Ngày 18 tháng 7 năm 2023, 100 kg vàng được nhập khẩu từ Hồng Kông đến công ty Ready Trade Pvt Ltd có trụ sở tại thủ đô Kathmandu của Nepal đã bị thu giữ tại Sinamangal, khá gần Sân bay Quốc tế Tribhuvan (TIA) của Nepal ở Kathmandu. Số vàng được cho là buôn lậu sang Ấn Độ được giấu bên trong guốc phanh xe máy và máy cạo râu điện. Ngay sau vụ việc này, Cục Điều tra Doanh thu (DRI) của chính phủ Nepal đã bắt giữ 18 người, bao gồm các công dân đến từ Nepal, Trung Quốc và Ấn Độ vì cáo buộc họ liên quan đến buôn lậu vàng. Ngoài ra, cơ quan này còn thành lập ủy ban điều tra gồm 6 thành viên để điều tra những sai sót dẫn đến việc buôn lậu vàng mà không bị phát hiện.

Ngay trước sự việc này, công ty Ready Trade Pvt Ltd đã nhập gần 1.997 kg vàng từ Hong Kong. Trong cuộc đột kích do DRI tiến hành vào kho hàng của công ty này, cơ quan chức năng đã tìm thấy các máy cân và nấu chảy vàng cùng với các hộp dùng để giấu vàng. Tuy nhiên, điều thú vị là chủ sở hữu hợp pháp của công ty này không phải là một doanh nhân nổi tiếng mà chỉ là một người làm công ăn lương hàng ngày cư trú tại Khu đô thị nông thôn Melung 1, quận Dolkha của Nepal.

Trước vụ lừa đảo 100 kg vàng này, cơ quan chức năng đã tịch thu 33 kg vàng tại TIA vào năm 2017, nhưng số vàng đã bị mất tích và hiện vẫn chưa tìm được. Cách đây không lâu, một lãnh đạo cấp cao của đảng Maoist cầm quyền tại Nepal bị nghi ngờ có liên quan đến buôn lậu số vàng 9 kg dưới vỏ bọc thuốc lá điện tử. Giờ đây, các bức ảnh và video đang lan truyền trên mạng xã hội cho thấy những kẻ buôn lậu vàng được cho là đang chụp ảnh cùng các nhà lãnh đạo Maoist cấp cao khác.

Hiện tại, câu hỏi đang được đặt ra là làm thế nào các quan chức an ninh TIA, những người có thể phát hiện ngay cả một đồng xu nhỏ, lại không phát hiện được một tạ vàng. Làm sao một lô vàng khổng lồ như vậy có thể đi qua sân bay trong bối cảnh an ninh được thắt chặt? Độ tin cậy của cả cơ chế an ninh con người và kỹ thuật tại TIA cũng bị đe dọa vì một công ty nào đó nổi tiếng với việc tham gia buôn lậu vàng đã được trao hợp đồng quản lý khu vực bên ngoài cũng như bên trong sân bay.

Tuy nhiên, buôn lậu vàng không phải là hiện tượng mới ở Nepal. Nó phổ biến ngay cả dưới hệ thống Panchayat (1960-1990). Sau này, hệ thống chính trị thay đổi nhưng nạn buôn lậu vàng vẫn tiếp tục không suy giảm. Mặc dù buôn lậu vàng diễn ra hàng ngày nhưng hiếm khi vàng bị tịch thu. Và, ngay cả khi nó bị tịch thu, không phải những tay buôn chính mà những người bán lẻ mới bị trừng phạt.

Có cảm giác rằng việc thu giữ số vàng nhập lậu chỉ nhằm thể hiện hiệu quả của cơ quan chính phủ trong việc giải quyết vấn đề buôn lậu. Do đó, áp lực đang đè nặng lên chính phủ trong việc thành lập một ủy ban điều tra đặc biệt để điều tra vụ lừa đảo vàng. Uy tín của Nepal trong cộng đồng quốc tế đã suy giảm vì nước này hiện bị coi là điểm trung chuyển cho buôn lậu vàng. Được biết, vàng chủ yếu được nhập khẩu vào Nepal từ Trung Quốc và sau đó được buôn lậu sang Ấn Độ. Về vấn đề này, Rajendra Lingdel, Chủ tịch Đảng Rastriya Prajatantra, cho biết: “Số lượng vàng nhỏ này đã bị thu giữ chỉ để biểu diễn. Nepal đang trở thành điểm trung chuyển cho buôn lậu vàng. Người ta phát hiện ra rằng số vàng chỉ bị tịch thu sau khi các quốc gia khác gây áp lực.”

Hemanta Malla Thakuri, cựu phó tổng thanh tra Cảnh sát Nepal, nêu rõ rằng việc không phát hiện được khối lượng vàng buôn lậu lớn như vậy là không thể nếu không có sự thông đồng giữa những kẻ buôn lậu, quan chức hải quan và những người khác ở cấp cao nhất. Ông cũng gọi việc buôn lậu vàng là hành vi tội phạm có tổ chức mang tầm quốc tế vì vàng được đưa từ nước thứ ba.

Hơn nữa, trong khi phát biểu tại cuộc họp của Ủy ban Luật pháp, Tư pháp và Nhân quyền của Hạ viện (Quốc hội Nepal), nhà lập pháp Quốc hội Nepal Sunil Sharma đã yêu cầu Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Nội vụ Narayan Kaji Shrestha và Bộ trưởng Tài chính Prakash Sharan Mahat từ chức vì đã không kiểm tra được việc buôn lậu vàng ở sân bay. Sở dĩ như vậy là do Cục Hải quan tại TIA hoạt động trực thuộc Bộ Tài chính, trong khi cảnh sát thực hiện nhiệm vụ của mình thuộc Bộ Nội vụ. Shekhar Koirala, một lãnh đạo cấp cao của Quốc hội Nepal, thậm chí còn nghi ngờ có sự tham gia của một nhân vật cấp cao khác trong hoạt động buôn lậu vàng.

CPN-UML, đảng đối lập chính trong nước, cáo buộc chính phủ đang cố gắng bảo vệ những thủ phạm chính liên quan đến buôn lậu vàng. Đảng này đã yêu cầu một cuộc điều tra cấp cao độc lập về buôn lậu vàng và vì điều này, đảng đã cản trở quá trình tố tụng của Hạ viện trong một thời gian. Liên đoàn Thanh niên Quốc gia Nepal, một nhóm thanh niên của CPN (UML), đã tiến hành một cuộc mít tinh đốt đuốc ở Kathmandu để thúc ép chính phủ hành động chống lại những kẻ liên quan đến buôn lậu vàng. Họ cũng buộc chính phủ “bảo vệ kẻ chủ mưu và chỉ bắt giữ những người vận chuyển”.

Chỉ có thời gian mới có thể biết Chính phủ Nepal có thể truy tìm nguồn gốc của vụ lừa đảo vàng như thế nào. Nhưng điều vẫn còn đáng lo ngại là cách chính phủ bác bỏ mọi khả năng thành lập một ủy ban điều tra cấp cao độc lập trên cơ sở mơ hồ rằng DRI đang điều tra vụ việc. Với thực tế là cơ quan điều tra, DRI, là một cơ quan chính phủ và các chính trị gia cấp cao đã bị nghi ngờ có liên quan đến vụ án này, nên không chắc báo cáo của cơ quan này có vô tư hay không. Trong trường hợp như vậy, khó có thể cho rằng thủ phạm thực sự, bao gồm cả kẻ chủ mưu đằng sau vụ lừa đảo, sẽ bị trừng phạt. Nhưng không nên quên rằng bất kỳ sự khoan hồng nào trong việc trừng phạt thủ phạm thực sự liên quan đến các vụ lừa đảo vàng sẽ không chỉ làm xói mòn hình ảnh của Nepal trong cộng đồng quốc tế mà còn có thể gây tác động bất lợi đến nền kinh tế và an ninh của đất nước.

Tác giả: Hari Bansh Jha, nghiên cứu viên tại ORF, nguyên giáo sư kinh tế học tại Đại học Tribhuvan của Nepal.

Nguồn: https://www.orfonline.org/expert-speak/nepal-a-hub-for-transnational-gold-smuggling/