Khi cả thế giới lo lắng về khả năng xảy ra một cuộc khủng hoảng eo biển Đài Loan khác bởi chuyến thăm của Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi đến Đài Loan trong tháng 8, Ấn Độ đã duy trì một sự im lặng thận trọng. Điều đó đã bị phá vỡ vào tuần trước khi người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ấn Độ đã đưa ra một tuyên bố ngắn gọn và mang tính thận trọng. Phần lớn lời phát biểu mang tính ngoại giao tiêu chuẩn, nhưng có hai điều nổi bật. Ấn Độ đưa ra lời chỉ trích thận trọng đối với Trung Quốc bằng cách thúc giục “tránh các hành động đơn phương nhằm thay đổi hiện trạng”. Nó cũng từ chối đề cập đến nguyên tắc “Một Trung Quốc” của Bắc Kinh rằng họ có chủ quyền đối với đại lục, Hồng Kông, Macao và Đài Loan.

Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Ấn Độ ở một mức độ lớn đã tránh những câu hỏi sắc bén bằng cách nói rằng các chính sách của New Delhi về Đài Loan là “phổ biến và nhất quán”. Việc bỏ sót nguyên tắc “Một Trung Quốc” liên quan nhiều hơn đến quan điểm của Ấn Độ, được Bộ trưởng Ngoại giao Ấn Độ khi đó là Sushma Swaraj nêu rõ vào năm 2014, rằng Bắc Kinh không thể mong đợi New Delhi sẽ tuyên bố ủng hộ khi Trung Quốc phớt lờ những lo ngại về chủ quyền của Ấn Độ ở Kashmir và Arunachal Pradesh. Nhưng Trung Quốc đã lưu ý rằng: Ngay sau khi tuyên bố mới nhất được công bố, Đại sứ Trung Quốc tại New Delhi đã kêu gọi chính phủ Ấn Độ tái khẳng định sự ủng hộ đối với nguyên tắc “Một Trung Quốc”.

Những lời chỉ trích ngầm của Ấn Độ đối với Trung Quốc trong tuyên bố dấy lên cuộc tranh luận, và đã đặt ra nhiều câu hỏi hơn là câu trả lời. Liệu Ấn Độ có đang từ bỏ một số chủ nghĩa bảo thủ của mình đối với Đài Loan và có nhiều tín hiệu chính trị hơn sẽ theo sau? New Delhi có sẵn sàng mạo hiểm hứng chịu cơn thịnh nộ của Bắc Kinh không?

Đầu tiên, điều này giúp gợi mở mối quan tâm của Ấn Độ đối với Đài Loan. Theo bộ trưởng ngoại giao của Ấn Độ, chính phủ khuyến khích xây dựng  mối quan hệ trong các lĩnh vực như thương mại và đầu tư, du lịch và giáo dục. Nhưng kinh tế vẫn là ưu tiên hàng đầu của New Delhi. Thương mại song phương với Đài Loan đạt 5,7 tỷ USD vào năm 2020, trong khi đầu tư trực tiếp nước ngoài của Đài Loan vào Ấn Độ - từng vượt qua một quốc gia như Bỉ - đã ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng. Ấn Độ và Đài Loan đã ký kết một thỏa thuận đầu tư song phương vào năm 2018, mặc dù các cuộc đàm phán về một thỏa thuận thương mại tự do dường như đã tan rã. Hai bên đã cam kết hợp tác trong các lĩnh vực từ nông nghiệp đến công nghệ.

Bất chấp những nỗ lực này, các nhà ngoại giao Đài Loan đã phàn nàn về chủ nghĩa tiệm tiến dày vò của Ấn Độ trong việc xây dựng quan hệ. Với góc nhìn của họ, Đài Bắc đang tăng tốc trong khi New Delhi đạp phanh mỗi khi mối quan hệ của họ có đà. Sự thật là có cơ sở vì sự tham gia của Ấn Độ với Đài Loan dường như vừa bị thúc đẩy vừa bị hạn chế bởi mối quan hệ của chính nước này với Trung Quốc. Ví dụ, kể từ khi xảy ra các cuộc đụng độ chết người ở thung lũng Galwan ở biên giới Trung Quốc-Ấn Độ, ở Ấn Độ đã có sự quan tâm và hỗ trợ đáng kể đối với Đài Loan.

Chất bán dẫn là một điểm khởi đầu khác cho Ấn Độ: Nguồn cung cho thị trường toàn cầu của Đài Loan là rất quan trọng đối với nền kinh tế của nước này, đặc biệt là lĩnh vực ô tô. Đại dịch COVID-19 và việc Bắc Kinh vũ khí hóa chuỗi cung ứng đã thúc đẩy New Delhi bắt đầu giảm bớt sự phụ thuộc công nghệ quan trọng và tăng cường năng lực trong nước. Hành động gây căng thẳng của Trung Quốc ở eo biển Đài Loan làm dấy lên lo ngại về sự gián đoạn nguồn cung cấp chất bán dẫn quan trọng từ Đài Loan, khiến Ấn Độ phải có hành động pháp lý với các nhà sản xuất chất bán dẫn của hòn đảo này với hy vọng thiết lập một nhà máy chế tạo ở Ấn Độ.

Nhưng sự nhiệt tình của công chúng và chất bán dẫn không tạo nên mối quan hệ song phương. Ấn Độ đã tiếp cận các mối quan hệ với Đài Loan một cách thận trọng, và ý thức được rằng họ đang thử thách ranh giới đỏ nhất của Trung Quốc. Người ta có thể đánh giá cao việc làm sâu sắc thêm các mối quan hệ này có vẻ như rắc rối hơn mức đáng có đối với Ấn Độ. Nó có mối quan hệ thương mại trị giá 100 tỷ USD và có biên giới tranh chấp với Trung Quốc, cũng là đồng minh thân cận của Pakistan, đối thủ của Ấn Độ. Các nhà ngoại giao của Đài Loan lập luận rằng, Ấn Độ rất vui khi được giao dịch thương mại và đầu tư nhưng không sẵn lòng đưa ra một trong những yêu cầu của Đài Loan: một biểu hiện của sự ủng hộ chính trị. Cho đến nay, New Delhi vẫn né tránh công khai ủng hộ nỗ lực của Đài Bắc đối với tư cách quan sát viên trong các cơ quan như Tổ chức Y tế Thế giới.

Không phải tất cả mọi người ở New Delhi đều ủng hộ mức độ thận trọng này, họ chỉ ra rằng, quan hệ của Ấn Độ với Đài Loan có thể đóng vai trò là đòn bẩy trong vũ điệu ngoại giao với Trung Quốc. Vào năm 2018, Hội đồng Đối ngoại của Quốc hội Ấn Độ đã thúc giục chính phủ xem xét lại “chính sách đối ngoại trọng thị đối với Trung Quốc”. Nếu Trung Quốc không muốn xem xét lại lập trường của mình về các vấn đề biên giới còn tồn tại và các mối quan ngại về chủ quyền, thì Ấn Độ nên "cân nhắc sử dụng tất cả các lựa chọn bao gồm cả quan hệ với Đài Loan".

Hội đồng đã làm một vài điều gì đó. Tiêu chuẩn cũ của Ấn Độ về chính sách Đài Loan của họ — tập trung vào thương mại, du lịch và các chủ đề không gây tranh cãi khác — không còn phản ánh thực tế trong khu vực. Một cuộc phong tỏa thành công của Trung Quốc hoặc xâm lược Đài Loan sẽ làm gián đoạn nguồn cung cấp chất bán dẫn của Đài Loan, làm bẽ mặt các đối tác của Ấn Độ như Nhật Bản và Mỹ, củng cố vị trí của Bắc Kinh ở Tây Thái Bình Dương và đòn chí mệnh cho bất kỳ ý tưởng nào về một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và cởi mở. Mặc dù đó là một kịch bản khó xảy ra trong thời điểm này, nhưng nó đủ để buộc Ấn Độ phải suy nghĩ lại về chiến lược của mình.

Một cách tiếp cận mới của Ấn Độ đối với Đài Loan nên tập trung vào cả kinh tế và chính trị. Mặc dù khối lượng thương mại đã tăng lên, chúng vẫn ở mức thấp đáng kể so với xuất khẩu 113 tỷ USD của Đài Loan và 82 tỷ USD nhập khẩu từ Trung Quốc đại lục cũng như các khoản đầu tư hàng tỷ đô la của nước này vào Việt Nam, Indonesia và Malaysia. Khi Ấn Độ tiếp tục hành trình trở thành nền kinh tế trị giá 5 nghìn tỷ USD, nước này phải đối mặt với những lo ngại ngày càng tăng về tăng trưởng thất nghiệp. Trong các lĩnh vực như sản xuất thiết bị điện tử, các khoản đầu tư của Đài Loan có thể mang đến hàng nghìn việc làm mới đồng thời giúp đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng trong nước. Foxconn, gã khổng lồ điện tử Đài Loan, đang có kế hoạch lớn cho sự hiện diện của mình tại Ấn Độ. Các lĩnh vực như du lịch và giáo dục cũng vẫn là những thị trường chưa được khai thác. Tất cả những điều này sẽ đòi hỏi Ấn Độ phải có chính sách ngoại giao kinh tế mạnh mẽ và các quan chức cũng như doanh nhân ở cả hai bên sẽ tìm kiếm các tín hiệu chính trị trước khi hành động.

Ấn Độ nên xem xét hai thay đổi ngay lập tức đối với chính sách của mình. Đầu tiên, nó nên tham gia cùng G-7 trong việc ủng hộ tư cách quan sát viên cho Đài Loan trong các cơ quan quốc tế kỹ trị. Sự ủng hộ công khai này sẽ giúp Ấn Độ trở thành một đối tác thân thiện với các doanh nghiệp Đài Loan. Thứ hai, các tương tác chính trị thường xuyên cần được khôi phục. Diễn đàn Nghị viện hữu nghị Ấn Độ-Đài Loan, được thành lập vào năm 2016, hiếm khi hoạt động và các chuyến thăm của quốc hội chủ yếu là nhất thời.

Có một cơ hội ở đây: Ngay cả đảng đối lập ở Đài Loan thân đại lục là Quốc Dân đảng cũng ủng hộ đại lục của Đài Loan, vốn đã tiếp cận New Delhi một cách thận trọng vì sợ làm phật lòng Bắc Kinh, cũng đang cân nhắc xem xét lại mối quan hệ của mình với Trung Quốc và thế giới rộng lớn hơn. Nếu New Delhi nhanh chóng thực hiện cuộc tấn công ngoại giao, nó có thể nhận được sự tiếp đón nồng nhiệt ở Đài Bắc. Thời điểm Đài Loan của Ấn Độ đã đến và các nhà lãnh đạo nên khôn ngoan nắm bắt lấy điều đó.

Tác giả: Harsh V. Pant, phó Chủ tịch phụ trách các nghiên cứu và chính sách đối ngoại tại ORF; Shashank Mattoo, học giả cao cấp tại ORF.

Trung tâm Nghiên cứu Ấn Độ

Nguồn: https://www.orfonline.org/research/indias-taiwan-moment/