Khi mùa giao tranh năm nay dần kết thúc tại Ukraine, một vòng ngoại giao hòa bình mới đang dần hiện ra. Khi cuộc chiến kéo dài sang năm thứ ba, động lực để chấm dứt nó tại cả Moscow và Kyiv dường như ngày càng lớn. Tổng thống Nga Vladimir Putin gần đây đã hoan nghênh nỗ lực ngoại giao hòa bình từ Brazil, Trung Quốc, và Ấn Độ. Tổng thống Ukraine cũng muốn các nhà lãnh đạo của các quốc gia phía Nam toàn cầu tham gia vào việc kiến tạo hòa bình. 

Liệu bối cảnh mới này có mang lại nhiều cơ hội hơn cho ngoại giao hòa bình của Ấn Độ tại Ukraine? Khi cân nhắc vai trò kiến tạo hòa bình tích cực hơn, Delhi cần rõ ràng về những khả năng và giới hạn của những gì mình có thể làm. Chắc chắn rằng, Ấn Độ ủng hộ hòa bình và đã kêu gọi đối thoại và ngoại giao từ đầu cuộc xâm lược Ukraine của Nga vào tháng 2 năm 2022. Nhưng việc kêu gọi hòa bình rất khác với khả năng tạo ra hòa bình. 

Mặc dù Delhi phải cố gắng đóng góp vào việc kiến tạo hòa bình, cần phải hiểu rằng hòa bình tại Ukraine, nếu và khi nó diễn ra, sẽ là về một thỏa thuận lớn mới của châu Âu giữa Washington và Moscow. Chính Mỹ cùng với Nga đã xây dựng trật tự châu Âu vào năm 1945 sau Chiến tranh Thế giới thứ hai và vào năm 1991, sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc. Nga muốn có một khuôn khổ mới và chỉ có Mỹ mới có đủ sức mạnh để thúc đẩy sự tái tổ chức của trật tự an ninh châu Âu. Các cuộc đàm phán giữa Tổng thống Joe Biden và Putin tại Geneva vào tháng 6 năm 2021 đã tan vỡ vào cuối năm và tạo tiền đề cho cuộc chiến tại Ukraine. 

Cả Nga và Ukraine đều biết rằng chìa khóa của hòa bình nằm ở Mỹ, quốc gia sẽ bầu chọn một tổng thống mới trong vài tuần tới. Putin và Zelenskyy đều có lợi ích lớn trong kết quả của cuộc bầu cử này. Nếu Putin một lần nữa bị cáo buộc can thiệp vào bầu cử Mỹ, thì Zelenskyy đang tiến hành một chiến dịch tấn công mới để đảm bảo rằng lập trường của Ukraine sẽ tiếp tục nhận được sự ủng hộ sau bầu cử. Zelenskyy sẽ tới Mỹ trong tháng này. Ông sẽ phát biểu trước Đại hội đồng Liên Hợp Quốc tại New York và gặp các nhà lãnh đạo hàng đầu của giới chính trị Mỹ, mang theo các ý tưởng mới về hòa bình. 

Trong khi đó, Thủ tướng Đức Olaf Scholz đã nhấn mạnh trong tuần này sự cần thiết của một nỗ lực hòa bình mới và mạnh mẽ. Ông cũng cho biết Nga cần được mời tham dự hội nghị hòa bình tiếp theo, dự kiến sẽ được tổ chức vào tháng 11 dưới sự điều phối của Thụy Sĩ, và Zelenskyy cũng đồng ý với đề xuất này. Nga không được mời tham dự hội nghị đầu tiên vào tháng 6. 

Nói một cách đơn giản, dường như có một động lực mới cho hòa bình tại Ukraine và vì thế, Ấn Độ nên tiếp cận gần với các nỗ lực này. Chuyến thăm châu Âu của Bộ trưởng Ngoại giao Subrahmanyam Jaishankar trong tuần này, chuyến đi Moscow của Cố vấn An ninh Quốc gia Ajit Doval, và chuyến đi New York của Thủ tướng Narendra Modi để tham dự một hội nghị toàn cầu và tham vấn với các đồng nghiệp trong nhóm Quad đều nhằm mục tiêu đó. Bất kỳ vai trò nào của Ấn Độ tại Ukraine cũng sẽ được hưởng lợi từ việc đánh giá kết quả của nỗ lực hòa bình toàn diện gần đây nhất tại Ukraine của Thủ tướng Hungary Viktor Orban. Trong mùa hè, ông đã gặp tất cả các bên chính trong cuộc xung đột, bao gồm Tổng thống Nga Vladimir Putin, lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình và cựu tổng thống Mỹ Donald Trump. 

Trong báo cáo nộp cho EU, Orban nhấn mạnh ba điểm. Không phải ai ở châu Âu hoặc trên thế giới cũng đồng ý với đánh giá của ông. Orban cho rằng sẽ có thêm giao tranh trước khi các cuộc đàm phán hòa bình diễn ra. Cả hai bên đang cố gắng giành thêm lãnh thổ trước khi mùa đông đến và khiến các trận chiến trên bộ trở nên khó khăn. Nga đang tiến từng bước chậm nhưng chắc tại miền đông Ukraine, và Kyiv vẫn đang nỗ lực chiến đấu ở Kursk thuộc Nga. 

Orban lập luận rằng có ba cường quốc có khả năng tác động đến diễn biến cuộc chiến tại Ukraine – Mỹ, Trung Quốc và Liên minh châu Âu. Trong khi Nga và Ukraine tiếp tục tìm cách tác động đến chính sách của Mỹ, Orban đặt cược rằng Trung Quốc không muốn bị lôi kéo sâu vào ngoại giao hòa bình trừ khi triển vọng hòa bình rõ ràng. Sự nhấn mạnh của Orban về vai trò của EU có thể bị thổi phồng. Bản thân EU đang ngày càng chia rẽ về cách xử lý cuộc chiến tại Ukraine. Brussels chính thức tách mình khỏi nỗ lực hòa bình của Orban, người hiện đang giữ ghế chủ tịch luân phiên của EU. EU khẳng định rằng nỗ lực tự do của Orban không nên bị nhầm lẫn với lập trường của EU về cuộc xung đột. 

Điều đó không ngăn cản Orban, người tuyên bố rằng nỗ lực hòa bình của ông vẫn đang tiếp diễn và sẽ có những động thái quan trọng mới để chấm dứt chiến tranh trong những tuần tới. Cố vấn của Orban, Balázs Orbán gần đây đã tới Delhi để thông báo cho giới lãnh đạo Ấn Độ về sáng kiến hòa bình của Hungary. Ông cũng hoan nghênh các động thái hòa bình gần đây của Ấn Độ tại châu Âu. Trong khi đó, quyết tâm của EU trong việc bảo vệ Ukraine chống lại Nga đang phải đối mặt với sự mệt mỏi. Mặc dù châu Âu vẫn nói về việc bảo vệ Ukraine bằng “bất kỳ giá nào”, nhưng một lực lượng hòa bình đang lớn dần trên khắp châu Âu. Những khó khăn tài chính, yêu cầu cạnh tranh về nguồn lực và sự phản đối chính trị đối với chính sách Ukraine đang đẩy châu Âu tới ý tưởng rằng các cuộc đàm phán là cần thiết; và vì thế là những sự thỏa hiệp. Quan trọng hơn nữa, có những lực lượng cực tả và cực hữu kêu gọi hòa giải với Nga và sẵn sàng ủng hộ việc nhượng bộ lãnh thổ của Ukraine. 

Sự tập trung của Delhi nên hướng vào việc đối phó với những hệ quả địa chính trị, cả chủ ý lẫn ngoài ý muốn, của cuộc chiến tại Ukraine. Các cuộc chiến lớn thường dẫn đến sự tái sắp xếp trật tự khu vực và toàn cầu. Châu Âu chắc chắn đang hướng tới việc tái cấu trúc trật tự địa chính trị của mình. Bất kỳ sự sắp xếp lại trật tự toàn cầu nào tiềm năng cũng sẽ có tác động lớn đến quan hệ quốc tế của Ấn Độ. Cuộc chiến tại Ukraine đã gây áp lực lớn lên các chính sách kinh tế và an ninh của Ấn Độ. Đối với Delhi, việc khôi phục hòa bình tại châu Âu và một thỏa thuận mới giữa Nga và phương Tây là kết quả ưu tiên nhất, vì nó giúp Ấn Độ dễ dàng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và theo đuổi mục tiêu một châu Á an toàn hơn.

Tác giả C. Raja Mohan, GS thỉnh giảng tại Viện Nghiên cứu Nam Á, Đại học Quốc gia Singapore