Tương lai của nhân loại là gì? Chúng ta sẽ phát triển, thịnh vượng hay sẽ dần lụi tàn? Chúng ta đang mở rộng hay thu hẹp lại như một giống loài? Và tương lai của Ấn Độ là gì? Sẽ có bao nhiêu người Ấn Độ?

Trong báo cáo năm 2019, Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) chỉ ra rằng, đến năm 2027, Ấn Độ sẽ có mức tăng dân số cao nhất, vượt qua Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất thế giới. Trên thực tế, Ấn Độ đã vượt qua Trung Quốc để trở thành quốc gia đông dân nhất trong năm nay.

Báo cáo dự đoán rằng, từ nay đến năm 2050, Ấn Độ cùng với Nigeria, Pakistan, Congo, Ethiopia, Tanzania, Indonesia, Ai Cập và Mỹ sẽ có mức tăng dân số cao nhất và sẽ chiếm hơn một nửa dân số thế giới. Hơn nữa, dân số của châu Phi cận Sahara sẽ tăng gấp đôi vào năm 2050. Tuy nhiên, phần còn lại của thế giới lại thể hiện một bức tranh rất khác.

Thế giới đang xám xịt nhanh hơn bao giờ hết. David Bloom, viết cho Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) vào năm 2020, nhận xét, “xám hoá” là xu hướng chủ đạo trong thế kỷ 21. Theo ông, “đây là kết quả tích lũy của việc tăng tuổi thọ, giảm khả năng sinh sản và sự tiến triển của các nhóm lớn hơn đến độ tuổi già hơn”. Ví dụ, hơn 28% dân số Nhật Bản từ 65 tuổi trở lên. Ba thập kỷ trước, vào những năm 1970, “thế giới có số lượng thanh thiếu niên và thanh niên (15 đến 24 tuổi) nhiều gấp ba lần so với người lớn tuổi”. Đến năm 2050, các nhóm tuổi này sẽ “ngang bằng”.

Điều này có đúng với Ấn Độ không? UNFPA gần đây đã công bố Báo cáo Lão hóa ở Ấn Độ năm 2023. Báo cáo tuyên bố rằng, “trên toàn cầu, có 1,1 tỷ người từ 60 tuổi trở lên vào năm 2022, chiếm 13,9% trong tổng dân số 7,9 tỷ người. Trong ba thập kỷ tới, số người già trên toàn thế giới dự kiến sẽ tăng gấp đôi lên 2,1 tỷ vào năm 2050, với tỷ lệ tăng lên 22% tổng dân số. Vào năm 2022, Ấn Độ có 149 triệu người từ 60 tuổi trở lên, chiếm khoảng 10,5% dân số cả nước. Đến năm 2050, tỷ lệ người cao tuổi sẽ tăng gấp đôi lên 20,8%, với con số tuyệt đối là 347 triệu người.” Báo cáo chỉ ra rằng “sự gia tăng chưa từng có về dân số già sẽ có tác động đáng kể đến sức khỏe, nền kinh tế và xã hội ở Ấn Độ”.

UNFPA đặt ra thách thức về tỷ lệ sinh giảm mà các nước phát triển và đang phát triển sẽ phải trải qua ở những thời điểm khác nhau. Và nó đặt Ấn Độ vào bối cảnh này. Báo cáo chỉ ra rằng, các nước đang phát triển hiện đang chứng kiến mức sinh giảm đáng kể trong hành trình phát triển của mình sớm hơn nhiều so với các nước phát triển. “Hầu hết các nước phát triển đều có mức thu nhập bình quân đầu người cao hơn nhiều khi dân số của họ bắt đầu già đi, điều này giúp họ dễ dàng giải quyết những áp lực kinh tế do dân số già đi gây ra. Nói cách khác, các nước phát triển có miếng bánh kinh tế lớn hơn nhiều mà họ có thể sử dụng để nuôi sống người già khi dân số của họ bắt đầu già đi nhanh chóng. Những nước như Ấn Độ không được hưởng sự xa hoa đó.”

UNFPA đưa ra, thông qua một loạt số liệu thống kê, rằng ở một số nước đang phát triển, tỷ lệ người già phụ thuộc có thể “tăng hơn gấp đôi sau 50 năm, trong khi phải mất khoảng 150 đến 200 năm để điều tương tự xảy ra ở các nước phát triển”. Báo cáo ước tính rằng dân số cao tuổi của Ấn Độ (những người trên 60 tuổi) sẽ tăng trưởng nhanh chóng với tốc độ 41% từ năm 2021 đến năm 2031. Báo cáo cũng lưu ý thêm rằng số lượng người già sẽ lớn hơn số lượng trẻ em (những người dưới 15 tuổi) vào năm 2046. Dân số già đi đồng nghĩa với việc có ít công nhân hơn, ít người nộp thuế hơn và do đó, khả năng tạo ra của cải của một quốc gia sẽ giảm sút. Nó cũng có nghĩa là tăng thêm gánh nặng cho các hệ thống chăm sóc sức khỏe.

Lão hoá của các quốc gia là một hiện tượng toàn cầu. Ở Ấn Độ, đến năm 2050, người già sẽ chiếm 20% dân số. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên vì Khảo sát sức khỏe gia đình quốc gia năm 2022 cho thấy ngoại trừ Uttar Pradesh và Bihar (trong số các bang lớn hơn), mức sinh ở những nơi khác đã giảm xuống dưới mức thay thế là 2,1. Điều quan trọng là ở thành thị Ấn Độ, tỷ lệ sinh ở mức 1,6, ngang bằng với các nước phát triển. Mức này thấp hơn mức thay thế và kết hợp với tuổi thọ tăng lên sẽ đảm bảo rằng người cao tuổi chiếm một bộ phận đáng kể trong dân số của chúng ta.

Một nghiên cứu về sự suy giảm dân số, được công bố trên tạp chí Lancet vào năm 2020, đưa ra một số phát hiện quan trọng về mối liên hệ giữa dân số và chính trị. Trung Quốc dự kiến sẽ thay thế Mỹ vào năm 2035 về tổng sản phẩm quốc nội lớn nhất. Tuy nhiên, dân số Trung Quốc giảm nhanh đồng nghĩa với việc Mỹ sẽ sớm giành lại vị trí dẫn đầu vì dân số nước này sẽ tăng trưởng đều đặn nếu được duy trì bởi chính sách nhập cư tự do.

Richard Horton, tổng biên tập của Lancet, đưa ra hai điểm quan trọng dựa trên nghiên cứu của mình. Thứ nhất, rằng “vào cuối thế kỷ này, thế giới sẽ trở nên đa cực, với Ấn Độ, Nigeria, Trung Quốc và Mỹ là các cường quốc thống trị,” được hỗ trợ phần lớn bởi dân số trong độ tuổi lao động của họ. Thứ hai, “việc nhập cư và các quyền sinh sản và quyền giới tính mạnh mẽ cho phụ nữ sẽ là yếu tố then chốt khi thế giới sẽ trải qua những thay đổi căn bản về quyền lực địa chính trị”. Ông lập luận rằng, ảnh hưởng của cả châu Âu và châu Á sẽ sớm suy giảm. Đến năm 2100, hầu hết dân số giảm nhanh nhất sẽ ở châu Á và châu Âu. Chẳng hạn, Trung Quốc sẽ giảm từ 1,4 tỷ năm 2017 xuống còn 732 triệu người vào năm 2100, Thái Lan từ 71 triệu xuống 35 triệu, Ý từ 61 triệu xuống 31 triệu và Nhật Bản từ 128 triệu xuống 60 triệu.

Một cách trái ngược với những gì Lancet đã đề xuất, Trung Quốc đang cố gắng đảo ngược tình trạng suy giảm dân số bằng cách đề nghị phụ nữ nghỉ làm ở nhà và sinh con. Khi khai mạc Đại hội Phụ nữ Toàn quốc ở Thượng Hải, Tập Cận Bình đã nói với các đại biểu phụ nữ rằng “chúng ta nên tích cực thúc đẩy một kiểu văn hóa hôn nhân và sinh con mới” và đề nghị họ tập trung vào “gia đình”. Tuy nhiên, sự kết hợp giữa lựa chọn sinh sản, chăm sóc sức khỏe tốt và cân bằng giữa công việc và cuộc sống với đủ thời gian chăm sóc con cái và nghỉ thai sản cũng như giáo dục đối tác nam về việc chia sẻ công việc gia đình sẽ thuyết phục những phụ nữ đã tham gia lực lượng lao động chính thức sinh con.

Một số xu hướng rất cụ thể đã được xác định bởi các tổ chức có uy tín trong bối cảnh dân số của loài chúng ta. Thứ nhất, loài người chúng ta đang già đi. Thứ hai, chúng ta sẽ giảm số lượng. Vào thời điểm chuyển giao thế kỷ này, bản thân Ấn Độ sẽ giảm về số lượng và sẽ có tỷ lệ người cao tuổi đáng kể. Cuối cùng, sự thay đổi về dân số sẽ dẫn đến việc tái tổ chức trật tự các quốc gia về mặt địa chính trị. Câu hỏi đặt ra là liệu Ấn Độ có chuẩn bị cho sự thay đổi nhân khẩu học này hay không?