thầu sẽ hoàn thành các đoạn còn lại trong vòng ba năm tới.

Dự án IMT-TH bao gồm mạng lưới đường bộ quan trọng ở Myanmar, mặc dù đã chứng kiến sự phát triển đáng chú ý trong thời gian gần đây, nhưng vẫn cần đẩy nhanh tiến độ ở nhiều giai đoạn. Một số phần của hướng tuyến IMT-TH ban đầu đã được hoàn thành hoặc nâng cấp, bao gồm đường tránh quan trọng nối Myawaddy và Kawkareik ở Thái Lan và cây cầu hữu nghị thứ hai nối Myawaddy và Mae Sot. Ngoài ra, những nỗ lực không ngừng bao gồm việc cải thiện và sửa chữa các con đường giữa Kalewa (Ấn Độ) và Monywa (Myanmar), xây dựng một cây cầu mới ở Bago do Nhật Bản hỗ trợ và phát triển một con đường huyết mạch nối Bago và Kyaikto ở Myanmar, với sự hỗ trợ của Chính phủ. Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB). Tuy nhiên, cần có sự chú ý khẩn cấp để thay thế 69 cây cầu dọc theo đường Tamu-Kyigone-Kalewa. Công việc trên đoạn đường này đã bị trì hoãn từ năm 2015 do việc chấm dứt hợp đồng của nhà thầu. Gần đây, các báo cáo cho thấy công việc trên cây cầu đầu tiên giữa Moreh (ở Manipur) và Tamu (ở Myanmar) dự kiến ​​sẽ sớm khởi động lại. Tuy nhiên, vẫn cần có mốc lộ trình cụ thể, thích hợp.

Việc xây dựng đang được tiến hành trên đoạn đường Yar Gyi khó khăn, đây là đoạn đường quan trọng của đường cao tốc qua ba quốc gia. Đoạn đường đặc biệt này có đặc trưng là độ dốc lớn, đặt ra những thách thức đáng kể cho quá trình xây dựng. Hiện tại, chỉ có khoảng 25% của con đường được hoàn thành. Bộ trưởng Thương mại Myanmar đã chỉ ra rằng việc chuyển đổi một đoạn đường dài 121,8 km, cụ thể là giữa Kalewa và Yar Gyi, thành đường cao tốc bốn làn xe sẽ cần nhiều thời gian hơn dự kiến. Do đó, đội xây dựng có thể cần gia thời hạn hoàn thành so với tiến độ ban đầu.

Ngoài ra, các vấn đề an ninh nghiêm trọng vẫn tồn tại ở Myanmar. Bang Chin và vùng Sagaing, nơi phần lớn công việc đang diễn ra, chìm trong xung đột giữa Junta (giới cầm quyền quân sự thực hiện đảo chính) và các nhóm vũ trang sắc tộc. Nếu xung đột không giảm bớt, việc nối lại công việc của các nhà thầu dường như là không thể.

Một khía cạnh khác cần được quan tâm ngay lập tức là xây dựng và thực hiện Thỏa thuận ba bên về phương tiện cơ giới IMT (IMT-TMVA). Mặc dù chính phủ Ấn Độ đã tiến hành Cuộc đua xe hữu nghị IMT-TH vào năm 2016 để nâng cao nhận thức của các bên liên quan về những lợi ích tiềm năng của một thỏa thuận về phương tiện cơ giới (MVA) giữa ba quốc gia, nhưng đã không có nhiều tiến bộ sau đó. Việc này có một vài nguyên nhân; một trong những thách thức lớn nhất đối với việc triển khai IMT-TMVA là cần có thêm cơ sở hạ tầng, đặc biệt là ở Myanmar. Đất nước này có mạng lưới đường bộ hạn chế và khả năng kết nối kém, khiến các phương tiện di chuyển khó khăn giữa Ấn Độ, Myanmar và Thái Lan. Các rào cản hành chính quan liêu tiếp tục là một nút thắt đáng kể, trong đó việc xin giấy phép và thông quan vẫn còn nhiều thách thức do sự khác biệt về quy tắc và thủ tục di chuyển phương tiện ở mỗi quốc gia khiến tình hình trở nên tốn thời gian và rườm rà. Điều này sẽ đặc biệt khó khăn đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), những doanh nghiệp có thể cần nhiều nguồn lực hơn để vượt qua các khuôn khổ pháp lý phức tạp.

Ngoài ra, tình hình an ninh ở Myanmar cũng là một mối quan tâm đáng kể đối với việc triển khai IMT-TMVA. Đất nước này đã phải đối mặt với sự bất ổn và xung đột chính trị trong những năm gần đây, điều này đã ảnh hưởng đến an toàn giao thông đường bộ. Đã có báo cáo về các cuộc tấn công vào phương tiện và sự gián đoạn của các tuyến đường vận chuyển, đây có thể là một rủi ro đáng kể cho các doanh nghiệp và khách du lịch. Điều này đã dẫn đến những lo ngại về sự an toàn của tài xế và hành khách.

Giải quyết các hạn chế về cơ sở hạ tầng, các rào cản thủ tục hành chính quan liêu và các mối lo ngại về an ninh sẽ đảm bảo vận chuyển xuyên biên giới suôn sẻ và tối đa hóa lợi ích của Đường cao tốc ba bên và IMT-TMVA. Việc phân bổ tài chính và nguồn lực đầy đủ sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc vượt qua những thách thức và phát huy hết tiềm năng của sáng kiến khu vực mang tính chuyển đổi này.

Cam kết của Ấn Độ trong việc hỗ trợ quá trình chuyển đổi dân chủ của Myanmar và nhấn mạnh vào hòa bình và ổn định là không thể thiếu đối với sự tiến bộ và thịnh vượng của khu vực. Tăng cường phối hợp chính sách với ASEAN liên quan đến Myanmar sẽ góp phần tạo ra cách tiếp cận toàn diện hơn đối với các vấn đề khu vực và đảm bảo môi trường ổn định cho các dự án kết nối phát triển.

Nhìn chung, việc hoàn thành thành công đường cao tốc ba bên Ấn Độ-Myanmar-Thái Lan hy vọng không chỉ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế mà còn mở đường cho hội nhập khu vực, trao đổi văn hóa và hợp tác mạnh mẽ hơn giữa các quốc gia tham gia, cuối cùng đóng góp cho hòa bình, ổn định và thịnh vượng trong khu vực Sông Mêkong – Sông Hằng.

Tác giả: Sreeparna Banerjee, ORF

Nguồn: https://www.orfonline.org/expert-speak/enhancing-connectivity-and-regional-integration/